Bisaddii Bubaysta – Joorji Alfreed Henti

Bisaddii Bubaysta - Joorji Alfreed Henti

Waxaa tarjumay oo fududeeyey:
Xasan Aw-Daahir Qaalib

Muqdisho, 1976

Tusmo

Qeybta 1aad

Beri ayaa waxa jiri jirtay maagaalo weyn oo ku taalay xeebta galbeed ee badda Kasbiyan. Magaalo may ahayn sida kuwa aynu maanta naqaan. Guryaheeda badidoodu waxay ahaayeen carshaan. Jidadkooduna waxay ahaayeen kuwa aad u yar yar oo cidhiidhi ah; giddigoodna waxay ku dhammaan jireen bannaan weyn oo ku yaallay magaalada badhtamaheeda.

Bannaankaa weyn waxa ku wareegsanaa dhawr derbi oo waaweyn oo dhagax ka dhisan. Mid guryahaa ka mid ah waxa ku noolaa boqorka. Boqorkaasina wuxu ahaa ninka xukuma dadka magaalada iyo hareeraheeda ku noolaa oo la odhan jiray reer Reebu. Guryaha kale ee daaraha ah ee ka boqorka ku ag yaallayna waxa ku noolaa wasiirrada, abbaanduulayaasha ciidanka boqorka iyo wadaaddada. Magaalada waxa ku wareegsanaa derbi weyn oo ka celin jiray weerarka cadawga.

Muddo haatan qiyaastii seddex kun oo sanadood laga joogo, maalin qorraxdu aad u kulushahay, ayaa waxa bannaanka weynaa ee magaalada badhtankeeda ku yaallay, iska soo buuxiyey dad aad u badan. Rag iyo dumar wixii magaalada ku noolaa ayaa ka soo jabay carshaantii ay ku noolaayeen oo isugu soo baxay bannaankii, iyaga oo aad gurxanka iyo qaylada yaabto.

Aragtidaa yaabka leh, waxa kale oo dheeraa iyada oo kolba kolka ka dambaysa ay guutooyin fardoolay ihi soo marayeen jidadkii yar yaraa ee magaalada iyaga oo u socda xagga faras-magaalaha. Dadku fardoolayda ayey joojinayeen oo waydiinayeen waxay waxaan oo askar ihi ugu socdaan xagga guriga Boqorka.

Fardoolayda gadaashooda waxa daba socday guutooyin is daba jooga oo ah ciidankii lugta, kuwaasoo ku gaadhan gaashaanno, fallaadho, qaansooyin iyo warmo. Waxayna gashanaayeen labbis iyo diracyo ka samaysan haragga wiyisha. Iyagana waxa daba socday abbaanduulayaashii ciidanka oo fuushan gaadhi-farasyo; iyaguna waxay gashanaayeen diracyo ka samaysan bir iyo naxaas u dhalaalaya sida dahabka.

Tolow waa maxay isbeddelkan la yaabka leh ee ka dhacay magaaladii yaalaa lagu yiqiin degganaanshaha iyo xasiloonaanta? Inkasta oo dad badani malaynayeen in magaaladoodii halis ku jirto, haddana wax runtii su’aashaa ka jawaabayey ma jirin.

War waa la yidhi baa la yidhi ahaa, wuxuu sheegayey in col dal fog ka soo kicitimay uu magaaladooda ku soo socdo. Taasina wax u xaqiijiyaa ma jirin; waxayna sahadinayeen in colkaasi awaashu meel kale foodda u saarto oo Ilaahay magaaladooda uga duwo. Waxase aad u yaab galiyey askartoodan jidadka socota ee xagga guriga boqorka u sunsumaysa. Waxaana dadkii ku dhalatay shaki ah: in malaha colka la sheegayaa run ahaantii magaaladooda soo weerarayo. Askartan iyagu lallabaha dagaal in ay u heensaysteen la moodaa, iyaga naf ahaantoodu wax war rasmi ah oo ay dadweynahan yaabban ku kordhinayeen ma jirin; sababta oo ah iyaga laftooda ayaan ka warqabin. Amar ayey qabeen kaliya in ay bannaanka guriga boqorka ku soo hor ururaan.

Boqorkii Reebu, isagu waxa uu ayaama badan fadhi rasmi ah u fadhiyey barsad weyn oo gurigiisa weyn ku taal. Waxa halkaa hareeraha ka fadhiyey boqorka la taliyaashiisii ugu waaweynaa oo ay ka mid ahaayeen abbaanduulayaashii sar sare ee ciidanka, wasiirradii iyo wadaaddadii diinta. Maalinba maalinta ka dambaysa ayaa ilaalada uu diraa ay keeni jireen warar xaqiijinaya in colka la sheegayaa run ahaantii ku soo socdo dalkiisa. Ciidankaasina yahay ciidankii Boqorka Masar. Fadhigaana boqorka  iyo lataliyayaashiisu waxay ku arinsanayeen siday, kol haddii la xaqiijiyey jiritaanka cadawga, ay uga hor tegi lahaayeen.

Boqorka Reebu, wuxuu ogaa sida xoog iyo xoolaba uu u lahaa Boqorka Masar. Waxa kale uu ogaa sida goobta uu ka dagaalamaba u isagu guusha ugu qaadanayey. Boqorka Masar marka iyada ah wuxuu weerar ku soo jiiday waddanno badan oo u qabsaday, kumanyaal dadkoodiiyana intuu qoorta ka wada xidhay oo uu addoon ka dhigay, Masar geeyey.

Boqorkii Reebu ayaa talo ku ceegaagtay. Tolow, ma markii isna la qabsan lahaa ayaa gaadhay? Ma dadkiisaan masaakiinta beeralayda iyo kalluumaysatada ah ee nabadda jecel ayaa berri addoon Masar loo sawaaqiyo noqon doona? Run ahaan markuu aad u fikiro wuxuu caqligiisa ka helaa in ciidanka Masar kiisa ka weyn yahay kana xoog weyn yahay, askarta Masarna tiisa ka hub iyo qalab wanaagsan tahay. Waxaasoo dhami ha jiraan, haddana waxa la yidhi: Rag ciil cadaab ka dooray – waxa la qadhaadhaatay Boqorkii Reebu in berri isaga iyo dadkiisu Masar addoon ka noqdaan. Waxanu sidaa darteed ku goostay in ilaa ninka u danbeeyaa dhimanayo u dagaallamo si uu nasiib darroda ku dhacday dalalkii ka horreeyey uga nabad geliyo dalkiisa.

Markaa iminka iyo haatan waxay Boqorkii iyo saraakiishiisii taladood noqotay — falaqayn iyo qorshayn — siday magaalada iyo dadkeeda u difaaci lahaayeen. Intaa ay iyagu foodda iskula jireenna, waxa bannaankii ka baxaysay buuqii iyo qayladii dadkii kolba gees iskugu jabayey, iyo dhawaaqii madaxda amraysay, iskuna dubbaridaysay askarta.

Boqorka halkaa u fadhiyey waxa gadaashiisa taagan wiilkiisii oo la odhan jiray Amuuba oo ahaa inan shan iyo toban jir ah. Amuuba, fadhigan barsadda aabbihii iyo madaxdu fadhiyaan wax xiiso gaar ah uma lahayn; inkasta oo uu u labisnaa sidii nin askari ah oo dagaal u diyaar ah. Isaga dagaalku waxa kaliya uu u ahaa isaga oo cadawga ay iska hor yimaadaan; waxanu markaa aad ugu hiyikacsanaa in hadalku dhammaado oo dagaalka dhabta ah la galo.

Markii u cabbaar odayaashii dul taagnaa, ee uu arkay aabihii oo dhabanada haysta oo talo ku caddahay ayuu qun yar siibtay oo ka baxay qolkii. Halkii buu bannaan yar oo guriga ku dhex yaallay intuu ka gudbay u tallaabay qolalkay hooyadii ku jirtay. Waxay ahayd dhismo weyn oo lagu kala qayb qaybiyey daahyo waaweyn oo ka samaysan harag si fiican loo qurxiyey.

Daahyadii ayuu mid iska laabay oo wuxuu galay qol ka mid ah uu arkay hooyadii oo murugo dhabannada la haysata; sababta oo ah boqorka ayaa iyana u sheegay halista dalka soo foodsaartay; waxaanay baqa weyn ka qabtay in dagaalka soo socda wiilkeeda iyo odaygeedaba ku waydo.

Waxay aragtay inankeedii sida uu heeganka u yahay iyo sida ay xamaasadda iyo firfircoonidu uga muuqato; doonayana in uu qof walba tuso in aanu hadda ahayn wiil yar ee uu yahay askari geesi ah oo ka mid ah ciidanka aabbihii, ayaa inta wajigeeda tiiraanyadii ka yar duushay, ay dhoosha yar caddaysay.

“Waxay ila tahay, hooyo, in ay waxaan oo hadal iyo talo ah iska dhaafaan,” ayuu yidhi Amuba, “Maxaa ka macna ah, halkayn ku dagaalanaaba waa halkii kalee. Imika, bal eeg aabbahay iyo lataliyayaashiisu maanta oo dhan bay murmayeen; goor dhaw uun baanay go’aan ku gaadheen halka ciidankeennu kaga hortagayo cadawga. Waxay leeyihiin oo isla garteen inay noqoto meel shan iyo toban mayl innoo jirta. Bal eeg, meeshu waa meel innaga iyo cadawga ay u dhexaynayso meel biyo fadhiisin ah oo dhiiqo ah; si ay ugu adkaato gaadhi farasyada cadawga in ay ka soo gudbaan. Bal, haba ahaatee, haddaanu cadawga na soo gaadhi karayn sidee baannu anagu u gaadhaynaa. Waxaan jeclaan lahaa in madaxdeennu ku taliyaan in lagu kulmo meel bannaan, si cadawga gacanta la iskula tago.”

Hooyadii baa intay yar ilkacaddaysay ugu jawaabtay, “Waan ogahay, hooyo, sida aad ugu ciillan tahay in ad dagaalkaagii ugu horreeyey gasho; hase yeeshee, ciidanka Masar oo keenna ka xoog weyn awgeed, waxa habboon oo dhib yar in aynnu magaallada ku difaacno ciidan yar, halkaynnu inagu weerarka ka bilaabi lahayn. Waxa jirta in aynaan u bir dhigi karayn qalabkooda. Gantaalahoodu waa kuwo gaashaan kasta oo adag ka kudaya; halkaynnu inagu ka haysano hal gaadhi farasba waxay iyagu keenayaan saddex amaba afar. Markaa si aynnu iskaga xajinno waa in aynnu tabaha aan kula dagaalami karno oo dhan ka fikirnaa.”

“Ha yeeshee Hooyo,” ayuu la soo booday Amuba, “Ciidankeennu waxay u dagaalamayaan in ay difaacaan guryahooda, xaasaskooda iyo carruurtooda. Hubaalna waxa ah in nin walba oo ciidankeenna ka mid ihiba uu dagaalami doono ilaa uu ka dhimanayo; oo aanu ninna ogolaanayn in addoon laga dhigo.”

“Haa! Hooyo, waa runtaa. Waxanan hubaa in ay sidaa yeeli doonaan. Waxase jirta, hooyo, inaad tahay inanka kaliya ah een leeyahay. Waxanad xusuusnaataa inaad weli wiil yar tahay oo aan gaashaan qaad ahayn. Markaa, hooyo iska jir cadawga oo aad ha isku bandhigin. Ma malaysan karayo adiga oon ku waayo e,” ayey tidhi.

“Waxba ha ka wal walin, hooyo,” ayuu laabta ugu qaboojiyey, nabad qab ayaan kuugu soo noqon doonaa, marka aannu ka caydhino ciidanka cadawga dalkeenna. Sug! Waxaan u malaynayaa in aabbahay iyo qoladii dhameeyeen tashigii; waayo waxan arkayaa iyaga oo barsaddii shirka ka soo baxaya.”

Boqoraddii dabeeto intay kacday ayay inankeedii laabta ku qabatay oo dhunkatay, “Soco hooyo,” ayuu ku dhawaaqay, deetana dibaddii buu u cararay.

Qeybta 2aad

Wax yar ka dib ayuu boqorkii soo fuulay faraskiisii oo uu hor kacay ciidankii, deeto ay ka baxeen irriddii weynayd ee magaalada, Boqorka waxa daba socday Amuba oo fuushanaa gaadhifaras uu wadey nin dheer oo xoog weyni. Ninkaa askariga ihi wuxuu sitay gaashaan weyn oo ballaadhan oo lagu talo galay inuu inanka boqorka dhufays uga dhigo gantaalaha iyo warmaha cadawga. Boqorka ayaa ku amray ninkaa, in aanu marnaba u oggolaan inankiisa in uu safka hore ee ciidanka isku soo maqiiqo.

Wuxuu yidhi Boqorku, “Amuba fulaynimo kuma ogi; hasa yeeshee weli waa inan yar oon u bislaan dagaalka. Sidaa awgeedna kama hortagi karo askarta dagaalyahanada ah ee reer Masar. Haddii an anigu dhintona wuxuu noqon doonaa boqorka reer Reebu, markaa nolashiisu waa qaali.” Deeto intuu jaleecday askarigii Amuba u waday gaadhi faraska ayuu yidhi, “Waa in aad inankayga sida inankaaga oo kale u ilaalisaa. Hana ka ogolaanin haddii uu ku yidhaa iga horgee cadawga.”

Halkii buu markaa ciidankii Reebu u ambabaxay goobtii uu cadawga kaga hor tegi lahaa. Ciidankii oo lug ku socdo, fardoolay, iyo gaadhi farasba isdaba sunsumaya. Goor ay maalintiiba dabayaaqo tahay oo cadceeddii sii dhacayso ayaa waxa ciidanka hortiisii ka soo muuqday nin ilaalo ku maqnaa oo faras ku jooga oo xaggoodii u soo ordaya. Ninkii baa deeto markuu soo dhawaaday, intuu boqorkii hor yimid uu faraskii ka degay warkii uu la ordayey dhiibay. Warkaasi wuxuu noqday in ciidankii Masar uu socodkoodii maalintaasi u dhammaaday oo ay hadda u qalqaalanayaan degmadii ay habeenkaa ku baryi lahaayeen.

Boqorkii warkaa isaga ah aad ayuu ugu riyaaqay, sababta oo ah ciidankiisu weli muu gaadhin goobtii ugu habboonayd in ay cadawga kaga hortagaan. Midda kale dib u dhacaasi wuxuu siinayaa waqti ay askartiisu ku nastaan. Taasoo u suuro galinaysa in ay dagaalka lama huraanka ah ee subaxnimada dhici doona ay ugu diyaar noqdaan.

Boqorkii markaa wuxuu ciidankiisii ku amray in ay socdaalkii joojiyaan oo ay goosan goosan u degaan; isna, intuu koox abbaanduulayaal ah kaxaystay ayuu u baxay halkii uu dagaalku ka dhici lahaa, si uu u soo kormeero sida ay meeshu tahay. Wax yar markay socdeenba waxay ku soo baxeen laag yar oo biyo maraan, meesha isla maalmahaa ayuu roob helay oo laagta labadeeda daanba waxay ahaayeen dhul dhiiqo ah oo mariddiisu adag tahay, waayo fardihii ay boqorka iyo kooxdii uu watay fuushanaayeen ayaaba degi gaadhay dhiidhi darteed. Halkaa wuxuu ka qiyaas qaatay in ay gaadhifarasyada cadawga ku dhib noqon doonto sida ay uga soo tallaabi lahaayeen laagta iyo labadeeda daanba. Xagga midigta waxa laagta ka xigay kayn jiq ah. Xagga bidixdana, ilaa qiyaastii hal mayl, waxa kaga yaallay tuule yar. Waxa halkaa uga muuqatay boqorkii in labada meeloodba ciidan yari ilaalin karayaan. Sidaasina waxay u suuro gelinaysaa in ciidan weynaha laagtu dhufays u noqonayso, labada geesoodna ay tuulada iyo kayntu ka xigaan; sidaa darteedna aanay u suurtoobayn in cadawgu dhanaba ka soo hareereeyo.

Sidaa markuu boqorkii isha uga buuxsaday goobtii uu dagaalku ka dhici lahaa ayuu dabadeed ku soo laabtay halkii ciidan-weynuhu degganaa. Wuxuu halkii yimid ciidankii oo degay oo nasasho nin walba lugaha fidsaday. Isaga, naf-ahaantiisu wuxu iskaga baahnaa waxoogaa iskala-bixin ah inta ka horraysa subaxda iyo dagaalka lama-huraanka ah.

Halkaasuu deeto hurdo foojignaani ka dambayso seexday isaga oo labiskii iyo qalabkii dagaalkaba gashan. Mar mar, faras danano iyo qar-jafta cagta askarta gaadhka haysa ka sokow, waxa sida habeenkii uunka u qariyey, u wada gaadhay, xasiloonaan iyo sanqadh la’aan. Qun yar qun yar ayuu habeenkii u siqay oo waagii ayaa soo dhawaaday. Markuu diiqii u horreeyey ciyey ayuu boqorkii hurdadii ka toosay; isla markiibana wuxuu toosiyey abbaanduulayaashii ciidanka waxanu amar ku siiyey in ay askarta u hor kacaan ilaa meelihii maalintii hore ay soo calaamadsadeen. Markaa, iyada oo weli dunidii mugdi tahay ayaa ciidankii isdaba galay oo u sunsuumay ilaa goobihii calaamadsanaa.

Waxa ugu horreeyey, oo saf ballaadhan galay ciidankii qaansalayda ahaa oo iyaga loogu talagalay in ay laagta qarkeeda ku diyaar ahaadaan, si ay isu-hortaagaan haddii gaadhi faraslayda cadawgu damacdo in ay laagta ka soo tallowdo. Gadaashooda waxa galay colkii warmoolayda ahaa oo iyana u diyaar ah haddii weerarka cadowgu aad u kululaado in ay caawiyaan qaansalayda. Gadaal oo colka xaggiisa dambe ah wax meelo yar taagsin ah iyaga oo koox koox u taagnaa heegan ku ahaa gaadhi-faraslaydii oo haddii ay cadowga u suurtowdo in ay ka soo tallabaan laagta u diyaar ahaa in ay wax xille tusaan.

Tabaabulshahaa la yaabka leh markuu ciidankii reer Reebu dhamaystay ayaa qacdii u horaysay ee waaguna bari ka dilaacday. Boqorkii ayaa markaa taagsin dheer oo xagga danbe ah u baxay waxanu sheedda ka arkay siigada iyo boodhka ka soo baxaya halka ciidanka Masar ka soo gaarufanayo. Deeto intuu wiilkiisii oo ag taagnaa sidaa u jaleecday ayuu ku yidhi, “Hadda waxa inna haya waqtigii ay naftaadu sida yaabka leh ugu ciilanayd. Siigadaa cirka isku shareertay waxa soo kicinaya ciidankii ciidan innagu soo duula kii ugu weynaa inta madaxaygu saan lahaa. Aniga imika xilka i saarani waa in aan dhabbada cagta saaro oo aan colkeena u horkaco dagaalka ee xusuusnow aabbo inkasta oo geesinimo dirirku xaal rag yahay, haddaan dhinto inaad tahay boqorkii dadkeenna.”

Erayadaa tiiraanyada leh markuu yidhi ayuu boqorkii faraskii jug siiyey oo u kadleeyey xaggii safka hore. Markan iyo haatan cadceeddii ayaa fudh soo tidhi oo ciidankii reer Reebu waxay durba ka dhex arkeen siigadii meesha fog ka soo baxaysay laxaadkii ciidankii Masar oo hab weerar u soo siqaya – fardoolay, lug-ku-socoto iyo gaadhifaras – ilaa ay hadba qaansalaydoodii laagta dacaalkeedii shishe soo ba gaadheen.

Boqorkii baa deeto amar ku bixiyey in ay qaansalaydu kiciyaan weerarka. Iyana markii ay heleen amarkii ay sugayeen ayey falaadh roobka kaga dhigeen ciidankii soo darhanaa ee Masaarida. Dhibicaa lama filaanka ihi dib ayuu u qabtay cadawgii, ha ahaatee dib-u-qabashadaa yar ee cadawga ku dhacay wax badan uma kordhin qoladii reer Reebu: waayo Masaaridu way ka qaansooyin waaweynaayeen oo falaadhoodu meel dheer bay gaadhaysay. Markaa markiiba waxaa loogu soo jawaabay duufaan falaadha ah oo halkaa isla qacdiiba waxa ku qudh baxay rag reer Reebu ah oo aan yarayn.

Boqorkii, oo ciidan yaraan awgeed aan in nin kali ka khasaaro oggolayn, baa markaa amar ku bixiyey in safka hore dib u soo kaco si ay uga yar durkaan halka fallaadhaha cadowgu ku beegan yihiin. Halkaa markay marayso ayaa labadii ciidan yara kale maageen; iyada oo midba ka kale u tirrisayo.

Qeybta 3aad

Hal cabbaar ah markii qolaba qolo dhowrtay, ayaa waxa ciidankii Masaarida gadaashoodii ka soo muuqday dhowr saf oo isdabajooga, oo safkiiba ka kooban yahay qiyaastii boqol nin. Nin walibana u sido deg ood ah; oo qun yar qun yar xagga hore ugu soo suunsuumaya. Ujeeddada xeeladdaasi waxay ahayd in ay dhulka dhoobada ah ee laagta iyo labadeeda daan, ku goglaan oodda si ay gaadhifarasyadoodu u dulmari karaan.

Reer Reebu markay arrintii u caddaatay ayey sutida u qabteen oo isku dayeen in ay dib u laabaan; nasiibdarrose waxa misoole sida roobka ugu soo dhacay fallaadhii cadawga oo raggii baaba durba, dhimasho iyo dhaawacba la daatay — mid madaxa leeb iskaga taago, mid u wadnaha badhtankiisa ka kudo, iyo mid u beerka ku dhuftaba — illayn daad lama hor joogsan karo. Wax dib u celiya nimankii oodaha siday ayaa la waayay. Markay inta ay sidaan daadiyaanba in kale ayey u noqdaan; amba dar cusub ayaaba soo waydaarata. Sidaasaanay shaaddu isdabajoog ugu socotay oo aanay marnaba isku taagin, inkasta oo ay mar mar dhacaysay in qaarkood fallaadhaha qoladaani ku dhacdo oo deeto iyaga iyo ooduba isla gaddoomaan.

Si kasta ha u dhacdee, marinkii oodda ahaa tartiib ayuu iskaga ballaadhay. Nimankii reer Reebuna waxa halkaa uga caddaatay in muddo aan fogayn meeshu jid adag noqon doonto oo xataa gaadhifarasyada cadowga kuwa ugu culculus soo mari karaan. Waxa u caddaatay in aan hadda safkooda hore laagtii dhufays u ahayn; oo uu loollanku noqon doono mid ciidanka ka badan oo ka laxaad weyn ay gacmaha iskula tagi doonaan.

Malaysiga sidaasi marbay, kol ay ku tahay raggii ugu geesisanaa, galisay uurkooda geeri ka baq.

Boqorkii reer Reebu isaga waxay la noqotay in uu beddelo tabtii uu ku dagaallamayey. Ugu horrayn wuxuu gartay in aan qaansolaydiisa safka hore ka dagaallamaysaa beerka u dhigi karayn gaadhifarasyada cadowga. Deeto wuxuu beddelay siday safafku u kala yaalleen; waxaana xagga hore soo mariyey warmoolaydii oo uu ku beegay marinkii oodda ahaa.

Hadda gaadhifarasyadii cadowga ayaa durba weerar la soo kicitimay. Guluf aad yaabto iyo fadallo dhulka ka gariirinaya ayey la soo kaceen; iyaga oo colkii lug-ku-socotada ahaa ay jidka u banaynayaan oo labada gees uga kala leexanayaan. Waxay soo halgamaanba, waxa madaxoodii foodda soo saaray laagta qarkeedii iyaga oo ku dhaarsan in, wax kasta ha ku tagee, ay jabiyaan gaashaanka reer Reebu.

Su’aasha u weyn waxay ahayd, talaw miyey ku guulaysan? Haddii aan dib loo laabin oo aan gaashaanka loo dhigin, waxaan shaki ku jirin in ay jid ballaadhan ka dhex baxsan doonaan ciidanka reer Reebu, oo deeto intay bidix iyo midig u kala gooyaan inba gees u baabi’in.

Reer Reebu iyaga waxa hor taallay su’aasha ah; sidee baa ugu habboon ee weerarkaa soo darban looga hortagaa? Boqorkii wuxu dabirey xeelad la yaab leh; waxanu amar ku siiyey qaansalaydii in aanay fallaadha la beegsan ragga ee ay toogtaan fardaha jiidaya gaadhiyada; ridaddana bilaabaan kolka ay quwadda gaadhifarasyadu istaxdo marinka oodda ah. Taa wuxuu uga dan lahaa marka fardaha dhaawacan ee farkanaxsani, badhna jidka isdaadiyo, badhdna kolba gees u boodo, in qas gali doono socodkooda; deeto weerarkii gaadhifarasyadu halkaa ku joogsan doono; islamarkaana ciidankaa warmoolayda ah ee ka gaadhifarasyada daba socda uu isna sidaasoo kale ku hakan doono. Sidaasi marka ay dhacdana laba faa’iido u yeelan doonto ciidankiisa: Waa mide qaska iyo nidaam xumada gaadhifarasyada cadowga waxay u noqonaysaa ciidankiisa dhufays. Ta labaad waxay siinaysaa waqti, haddiiba weerarku ku kululaado u ciidankiisu si isku duubnaan ah ay dib ugu kacaan.

Markii xilligay sugayeen ay gaadhay ayaa boqorkii amarkii ku dhawaaqay: qaansolaysdii baa markaa fallaadho oodda kaga qaaday fardihii cadowga ee ku soo beegnaa. Fardihii baa mid kobtiiba ku dhaca oo halkii naftu kaga baxdo, mid xanuun kolba gees isaga oo dhaawacan isku dhufta, iyo mid orod uun isqaada oo gaadhigii u jiidayey iyo ninkii u sidayba qaliba – adugu yaanan hadal kugu daaline – meeshii baa qas iyo buuq xaalkeedii noqday.

Cabbaar ayaa xaalkii sidii ahaa, oo jidkii oodda ahaa noqday rag, fardo iyo gaadhifarasyo isku xoonsan oo dhan ay u socdaan iyo dhan ay ka socdaan aan la kala garanayn; iyaga oo ilaa intaa dhibic fallaadha ihi kor ka hayo, oo maydka iyo dhaawucuba tirabeelay. Markan hadda ah waxaba u ekaatay in xarfaddii boqorku si fiican u guulaysatay.

Ha ahaatee, abaanduulihii qolada Masar oo ahaaba boqorkii weynaa ee Totmes naf ahaantiisa ayaa wuxu arkay halista meesha ugu jirta ciidankiisa. Markiiba wuxuu amray in qaansalaydiisu hore ugu kacaan laagta qarkeeda oo ay qaansalayda reer Reebu dib u laabaan. Sidaasi markay fushay, ayaa ciidankii Masaarida oo haatan fallaadhihii Reebu laga dhiciyey ay fursad u heleen in ay maydka iyo dhaawaca, fardo iyo ragba leh, ka guraan jidka; oo ay dabadeed nidaamiyaan socodkooda.

Totmes, islamarkaa, wuxuu diyaariyey laba kun oo nin oo kuwii ugu diracsanaa, uguna xoog badnaa ciidankiisa lug-ku-socotada, ka mid ah. Waxanu amar ku siiyey in ay iyaga oo garabka isku haya ay saf ballaadhan ku jiidhaan laagta. Sidaasay deeto iyaga oo boqorkoodiina safka hore ugu jiro ay gurxan iyo buuq ku dhaqaaqeen, ilaa ay laagta qarkeedii istubeen – deeto kol kali ah ayey soo wada boodeen oo weerar soo qaadeen. Gaadhifarasyadii iyo warmoolaydiina, iyaga oo gabbaad ka dhiganaya roobka fallaadhaha ah ee qaansalaydu daadinayaan, ayey ka gudbeen laagtii. Inkasta oo ay adkayd quwaddaa isku-duuban ee soo talowday sida la isku hortaagaa, haddana geesiyaashii reer Reebu oo durba gaashaadhigoodii dhowr meelood laga dalooliyey, si ba’an ayay u dirireen oo halkaa dagaal qadhaadh ayaa ka dhacay.

Boqorkii baa kolba gees dayey. Waxa u caddaatay in dagaalka qaybtiisii maalintaasi lagu jabiyey; rajada kali ah ee u muuqataana waxay noqotay in uu isku ururiyo kooxaha ciidankii ka hadhay ee weli isku duuban, oo si quman dib ugu celiyo magaaladii. Halkaasoo jilib-dhiggii kamadambaysta ahaa uu gaashaanka ugu dhigi doono cadowga. Amarkii dib-u-kaca ahaa markuu ku dhawaaqayba leeb lalaya yaaba isha iska taagay, oo isla markiiba halkii buu ku dhintay.

Qeybta 4aad

Tolow, maalintaa qadhaadh ee reer Reebu la kulmeen, muxuu yarkii ina boqor ee Amuba ku sugnaa? Amuba wuxuu ahaa wiil wiil dhalay oo geesi ah. Waxanu maalintaa u dagaallamay sidii nin rag ah. Herdidii ugu weynayd ee gaadhifaraslayda cadowgu soo qaadday markay dhacdayna wuxu ku amray, Jetro oo ahaa ninkii gaadhifaraska u waday, in uu u dhaweeyo aabbihii agtiisa. Wuxu arkay safkii askartooda oo cadawgii sidii moos biyo jiidheen dhan walba ka jabiyey. Waxana halkaa uga caddaatay in dagaalkii qaybtii maalintaa lagaga guuleystay. Aqoonsigaa qadhaadh waxase kaga sii darraa markuu sheed ka arkay, xoonkii iyo buuqii dhexdooda, aabbihii oo faraskii ka dhacay.

Degdeg, intuu deeto uga booday gaadhifaraskiisii ayuu dhex jiidhay buuqii ilaa halkii uu ku dhacay aabbihii. Jetro oo xusuusnaa sidii Amuba loogu ballamiyey, ayaa ka daba cararay.

Hasa yeeshee, meyd iyo dhaawac iyo in dagaal gowda isku haysaba ha noqotee, meel alla meel ay ka maraan ayey waayeen; waxanay ku khasabtay in ay soo noqdaan.

“Garan maayo,” ayuu yidhi Jetro, “Waxa aabbahaa ku dhacay. Waxase hubaal ah in goobtu joogay dagaal qadhaadhi ka dhacay; sheedana aan ka arkayey isaga oo faraskii ka dhacayey. Waxanan u malaynayaa in uu dhintay.”

“Bal hadda wax yar aan sugno. Waxa soo socda kooxo ka mid ah gaadhifarasyadeenii,” ayuu yidhi, Amuba, “Waxa habboon in innaga oo nidaamsan magaaladii dib ugu kacno, si aan cadawgu dhan inooga marin oo inteenna hadhay u kala baabi’in.”

Ciidankii intii hadhay oo koox koox u socota ayaa dib u soo kacday oo soo hareero joogsatay Amuba. Kooxaha mid ka mid ah waxa hor socday abbaanduulihii ciidankii reer Reebu, markuu arkay Amuba oo nool ayuu intuu gaadhifaraskii u ku taagnaa ka soo booday yidhi, “Sareeye, aad bay ii farax gelisay in aan ku arko adoo nool. Waxanan kaa baryayaa inaad ciidanka si nidaamsan dib ugu qaadid inta aanu cadowgu weerar soo cusboonaysiin.”

Ciidankii reer Reebu oo si habsan u socda ayaa dabadeed magaaladii gaadhay. Intii ay gurigii reer Boqor ku socdeen waxay la kulmeen ciidanka intii in ay magaalada sii ilaaliyaan looga tegey oo iyaga oo aamusan dayrkii magaalada meelihii dhufaysyada ahaa kooxiba meel u baxayso. Amusis oo ahaa abbaanduulihii ciidanka oo Amuba la fuushanaa gaadhifaraska ayaa uga warramay sidii aabbihii u dhintay. Markuu gurigii weynaa galayna waxa markiiba ka hor timid oohintii iyo baroortii uu filayey.

Waxanu ku yidhi Amusis, “Waxan bal u tagayaa hooyaday, oo aan uurxumaanta ka yara khafiifinayaa. Waxan kuu raaci doonaa dhufayska dayrka. Waxanad ogaataa waayo-aragnimadaada iyo geesinimadaada in maanta dadkeennu u magan yahay.”

“Waxba iska hagran maayo, sareeye,” ayuu Amusis ugu jawaabay, “Dayrkuna aad buu u dheer yahay, una adag yahay; waxanan rajaynayaa, in haddii colkeenna soo jabay ee iska soo daba shubmaya ay gudaha soo wada galaan, in aynnu cadowga iska dhicin doonno.”

Intaa markii uu yidhi abbaanduulihii ayuu u kacay xaggii dayrka, Amubana galay gurigii boqortooyada. Qol weyn oo guriga ka mid ahaa ayaa waxa yaallay maydkii boqorka oo la dul dhigay sariir weyn, Boqoradiina way ag fadhiday iyada oo hoos ahaan u ooyeysa. Amuba markuu qolkii soo galay ayuu intuu aayar soo socday ag fadhiistay hooyadii.

Markay sidaa u jaleecatay ee ay aragtay in uu isaga yahay ayey dug ku tidhi oo isku martay.

“Hooyo!” ayuu u noqday codkii u horreeyey ee ka soo baxay, “Waa Ilaahay mahaddiis hadduu ii kaa soo celiyey! Maxaase… Maxaase inna gaadhay? Xaggee Ilaahay masiibada inooga soo diray!”

“Waa runtaa Hooyo!” ayuu hadal ugu celiyey, “Waa masiibo weyn! U malayn maayo in aabbo aabbahay ka wanaagsani ifka ku noolaa! Laakiin! Hooyo! Hooyo! Waxan kaa baryayaa in aad murugada iyo tiiraanyada waxoogaa isku yar xajiso. Waqti badan baynnu baroorta u heli doonaa. Haddase waxa inna hortaalla in aynnu xooggeenna muruq iyo maanba, isku gaynno. Dhowr saacadood ka dib waxa duleedkeenna iman doona oo weerar innagu soo qaadi doona ciidankii cadowga. Magaaladiina waxa ka jooga qas iyo niyad jab dadkii ku dhacday; markaa anigu waa in aan ku noqdaa oo aan ciidanka iyo dad weynaha niyadda u hagaajiyaa. Adna waxay ila tahay in aad wax weyn tari karto haddaad niyadda adkayso. Aabbahay luxud ka qabamaayo haddaanad maanta ka soo bixin kaalintaada.”

“Maxaa hooyo tari karaa? Maxaanad iga doonaysaa inaan sameeyo?” ayey hooyadii su’aashay.

“Fuul,” buu yidhi Amuba, “gaadhifaras oo ku soo wareeg magaalada; una sheeg dumarka in hadda la iska ilaawo baroorta loo barooranayo raggii dagaalka ku dhintay. Waa in qof walboo dumar ahiba kaalinteeda ka qaadataa difaaca magaalada. Kuwo dhagaxaan derbiga la fuula, kuwo cuntada u keena askarta dagaalamaysa, kuwo dhaawaca iyo maydka gura … Hawli ma yara hooyo, ee kac oo haweenka baraaruji oo horkac intaan anna ragga horkacayo.”

“Afkaaga caano lagu lis, hooyo!” ayey ugu jawaabtay hooyadii, “Waa wax caqliga gala, sidaad igu amartay baanan yeelayaa. Ii soo dir gaadhifaras intaad sii socoto, oo bal adna wax cun, hooyo.”

Halkii buu Amuba waxoogaa cunta ah oo qol kale tiilay afka ku dhuftay. Deeto wuxuu u cararay xaggii dayrka.

Markuu u baxay dayrka dushiisii ayaa wuxuu sheedda ka arkay gaadhifarasyadii Masaarida oo badidoodii xagga magaalada u soo jeedaan. Ciidanka quwadiisiise aanay weli soo dhicin, sababta oo ah kooxo ciidankoodii ka mid ah ayaa weli dagaalamayey iyaga oo isla mar ahaantaa qun yar dib ugu soo siqaya xagga magaalada. Markay qorraxdii dhacday ee dhulkii madoobaaday ayey kooxihiina wixii nolol ku hadhay magaaladii soo galeen. Amusis baa dabadeed amar ku bixiyey in raggii dagaalka ka soo noqday ay nastaan; raggii magaalada sii joogayna ay darbiga fuulaan oo ilaalo qabtaan.

Hadday subaxnimadii dambe cadceeddii soo boodday dumarkii baa iyagu hawshii ay maalintii hore bilaabeen halkii ka waday. Safaf dhaadheer iyaga oo isdaba socda ayey masaf waaweyn intay dhagax ka soo buuxiyeen, madaxa ku soo qaadeen; deeto derbiga dushiisa ku tuulee xataa carruurtii baa hawshaa ka qayb gashay; iyaga oo danbiilo dhooba soo guraya si loogu dhiso derbigu meelaha uu ka gaaban yahay.

Qeybta 5aad

Magaalada reer Reebu waxay ku taallay meel ku habboon dagaalka isdafaaca ah. Waxay ka dul dhisnayd gunbur yar oo ilaa labaatan mitir ka sarraysa dhulka intiisa kale. Geesta bari waxa ka xigtay badda la yidhaa Kasbiyan, seddexda geesood ee kalena waxa kaga wareegsanaa gidaar dheer oo dhagax ka dhisan, oo dhererkiisa soo wareegihi dhan yahay ilaa seddex mayl.

Duhur ku dhawaad hadday tahay, maalintaa, ayaa waxa bannaankii weynaa u soo baxay ciidankii Masar oo siigada iyo gulufka ay soo kicinayaan aad mooddo inay oodo jiidayaan. Inkasta oo dadka Reebu ay ku beer diiranaayeen derbiga weyn ee ku wareegsan, haddana waxa fajac iyo walwal galiyey faraha iyo quwadda cadowga ku soo aaddani leeyahay. Wax ciidda oo dhaqdhaqday aan laga garan waranka, gaashaanka, gaadhifaraska kollaba seddex boqol oo kun oo nin ciidan aan ka yarayn ayaa Ilaahay bannaankii kaga soo daayey.

“Waxani ciidan lama yidhaahdee, ummad dhan baa inna soo weerartay,” ayuu Jetro ku yidhi Amuba oo ag taagnaa oo nafahaantiisu la amakaagsanaa balaayadan ku soo foodle.

Waxanu ugu jawaabay, “Hubaal waa wax la yaable.” Waxase uu u raaciyey, “Inkasta oo ay aad u fara-badan yihiin, haddana lagama yaabo in ay soo jabin karaan darbigeenna.”

“Uma eka inay u suurogalayso in ay inna qabsadaan,” ayuu Jetro ugu celiyey, “Hasa yeeshee, sareeye, waa inaynaan sidaa isa siin. Waxa jirtay inay magaalooyin badan oo teenna ka xoog weyn, kana dayrar dhaadheer soo qabsadeen. Markaa waa in aynnu si kastaba diyaar u noqonnaa. Berri aroortaanaynnu arki doonnaa sida xaal u dhaco. Kollayba lagama yaabo in ay weerarka ku soo degdegaan. Horta waxay iska hubsan derbigeenna, intaanay inna soo weerarin. Waxana suurtowda in ciidanku nasto maalin.”

Habeenkii markuu soo galay ayey saraakiishii ciidanka, wadaaddadii diinta iyo duqaytidii magaaladu shir iskugu yimaadeen. Waxaa halkaa la isku raacay in haddii Amuba iyo hooyadii boqoradda ay oggolaadaan, Amusis loo doorto in uu noqdo taliyaha gaashaandhigga ilaa inta halistaa ay ku jiraan dhammaanayso. Sidii baanay Amuba iyo hooyadiiba ogolaadeen.

Subaxnimadii dambe, goor aroor hore ah ayaa ciidankii Masaaridu guluf weerar soo kiciyey. Markay wax yar u soo jiraan buurtii yarayd ee magaaladu ka dul dhisnayd ayey joogsadeen; dabadeed koox askar ah ayey u soo direen jarkii buurta.

“Tolow maxay sameeyn ayey isleeyihiin?” ayuu yidhi Amuba intuu qaansadii gees iska yar dhigay.

Jetro oo ag taagnaa ayaa madaxa lulay kuye, “Ha deg degsan, waynnu arki doonnaa. Bal dhegeyso.” Guuxii iyo sawaxankii dadka waxa laga dhex maqlayey garaac. “Waxan u malaynayaa in ay isku dayeen in ay buurta soo dalooliyaan! Taasi waa wax aan u suurogalayn, may wax kale la yimaadaan.”

Hasa ahaatee goor aan goor ahayn ayey u dhacday sababta ay Masaaridu u garaacayeen buurta salkeeda. Waayo, mar kali ah uun baa dhowr madax ka soo baxeen jarkii buurta dushiisa show Masaaridu intay qodinno bir ah jarka salkiisa ku taag taageen, ayey marka ka hoose ku taagaan ay kaa fuulyeen oo haddana ku kale la sii laacayeen; ilaa ay wax aan salaanno laga garan jarkii ku taxeen. Deeto kuwii dusha u soo baxay baa xadhko dhaadheer u laaladiyey kuwii hoosta joogay. Waxay sidii qudhaanta isku daba sunsumaanba ilaa jarka dushiisii la madoobaatay madax dad. Markii rag aan dhowr boqol ka yarayn u soo baxay buurta dusheedii, meel la siman gidaarkii magaalada ku wareegsanaa salkiisa, ayey haddana xeelad kale oo aan meeshaba laga filayn la yimaadeen. Waxay shaw siteen salaanno qori ah oo dhaadheer oo ay ugu soo talogaleen in ay ku fuulaan gidaarka. Salaanadii ayey dabadeed markiiba gidaarkii ku tiiriyeen oo halabsadeen sidii daayeer tiirro ka baxaya.

Reer Reebu iyagu inta waxaas oo dhami dhacayeen kor bay ka daawanaayeen. Markay arkeen waxan sidii koronkorada isa soo wada ag salooshay ayey kol kali ah, budh, dhagax, waran, leeb, iyo wax allaale wixii qof walba gacantiisu haleeshay la boobeen. Wixii rag gidaarkii soo abbaaray wax yar baa dushii soo gaadhay; ha yeeshee reer Reebu oo rag iyo dumarba weerarkaa isaga ah u diyaar ahaa ayaa kii gidaarka dushiisa u soo baxabe dhakada goosanayey oo isaga duuduuban jarka ka tuurayey.

Muddo dhowr saacadood ah ayey Masaaridii weerarkaa isdaba jooga ah ee nafhalaagga ah soo qaadayeen; hase yeeshee rag badan baa kaga hoobtay, ugu dambaystiina boqorkoodii baa amar ku bixiyey in weerarka la joojiyo. Cadceeddii markay dhacdayna askari kali ah oo cadawgii ka mid ihi oo nooli kuma hadhin gidaarka dushiisii.

Habeenkii baa galay. Wax qulqulad ah oo cusubna lama iman. Raggii reer Reebu ee ilaalinayey gidaarka magaaladuse waxay maqleen sawaxan iyo buuq ka soo baxaya bannaankii weynaa ee hoostooda ee ciidanka Masaaridu degganaa. Waxanay halkaa ka maleeyeen in waagu amuuro hor leh la beryi doono.

Iftiinkii u horeeyey ee cadceeddu markuu ifkii wada gaadhay ayaa nimankii reer Reebu hoostoodii ku arkaan aragti la yaab leh. Show Masaaridu, qayladii iyo sawaxankii xaggooda ka baxayey habeenimadii, waxay magganaayeen xeelad la yaab leh. Habeenimadii ayey intay qoryo iyo looxaan soo guureen ayey gidaarka guntiisii ka dhiseen wax aad qolal yar moodo oo saqafkoodii ku qabsan yahay gidaarka. waxayna u dhiseen si wixii dusha lagaga soo ridaaba ka wilaanwilanayo oo bannaanka hoose u shalwanayo.

“Tolow maxaan yeellaa, Jetro, talo way caddahaye?” ayuu yidhi Amuba, markuu arkay waxay Masaaridii meesha ka sameeyeen, “Hubaal waxa ah sandaqadahaa ay meesha safeen in rag aan la xisaabin karini ku hoos jiraan. Raggaasi wax kale ma qabanayaane waxay hoosta ka qodayaan gidaarka. Waqti aan fogaynna, sidaan u arko, waxay bannaysan doonaan dalool weyn oo ay si xoog leh uga soo galaan.”

“Halistu waa taa,” ayuu ugu jawaabay Jetro, “Laakiin ilama aha in wax didmo inna geliyaa weli inoo muuqdaan. Waxay ila tahay in ay garansan yihiin in hadday gidaarka hoostiisa marriin ka soo jabsadaan oo ay soo jiidh isku dayaan in aynnu halkaa kaga hortagi doonno oo halkaa waxa xilla ku tusi doonno. Waxase uun kollay aan meesha ka maqnayn in aanay iyagu waxaas oo dhib ah dheel dheel u marayn.”

Qeybta 6aad

Reer Reebu waxay isqanciyeen in haddii cadawgu isku dayo in uu derbiga hoostiisa ka soo kudaan ama ay intay seeska derbiga oo dhan qodaan ay gabigiisaba dumiyaan oo dabadeed soo jiidhaan, in ay sutida u qaban doonaan. Sidaa darteedna waxay derbiga hoostiisa oo dhankooda ah ku diyaariyeen rag xoog leh oo halkan wixii ka yimaadda ka hor taga. Hase yeeshee isku kalsoonaanta iyo sugidda ay cadowga halkaa ku sugayeen ayaa jabkoodii ka bilaabmay.

Nimanka Masaaridu waxay ahaayeen niman balo ah oo aad u yaqaan qodidda dhulka iyo buuraha salkooda, kuna bartay markay dahabka raadinayaan ama dhagaxaanta waaweyn bixinayaan. Waxaana u dhacsanayd hadday meel keli ah uun saani uga abbaaraan derbiga oo ay dabadeed halkaa uun ka kudaan in halkaa uun lagu wada gumaadi doono.

Waxanay markaa yeeleen in marka ay gidaarka waxoogaa saani u qodaan ay qodidda bidix iyo midig u wadaan si ay ugu wareejiyaan derbiga salkiisa, oo markaa ay daloolinayaan god weyn oo ballaadhan. Ilaa intaa saqafkii ay isku hagoogayeenna kolba wey sii durkinayeen oo halka ay qodayaan ayey ku dalaalimaynayeen.

Kolkay qodiddu sii ballaadhatana waxa sii badanayey ragga ka shaqaynayey. Markaa intay reer Reebu islahaayeen buulashan yar yar ee looxaha ah ee derbiga ku naban waxa ku hoos jira meeshiiba dhawr nin; kolkay soo dusaanna waydin gumaadi, baaba show muddo habeen iyo dharaar ah waxa qodiddii ka qayb galay ilaa laba boqol oo nin bulkiiba, Boqorka Masaariduna wuxuu amray in ciidanka weerarka u horreeyey kicinaya loo diyaariyo wax allaale waxa qalab uu u baahan yahay ee uu magaalada ku geli lahaa maalin seddexaadda.

Habeen walbana, intii qodiddaasi socotay, rag cusub ayaa shaqada soo galayey oo u shaqaynayey si shayddaanka, marba marka ka dambaysana sii durkinayey godka. Waxanay wax ku qodayeen gudmo yar yar oo gaagaaban. Nimankaa intaa gidaarka jafayey wax juuq iyo jabaq ah ama sanqadh ah oo ka baxaysay ma jirin. Waxay ku shaqaynayeen xasiloonaan iyo aamusnaan.

Mar allaale markii dhulkii madoobaaday ayuu weerarkii isaga ahaana bilowday. Masaaridu xeelad daran ayey dabbireen. Ugu horraystii sidii caadiga u ahayd ayay sallaanno iyo xadhka ku soo fuuleen jarkii buurta oo intaanay qoladii kale waxba dareemin, ku soo ururiyeen darbiga salkiisii dhowr kun oo nin deeto intay sallaanadii ag dhigteen gidaarka ayey weerarkii maalintii hore oo kale qaadeen.

Qoladii reer Reebu iyagu markay arkeen cadowgii oo misoole isku dayeya in uu derbiga dushiisa ka soo dhaco, ayey jac ku siin xaggii derbiga dushiisa, halkii bay misoole wixii gacantoodu haleeshay dhagax, qaare, bir, leeb, waran dusha kaga keeneen cadowgii sallaanada soo saloolanayey. Intii ay weerarkii derbiga u jilib dhigayeen ayaa waxa madaxoogii ka baxday oo ay iska ilaaween, in qayb cadowga ka mid ahi derbiga ay dushiisa difaacayaan, hoostiisa soo qodayaan oo ay wax yar ka dibna ka soo gali doonaan. Qubta iyo qacda, qaylada iyo buuqa aad u weynaa darteed may maqal intii ay Masaaridu soo qodayeen intii godka uga hadhsanayd. Ciidankii ilaalinayey meelaha laga filayey in Masaaridu ka soo kudaanna markii cadowgu weerarka ku soo qaaday darbiga dushiisa ayey u jabeen xagga si ay ugu kaalmeeyaan saaxiibadooda dagaalka xun lagu hayo gidaarka dushiisa. Sidaa darteed cidina ma ay tabin cadowga aamusan ee sida daadka derbiga hoostiisii uga soo jabay.

Reer Reebu iyagu si baas ayey derbiga dushiisii uga dagaalameen oo halistii halkaa kaga soo aaddanayd way iska dhiciyeen, waxabana gashay yididiilo cusub. Laakiinse waanwaanta balaayo ayaa u soo daba martay oo kol keliya ayuum ba dhawaaq aanay isagoo kale maqlin ka yeedhay meel darbiga agtiisa ah oo xaggii gudaha ah. Labaataan meelood oo kale ayaa dhawaaqii la iskaga jawaabay. Markay xaggii dushii ee dagaalku ka socday ka soo yaaceen ee u soo jabeen halkii qayladu ka baxaysay waaba ciidan laxaad leh oo heegan ah; markiibana fallaadh ayey sida roobka kaga dhigeen. Nimankii reer Reebu inkasta oo gaadmadaa fajaca lihi ku dhacday, haddana uma ay jixin jixin ee jilib dhig bay u gaashaanka daruureen oo geesinimo yaab leh ayey ku dirireen. Ha yeeshee Masaaridu weerarkan isaga ah wuxuu ahaa mid raggooda ugu balaysnaa dagaalka ay ugu soo talagaleen, oo aan dhib yaraan loo liicin karayn.

Hadda qafladdii way hirgashay. Ciidan weynihii Masaariduna derbiga hoostiisa godadkay ka soo qoteen ka soo galaa iyo dushiisaba intay sallaan u soo fuulaan ka soo dhacataba magaaladii ayey sidii daadka dhan walba ugu soo qulquleen.

Dadkii reer Reebuna madowgii habeenimo ee kolna derbiga dushiisa u gurmanayeen, kolna xagga hoose u sii jabayeen ayey intay asqoobeen kala garan waayeen askartoodii iyo kuwii cadowga.

Waxayna nimankii reer Reebu ula ekaatay sidii oo ay askarta cadowgu meel walboo magaalada ka mid ah ba ay dhulka ka soo biqlayaan. Ugu dambaystii, markay arrintii xumaatay ee xaalkii quus noqday, ayaa gaashaan dhiggii reer Reebu jabay. Raggii baa deeto badh guryahoodii ku carareen oo lafahoodii u dhuunteen, badh xaggii bari ee baddu ka xigtay ayey nafla-cararkii u jabeen. Doonyihii xeeliga yaallay baa markiiba la buuxiyey oo lagu dafadeeyey xaggii mawjadda. Intii dib u dhacday ee soo gaadhi wayday doonyihiina iyaga si kale oo ay u baxsadaan uma muuqan; waxanay qaarkood la noqotay in intii hubka dhigaan ee ay gacmaha taagaan ay isku dhiibaan cadowga – rag kala tashan oge, kuwana waxay la noqotay in ay iyaga oo diriraya dhintaan.

Dhowr saacadood ka dib ayaa dagaalkii joogsaday. Masaaridu oo iyaga nafahaantooda mugdigu asqeeyey, oo mararka qaarkood iyaga nafahaantoodu isgumaaday, ayaa markii sanqadhii istaagtay is yidhi bal daya sida xaal yahay iyo waxa cadow nool idinku hadhay. Waxay deeto dab qabadsiiyeen dhowr guri oo xagga derbiga soo xigay. Markuu ololkii isqaaday ee u fagaare idille iftiimiyey ayey isyidhaahdeen hore u socda. Intaanay waxba socon baase hadhaa hadhaagii gaashaandhiggii reer Reebu fallaadha oogta kaga qaadeen. Boqorkii Masarna markuu arkay in aanu habeenimada wada qabsan karayn magaalada, ayuu askartiisii ku amray in nin walba habeenkaa halkaa u joogo uun ilaaliyo.

Qeybta 7aad

Waagii markuu dilaacay ayaa kooxo dumar ihi isa soo ururradeen oo ka soo dhaqaaqeen badhtamihii magaalada, waxanay u soo kaceen halkii ciidanka Masaaridu joogay. Markay in yar u soo jiraayn askartii ugu soo sokaysay ayey dhulka isku daadiyeen una qayliyeen ciidanka guulaystay in uu intooda nool u naxariisto. Dabadeed qaar saraakiishii ciidanka Masaarida ka mid ayaa kaxeeyey dumarkii oo u geeyey boqorkoodii.

Totmes, boqorkii Masaaridu, haatan aad ayuu dhoolaha uga qoslayey. Ilayn waa nin guulaystay, oo laba daraad leh qabsaday magaalo ay abbaanduulayaashiisu u haysteen meel aan la qabsan karayn. Magaaladii hadda waxay ku soo korodhay oo ay sii ballaadhisay weynaantiisii iyo weynaantii Masar oo dhan. Sidaa awgeed qalbigiisu aad ayuu maalintaa u furraa una raxmad badnaa, diyaarna ugu ahaa koox dumar iyo carruur ah in uu u naxariisto.

“Raggii oo dhami hubkii ma dhigeen?” ayuu su’aalay dumarkii. Waxay ugu jawaabeen in aan nin keli ah oo hub sitaa ku jirin magaalada dhan. Hub oo dhanna, nooc kasta ha ahaatee lagu soo ururiyey habeenimadii, barxadda weyn ee ku taal magaalada badhtankeeda.

“Sidaa hadday tahay, waan wada nabad galinayaa,” ayuu yidhi boqorkii. “Markaan rag liita oo fulay ah la dagaalamo, naxariisi agtayda ma taallo, maxaa yeelay, nin hadduu marba fulay yahay uma qalmo nolosha. Markaan rag rag ah la dagaalamose waxan ula macaamilaa sidii rag sharaf leh. Ragga reer Reebuna waa rag geesiyaal ah si baasna waxay u difaaceen magaaladooda sidaa darteedna giddigiin waa la idin wada nabad gelinayaa— rag, dumar iyo carruurba, oo waxaan idin waydiiyey boqorkii aaway?”

“Wuxuu ku dhintay dagaalkii maalin afraaddii,” ayey ugu jawaabeen dumarkii.

“Oo boqoraddiina?” ayuu haddana waydiiyey.

“Xalay bay sun cabtay, oo waxay tidhi geeri aan ninkaygii ka daba tago ayaa iiga roon in aan guuldarrada inna haysata nolol ku gaadho.”

Totmes wuxuu markan iyo haatan amar ku bixiyey in dadkii la qabsaday oo dhan loo saaro bannaan weynaha xagga galbeed magaalada ka xiga oo halkaa lagu ilaaliyo. Dabadeed rag buu ku fayliyey guryihii iyo bakhaaradii kaydka ee reer Boqor si ay uga soo guraan wax allaale wixii qiimo leh. Markii wixii oo dhan hortiisa lagu soo tuulay, ayuu alaab dahab ka samaysan oo ay ka mid yihiin warmo, waysooyin, barkin iyo wixi la mid ah gees u dhigay si u hadyad ugu geeyo xarunta ilaahyada. Badh kale oo alaabtii ka mid ahna isaga ayaa iskugu talogalay; waxna saraakiishii ciidanka ayuu ku maamuusay; intii kalena wuxuu yidhi askarta ha loo qaybiyo.

Dabadeed wuxuu amray in konton wiil oo dhalin yaro ah iyo konton gabdhood oo giddi dad dhalad ah, laga soo sooco dadkii reer Reebu ee la qabsaday, deeto la soo daba kaxeeyo xaashiyadiisa si ay isaga addoon gaar ah ugu noqdaan. Waxa kale uu sheegay in reer Reebu qadar lacag ah oo cashuur ah bixin doonaan sanad walba. Intaa hadduu bogtay wuxuu ciidankii ku amray in ay magaalada ka baxaan wax yar maahee, dadkuna guryahoodii iskaga noqdaan.

Amuba wuxuu ka mid noqday kontonkii dhalinta ahaa ee boqorku u doortay addoonta gaarka ah. Amusis, abbaanduulihii ciidanka reer Reebu, isagu markuu habeenimadii arkay in aan rajo danbe hadhin ayuu fakaday oo lafihiisa u baxsaday. Jetro isna wuxu ka mid noqday addoontaa la xulay. Amuba, in cabbaar ah, isaga geerida iyo noloshu iskugu mid ayey ahaayeen. Warkii ahaa in hooyadii dhimatay wuxuu ku abuuray anfariir. Halkaasaanu ku waayey wax allaale wuxuu jeclaa; aabbihii, hooyadii, dalkiisii, mansabkiisii ina-boqornimo… Waxaas oo dhami ha jiraan wuxuse ku yara dursaday markuu arkay Jetro oo isna ka mid ah addoontan la soo xulay, oo ay isku xaal yihiin; waxanu ku yidhi, “Waxay iila eg tahay gaf Jetro in aan sina ugu farxo in aad adna tahay adoon; waxaase aan aad ugu beer diiranahay, wax kasta aan waayee, in aan meel adiga kaa ag dhow joogo. Waxa ii suurtoobi doonta in aanan cidloon oo aan kaala sheekaysto hooyaday, aabbahay iyo dhulkeenii.”

“Uurkutaallo sidaas ihi igama hayso in la igu daray addoonta la soo soocay,” ayuu ugu celiyey Jetro, “Sababta oo ah anigu oori iyo ubad midna ma lihi. Mar haddii dalkeenii iyo dadkeeniiba la qabsadayna sinaba naf xalaal ah uguma noolaadeen halkan. Waxana laga yaabaa, walow aynnu addoon nahay, in aan noloshu sidaa ahaan innoogu qadhaadhaan. Imikana bal aynnu uurxumaanta isku ilowsiino oo aynnu saaxiibadeen u kaalmayno, urugadana ka bi’ino, wixii kartadeena ah.”

Dabadeed, Jetro iyo Amuba waxay dhexgaleen maxaabiistii kale. Kuwii oo qaar ooyayaan, qaar tiiraanyo iyo coloolyow la qammuyeysan yihiin. Markiise ay dhegaysteen dhiirigalintii Amuba waxa gashay yididiilo iyo diiranaan. Wuxuu ku guubaabiyey oo yidhi, “Haddii cadowgu arko inaga oo si geesinimo ah dhibteena u xamilayna, waxay inoola dhaqmi doonaan si fiican. Markaa waa inaad guntiga isku giijisaan. Waxanad xusuusnaataan in jidka aan mari doonno ilaa inta an gaadhaynno dhulka la innagu wado uu aad u dheer yahay una dhib badan yahay; kartideena oo dhanna aynnu iskugu gaynno sidaynnu dhibta u mari kari lahayn. Kollayba siday dumarkaa jilicdasani ugu dhib mudan doonaan innagu noqon mayno. Innagu waxaynu ku barbaarnay dhibta iyo adkaysiga, iyaguse weli socoto dheer iyo shiddo may arag. sidaa ahaan waxa allaale wixii aynnu gacan siin karno way u baahan yihiin; xag gubaabin iyo dhiirigalin, iyo xag dhaqaalayn labadaba.”

Ereyadaa qumman ee Amuba kula hadlay saaxiibadii waxay galisay dabayl nololeed. Dhalinyaranimadiisii ayaa waxay u noqotay iftiin ay soo eegtaan; umanay qaadan addoon ka mid ahee waxay maqaamkiis ka dhigeen in uu boqorkoodii yahay. Xasiloonaantiisii iyo hadalkiisii deggenaana waxay laabtooda galisay yididiilo iyo waawaan. Waxanay markaa iyaga oo niyaddoodu sidii hore yar dhaanto, bilaabeen socdaalkii dheeraa; hareerahana waxa ka ilaalinayey askar badan.

Halkii buu ciidanwaynihii sii tukubay ilaa Masar oo kolba meel sahayda ka kordhistay. Intii hore oo dhan socdaalku wuu iska wanaagsanaa, sababta oo ah dhulka ay marayeen baa ahaa dhul barwaaqo ah oo beero iyo kaymo hadh weyn leh. Markayse soo gaadheen dhulka lamadegaanka ah ee u dhexeeya koonfurta dalka hadda loo yaqaano Suuriya ilaa woqooyiga bari ee Masar ayaa dhibaatadoodii bilaabantay. Ciidanka intiisa kale waxay siteen sibraarro waaweyn oo biyo ah. Biyahaase wax yar ayaa ka soo gaadhayey maxaabiista. Qorax aad naartii mooddo oo kor ka haysay iyo siigo jay dhinbilo ah saydhaysa iyo harraad wadnago’ ah oo iskugu biiray ayey ku mudteen dhib cadaabkii oo ifka loogu soo saaray ah. Waxasay naftoodii qabowday ka dib markii seddex bilood oo dam ah ay socotadaa saancadka qabta ku jireen, markay ku soo baxeen bustaanadii iyo beerihii agagaarka wabiga Niil, iyo dhulkii noqon lahaa hooygooda inta noloshooda ka hadhay.

Markay soo galeen Masar ayaa habkii ay u socdeen la beddelay. Safafkii maxaabiista ayaa waxa la daba mariyey oo lagu xijisiiyey gaadhifaraskii uu boqorku fuushanaa. Amuba oo isagu ku jiray safka ugu horreeya ee maxaabiista waxa fajac iyo yaab galiyey weynaanta iyo quruxda daaraha magaalooyinka ka dhisnaa, iyo astaanta raaxada iyo qaninimada ee meel kasta wadhnayd. Magaaladii u horreysay ee ay galeen wuxuu dadkii isasoo tubay jidadka; dadkaasoo marka uu boqorku hor marayo sujuud dhulka isku daadinayey. Show warkii ahaa in uu dagaalkii kusoo guulaystay ayaa horeba dalka u soo gaadhay. Markan iyada oo taasina farxad gooni ah sii galisay dadka, ayey riyaaqid kusoo dhawaynayeen. Il yaabitiin ah ayeyse ku dhugteen maxaabiistii reer Reebu ee u watay; sababta oo ah waxay arkeen rag iyo dumar dhul fog laga keenay, dhulkaasoo boqorkoodu soo qabsaday, dadkana addoon ahaan uga keenay.

Uuggaankii boqorka, maxaabiista iyo ciidanka ee iswada daba joogay waxay socdaanba, aroor ayuun baa qaylo baadhaadho-qaylis ihi dayaantay. Amuba oo intii ay Masar soo galeen dhowr eray oo af Masri ah bartay ayaa askari askartii barbar socotay ka mid ah weydiiyey sababta qayladaasi u dhacayso.

“Waxaynu soo gaadhnay,” buu ugu jawaabay askarigii, “Tebis oo ah magaala madaxda Masar. Halkaasaanu ku dhamaan doonaa socdaalkii dheeraa ee dhibta badnaa ee aynnu soo marnay.”

Markay magaalaweyntii mudh ku soo yidhaadeen baa dadkii isasoo shubay sida daadka si ay u soo dhoweeyaan boqorka iyo ciidanka guusha sida. Durba danankii muusikada iyo sacabka soo dhoweynta ah ayaa ifka wada gaadhay. Safaf dheer ee wadaaddadii kaniisadda ah ayaa iyaga oo talaabo gaaban oo qiyaasan ku socda, u kacay xaggii kaniisadaha si ay ugu soo mahad naqaan ilaahyadooda, soo nabad-noqoshada boqorka iyo guulaha badan ee uu soo hooyey.

Qeybta 8aad

Fantasiyihii iyo damaashaadkii loo samaynayey soo noqodka boqorka ayaa dhawr maalmood beledkii oo dhami ku eedanaa. Markii xiisaddii dabbaaldeggu yar kala fadhiistay baa deeto la xusuustay wixii maxaabiistii laga yeeli lahaa. Maxaabiistii qaar ka mid ah waxa hadiyad loo siiyey abbaanduulayaashii iyo saraakiishii ciidanka ee geesinimada dheeraadka ah muujisay intii dagaalladu socdeen. Qaarna waxa la siiyey wadaaddadii waaweynaa. Intii soo hadhayna waxa loo diray meelaha daaraha iyo waddooyinka laga dhiso.

Maxaabiistii reer Reebu oo iyagu maxaabiisaha kale ka yar midab duwanaa waxa gaar ahaan loo siiyey raggay boqorka isku dhadhawaayeen. Gabdhihii intii badnayd waxa loo geeyey boqoradda iyo hablaha reer boqor si ay uga shaqeeyaan guryaha reer boqor. Qaar kalena waxa la siiyey wadaaddadii sare iyo saraakiishii dawladda. Ragga intii badnaydna waxa la raaciyey wadaaddadii si ay meelaha wax lagu caabudo uga shaqeeyaan.

Cawadiisa iyo ayaankiisa Amuba wuxuu nasiib u helay in isaga iyo Jetro la israaciyo. Siddeed ay ku jireen waxaa loo direy in ay ka shaqeeyaan kaniisadaha wax lagu caabudo tii ugu weyneyd. Iyaga oo jid suuqweyna ah maraya oo ku socda hoygoodii cusbaa ayuu Jetro, intuu Amuba yara jaleecday ku yidhi, “Waa in aad xusuusnaataa in aynu hadda nahay addoon la leeyahay. Imika halkaynnu ka bixin jirnay amarka waa in aynnu innagu amarka qaadanaa. Nasiib wanaag qoladan inna leh afkooda wax baynu ka baranay, Sidaa darteedna wixii amar ee la inna siiyo waynnu kasi karaynaa waxana lagama maarmaan ah in aynnu degdeg u fulinaa. Haddii aan sidaa ku wadnana waxay ila tahay in la inoo naxariisan doono.”

Hadday kooxdii yarayd ee addoonta ahayd kaniisaddii soo gaadheen, waxa islamarkiiba la hor keenay wadaadkii weynaa oo magaciisu ahaa Ameres, kaasoo ay ka muuqatay haybad iyo dhaladnimo. Sidaas ayuu u hor maray safkii addoonta oo isha la raacay. Cabbaar hadduu aamusnaa ayuu Amuba ku amray in uu horo u soo baxo.

“Waxad noqon doontaa,” ayuu ku yidhi Amuba, “adeegahayga. Waa inaad shaqadaada si wanaagsan u qabsato; si wanaagsanna waa lagula dhaqmi.”

Amuba ayaa dhulka isku tuuray oo wadaadkii weynaa cagihiisa madaxa dhigaya; yidhina, “Sareeyahaygii! Ii ogolow inaan hadlo. Waxan kaa codsanayaa in aad ninkaa i ag taagnaa isna xulato. Wuxuu ahaa saaxiibkay ilaa carruurnimadaydii. Waa ninkii gaashaankiisa i huwiyey goobtii dagaalka, waxanu ii ahaa aabbahay oo kale. Sarreeyahaygii, markaa, waxan kaa baryayaa in aanad na kala kaxayn. Waxannu ballan ku qaadaynaa in aannu hooseeyayaal dlran kuu noqono.”

Wadaadkii baa dhageystay erayadii murugada lahaa ee Amuba waxanu yidhi, “Sidaad codsatay baa laguu yeelay.” Wuxuuna raaclyey, “Waa waajibka nin kasta in uu u naxariisto dadka ka hooseeya. Saaxiibkaana waa nin xoog leh; wuxuuna iila eg yahay nin daacad ah. Iminkana labadiinuba isoo raaca gurigaygii baan idin geynayaa.”

Adoontii kale ayaa Amuba u sujuudday markay isaga iyo Jetro daba kaceen wadaadkii.

Wadaadka oo show arkay siday addoonta kale Amuba u sameeyeen ayaa ku yidhi, “Ma waxaad ahayd qof meel sare ka dhashay, markaad dhulkiinnii joogtay? Waxan arkayey addoontii oo kuu foorarsatay adiga; saaxiibkaa oo kaa da’ weynna aan sidaa oo kale u yeelin.”

“Waxan ahay boqorkoodii dhintay inankiisii,” ayuu Amuba ugu jawaabay wadaadkii, “Wuxuu aabbahay ku dhex dhintay askartiisii isaga oo dagaallamaya. Haddii aan magaaladaydii jabin oo aan ummaddaydii la qabsan, waxan ahaan lahaa boqorkooda.”

“Siday nolosha bani’aadamku isku bedelaysaa, runtii, waa si amran; waxanse la yaabay, haddii aad ina boqor ahayd maxa Totmes nafahaantiisu kuula hadhi waayey.”

“U malayn maayo in uu sidaa og yahay,” ayuu Amuba ugu celiyey. “Maanaan garanayn caadooyinkiinna. Sidaa awgeedna saaxiibaday waxay la noqotay in haddii la ogaado in aan ina boqor ahay in lay dilayo. Deeto darajadaydii waa la qariyey.”

“Waxaaba laga yaabaa in sidaasi sidii u habboonayd tahay,” ayuu yidhi wadaadkii ka dib markuu cabbaar fikiray. “Ha yeeshee,” buu raaciyey, waxan u malaynayaa inaan noloshaadu agtayda marnaba ku xumaan doonin.” Deeto intuu Jetro kujeestay buu ku yidhi, “Adna afkayaga wax makaga hadashaa?”

“Wax yar baan ku hadlaa,” ayuu ku jawaabay Jetro, “Laakiinse marnaba sida Amuba uguma hadli karo. Nin weyn baan ahay oo carrabkaygu sida kiisa af cusub dhakhsahaa kuma baran karo.”

“In kugu filan oo waxa lagu yidhaa aad ku kasto waad ku hadlaysaa.” buu wadaadkii yidhi, “Si fiicanna waad ugu hadli doontaa.”

Hadduu hadalkii uun dhameeyey wadaadkii, yaa wiil dhallinyar ah oo qiyaastii Amuba uun la da’ ah irridda ka soo galay gurigii wadaadka. Orod intuu labo ugu soo booday jaranjartii ibrinka ayuu soo qayliyey kuye, “Aabbo! Alla! Ma addoontii dhulka fog laga keenay ee qalaad baad inagana gurigeenna keentay? Waxannu ku soo aragnay markii jidka la soo waday; waxana i yaab galiyey midabka timahooda iyo indhahooda. Aniga iyo Maysaa ayaa markiiba indhahaygu ku dhaceen wiilkan aad timihiisa dahabka mooddo… Iminka, Aabo, ma halkan bay inala joogayaan?”

“Haa, halkaanbay inala joogayaan, Jebron,” ayuu Ameres ku jawaabay, “Waxan ka soo xulay lafcadan kuwii kaniisaddeenna loo soo diray. Kan yar waxan u soo doortay waayo waa kula da’. Way u habboon tahay inamada in ay saaxiib ay isku da’ yihiin oo ay wado koraan ay yeeshaan. Waxaan rajeeynayaa in aad saaxibo noqon doontaan. Magaciisa waxaa la yidhaa Amuba in kasta oo iminka uu addoon yahay hadduu dalkiisii joogo wuxuu ahaan lahaa ina-boqor oo laga yaabo inuu marka dambe isaga nafahaantiisu boqor noqde. Xusuusnow taa oo ula dhaqan sidii aad jeclaan lahayd in laguula dhaqmo haddii aad addoon noqoto oo aad gacanta cadowgaaga ku dhacdo.”

“Hubaal in aannu saaxiibo noqon doonno,” ayuu yidhi Masrigii Yaraa.

“Jebron,” ayuu yidhi aabbihii, “Qofna ha u sheegin in uu Amuba ina boqor ku ahaa dalkoodii. Ha u sheegin xataa hooyadaa, ama walaashaa Maysa. Haddii xog la rabo in ay qarsoonaato, waxa ugu habboon in inta ogi yaraato.”

Qeybta 9aad

Wadaadkii markaa deeto irridii weyneyd ee gurigii ayuu qoladii ka galiyey. Waxay soo galeen barxad weyn oo ay fadhiday haweeney. Waxa gadaasheeda taagnaa laba gabdhood oo addoomo ah; gabadh yar oo laba iyo toban jir ihina kursi yar oo gaaban ayey ku ag fadhiday haweenayda; waxna way akhriyeysay. Gabadhii yarayd baa markuu wadaadkii soo galay boodday oo istaagtay.

“Alla, Aabbo!” yey gabadhii hadal istidhi wayse aamustay markii ay aabbaheed wajigiisii aragtay.

“Gacaladay,” yuu haweenaydiisii ku yidhi, “Waxaan keenay gurigeenna laba addoon oo ka mid ah kuwii boqorku la yimid markii uu dagaalka ka soo noqday. Labadaana anaa la i soo siiyey in ay kaniisadda iyo gurigaba iigu shaqeeyaan. Waxay ahaayeen rag dhalasho leh markii ay dhulkoodii joogeen ee waxa habboon markaa in aynaan waxba iska hagran sidii aynu u ilowsiin lahayn isbedelka murugada leh ee ku dhacay. Wiilka waxan gaar ahaan ugu doortay in uu Jebron rafiiq u noqdo; walise ma aan goosan waxaan kan kale ka yeeli lahaa.”

“Alla, aabbo miyaad aniga i siisid,” ayey codsatay Maysa, “Faadumo ma aha gabadh dabac fiican. Dolmamana maba garato waxaan ku idhaa.”

“Oo maxaad Rabusigan weynida badan ku fali?” buu yidhi wadaadkii, intuu yar ilka-caddeeyey.

“Mooyaan hadda; aabbo,” yey tidhi intay madaxa dhan u qaloocisay oo Jetra kor iyo hoos u fiirisay.

“Laakiinse aabbo wuu wanaagsan yahay. Kollay waxyaalo badan buu yaqaanaa; wuu i daba socon doonaa markaan meelaha u baxo. Markaan webiga aadana doonidu ayuu igu kaxayn oo waliba kubadda ayuu ii soo qaqaban; shimbirahaygana hadhuudhkuu u daadin.”

“Si fiican weeyee, Maysa. Jetro wuxuu noqon doonaa addoonkaaga gaarka ah. Markaanu waxba kuu qabanaynna – taasoo ah kollay maalinta inteeda badan, wuxuu ka shaqayn doonaa digaagga; waayo addoonka Sanbo si fiican ugama shaqeeyo. Sidaas ma kastay Jetro?” ayuu Jetro weydiiyey.

Jetrona intuu tallaabo hore u soo qaaday oo yartii gacanta soo qabtay ayuu foorarsaday ilaa u wajigiisii gacanteeda taabtay.

“Waa taa jawaabtaadii, Maysa,” ayuu yidhi wadaadkii markuu arkay sida uu Jetro yeelay, “Imikana dhalin yarta waad tegi kartaan. Kaxeeya saaxiibadiinna cusub oo tusa shinbiraha iyo xayawaanka aad ku ciyaartaan.”

Wiilkii iyo gabadhii walaalaha ahaa ayaa horkacay labadoodii addoon ee cusbaa. Waxay dhexmareen beertii oo deeto waddo yar oo geedo khudrad ihi ku heero yallaan qaadeen. Halkay wadiiqadu ku dhamaatay waxa ahaa afaaf weyn oo loo marayey meel xero ah. Xerada waxa ka dhex dhisnaa dhowr buul oo looxaan ah; gal weyn oo biyo ah oo ay dul sabbaynayeen shinbirbadeed wiiro, hareerihiisa oo dhul doog qurux leh lahaana waxa marna duulayey marna soo degayey shinbiro jaad-jaad ah.

“Ma’aha xilligii wax la idin siinayey,” buu Jebron ku yidhi shinbirihii markay waaqwaaq-da gureen ee ay boodboodeen baalashana luleen. Deeto intuu Jetro oo ag socday eegay buu buulashii mid ka mid ah farta ku fiiqay oo yidhi, “Eeg Jetro, halkaasaanu cuntadooda ku kaydinaa.”

Deeto intuu horkacay ayey buulkii galeen. Gudihiisa waxa ku sarbanaa saxaarado badan.

Jebron baa furay mid saxaaradihii ka mid ah oo soo cantoobiyey midhihii ku jiray oo ahaa dlgir cagaar ah oo aan aad u bislaan. “Maalin walba beertaa laga soo guraa oo gaar ahaan baa loo beeraa. Saxaaradaha kalena galleey iyo hadhuudh… Maysa, walaal, bal shinbiraha midhahan wax u daadi wayna wareeriyeene.”

Dabadeedna wuxuu tusay suxuun caano iyo hilib yar yar ku jiraan oo bisaaska loogu talo galay. Waxa kale oo yaallay lafo iyo hilib googo’an oo eeyda loo dhigayo. “Khafaskanna,” ayuu yidhi Jebron, “Waxaannu xayawaan yar yar ugu haynaa yaxaaska. Isagu kelidii buu ballayga ku jiraa. Xayawaanka oo dhan seddex jeer baannu maalintii wax siinnaa. Markaannu maqannahayse, hadda ka dib, adiga ayaa wax siinaya.”

Buul kale ayey galeen. Waxa ku jiray seddex bisadood oo waaweyn; kuwii yar yaraa ee ay dhaleenna ku ag ciyaarayaan. Markay wiilashi u soo galeen ayey bisaaskii intay soo kaceen, Jebron iyo Maysa lugahooda isku xoqeen. Amuba wuxuu dareemay in saaxibadood muujiyeen astaan iyo hab ixtiraam iyo xushmayn, markay soo galeen guriga bisaaska. Sidaa si la egna waxay muujiyeen markay u tageen yaxaaska. Shaw bisadda, eyga iyo yaxaasku waxay qoladan reer Masar u ahaayeen kuwo amran oo la xushmeeyo; wax mudira ahna aan loo geysan.

Halkaasay Amuba iyo Jetro ku billaabeen nolol cusub. Sanad aan saxal iyo dhib mldna aanay arag ayaa ugu dhamaaday gurigii wadaadka. Hawlaha loo diri jireyna waxay yaalaa ahaayeen kuwa fudud. Haddii uu Jebron xagga bustaanada u mijobaxsado Amuba ayaa raaci jirey. Haddii ay wadaadka iyo xaaskiisu habeenkii xaafad soo bariidinayaan, Amuba iyo Jetro waxay hor qaadi jireen faynuuska u iftiiminaya dhulka.

Amuba wuxuu gaar ahaan aad u jeclaa in uu barto ilaa inta awooddiisa ah xikmadda iyo aqoonta Masaarida. Sidaa awgeedna Jebron baa baray sida loo akhriyo fartoodii sawirada ahayd. Wax yar dabadeedna waxa u suurtowday in u akhriyi karo waxa ku qoran gidaarada kaniisadda iyo looxaanta wax ku qoran yihiin ee taala guryaha cilmiga.

Waqtigaa boqorkaa la odhan jirey Totmes Saddexaad uu xukumi jirey Masar, ma jirin wadaad ay dadweynaha Masar uga xushmo badnaayeen Ameres. Wuxuu ahaa wadaadka weyn ee ugu sarreeya kaniisadda ilaaha ay caabudi jireen ee la odhan jiray Osayris. Sidaa awgeedna boqorku Ameres aad buu u lctiraafsanaa, ra’yigiisana ugu kalsoonaa. Ameres wuxuu ahaa nin maal badan oo qaninimadiisa si gobanimo ah ugu macaamila. Dadka dhexdiisa wuxuu ugu noolaa tastuurta wadaadka kaniisada laga filayey in uu u noolaado. Hase ahaatee wax yar buu maalkiisa Isagu isticmaall jirey; inta kalana wuxuu u qaybin jirey masaakiinta.

Inkasta oo waxaas oo wanaag ah uu Ameres dadka dhexdiisa ku lahaa wadaaddada kale ee kaniisaddu ma jeclayn. Waxay dhexdood ku xaman jireen, in kasta oo uu yahay nin aqoon dheer leh aadna loo jecel yahay kollayba in uu yahay nin ay ra’yiga ku kala duwan yihiin iyaga. Ameres wuxuu si hubaal ah isku qanciyey in Osayris iyo Aysis, iyo ilaahyada kale oo dhami ay yihiin madaxyo xayawaan oo dadku sameeyeen oo been been ah. Ilaahyana aanay noqon karayn. Wuxuu aaminsanaa in ay yihiin calaamado u taagan quwadda, xikmadda, cadhada, iyo wanaagga Ilaahay – Ilaahaa oo weyn oo aan magaciisa la garanayn.

Arrimahaas iyo kuwo kale oo badan ay Ameres iyo koox yar oo wadaaddo aqoon leh ihi ka ogaayeen arrimaha diinta, dadweynaha kalase waxay si dhab ah oo daacad ah u caabudi jireen ilaahyadaa sanamka ah ee madaxa xayawaanka leh, iyo xayawaanada amran.

Ameres wuxuu ra’yi ahaan aaminsanaa in ragga sarsare oo dhan la fahamsiiyo xaqiiqada ka danbeysa ilaahyada ay u tukanayaan. Wadaaddada kalese ra’yigiisa way ka cadhoon jireen. Waxay ku doodi jireen: haddii sirta kaniisadda iyo ilaahyada la inala ogaaddo ixtiraamka la inoo hayo iyo baqdinta la innaga baqayo ayaa lumi doonta oo haddii taa la waayana dalka oo dhami wuu baabi’i doonaa.

Hadaba markuu ogaaday in aanu kalidii waxba beddeli karayn ayuu Ameres arrintaa iyada ah afkiisa ka xidhay, oo waajibkii uu bulshada u hayey halkiisii ka watay.

Qeybta 10aad

“Waxaan u baxayaa socdaal,” ayuu ku yidhi Ameres wiilkiisii maalin maalmaha ka mid ah, “Waanad i raaci doontaa. Waxan rabaa in aan bal soo fiiriyo beeraheennii ku yaalay Goshen.”  Waa meel woqooyi ugu toosnayd halkay Tebis ku taallay.

“Waad mahadsan tahay, aabbo. In aan tago aad baan u jeclahay,” ayuu ku jawaabay Jebron isaga oo fikradda u riyaaqaya; sababta oo ah meeshaa iyada ah ee ay beeraha ku lahaayeen waligii muu arag. “Amubana ma inna raaci karayaa?” ayuu raaciyey.

“Haa, waan ku hayey maskaxda; waa inna raaci karayaa,” ayuu ku jawaabay Ameres, “Jetrana waynnu kaxaysan; iyo waliba kuwa kale. Siday caadadu tahay mar haddaan ahay wadaadkii weynaa, waa in aan dad badan kaxaystaa. Runtiina markaan Goshen u socdaalayo waa in aan sidaas oo kale yeelaa. Dadka halkaa joogaa waa dad innaga duwan. Waanay adag tahay siday innoogu shaqeeyaan; ilaa ay arkaan weynaanteenna iyo haybaddeenna.”

“Waan maqlay sheekadooda aabbo,” ayuu Jebron yidhi, “Waxa weeyaan Ummaddii boqorrada balaayada ihi xukumi jireen. Sidayse aabbo ku dhacday in ay kuwani soo hadhaan, markii kuwii kale dhulka laga eryey?”

“Waa isla ummaddaa,” ayuu yidhi Ameres, “Laakiinse lama ay socon iyagu ciidanadoodii wax qabsanayey ee balaayada ahaana kuma ay jirin. Kuwani waxa weeyaan qolo la odhan jiray reer Yuusuf; kaas oo sidaad taariikhda ku akhrisatay, barigaa samada maray oo nin sharafle ahaa — ilaa u gaadhay in uu boqorka u xukumo wadanka. Yuusuf kaasi baa dadkoodii oo dhan ka soo raray dhulka badda weyn bari ka xiga. Barigaasaa dhul la siiyey oo deeto halkii bay ku tafiirmeen.”

Maalintii dambe ayaa wadaadkii iyo intii la socotay u baxeen socotadii ay ku lahaayeen Goshen. Deeto hal toddobaad ayey doonyo ku marayeen webiga ilaa ay gaadheen Memfis, halkaasoo ay ku nasteen dhawr ayaamood. Ka dibna waxay bilaabeen socdaal dhulka ah. Ameres iyo Jebron waxay fuuleen gaadhifaras. Amuba iyo Jetrona waxay fuuleen gadhifaraskii ku xigay; intii kalena iyaga oo saf dheer ah ayey daba lugeeyeen.

Laba maalmood ka dib ayey nabadqab ku yimaadeen gurigii uu Ameres ku lahaa duleeddada Goshen meelaha ay beerihiisu ku yaalleen. In kasta oo uu ka yaraa guriga weyn ee ugu yaallay Tebis, wuxuu ahaa mid si fiican loo dhisay oo raaxaysi loogu talo galay.

“Waxa ila socda wiilkaygii,” ayuu Ameres ku yidhi ninkii maamulaha uga ahaa beeraha, “Waxanan doonayaa kalluumaysi, ugaadhsi iyo kolba wuxuu jeclaysto inuu helo si uu waqti fiican u qaato inta uu halkan joogo.”

Subaxnimadii dambe ayaa Jebron la kulmay Rabah oo ahaa ninkii soo tusayey dhulka laga ugaadhsado iyo meelaha laga kalluumaysto. Socdaalkaasi wuxuu qaadanayey hal maalln. Dabadeed ilaa labaatan addoon baa horkacday, kuwaasoo madaxa ku siday cunto, teendhooyin iyo waxyaalihii kale ee tamashle iyo raaxo looga baahnaa. Jebron waxaa loo keenay faras, hase yeeshee wuxuu ka doorbiday in uu lugeeyo oo ay Amuba is barbar socdaan.

Maalintii ay yimaadeen meeshay dalxiiska ku qaadan lahaayeen maalintii ka dambaysay, ayaa Jebron iyo koox yar oo addoontii ka mid ihi ugu baxeen kalluumaysi meel wabiga ah. Hadday wax yar socdeen ayaa waxay maqleen qaylo ka baxaysay meel hortoodaas ku toosan.

“Waa maxay qayladaasi?” ayuu yidhi Jebron, “Waxay u eg tahay qaylo ruux dumar ah.”

Jebron iyo Amuba ayaa baba’ ku siiyey xaggii codku ka yeedhayey. Markay hal cabbaar ah yaacayeen baa waxay arkeen yaxaas weyn oo xagga webiga u walwaalaya gabadh qaylo hayaada haysa. Inkasta oo yaxaasku ka mid ahaa xayawaanka amran ee Masaaridu xushmeeyaan, haddana inankii Jebron markuu arkay maqtasha meesha ka dhacaysa ayuu intuu warankii la fah yidhi yaxaaskii dhakada kaga taagay. Yaxaaski baa sii daayey gabadhii oo cartankii kula booday Jebron. Hase ahaatee Amuba iyo Jetro oo daba yaacayey baa la boobay warmaha. Yaxaaskii markuu arkey in laga badan yahay ayuu xaggii wabiga u cararay.

“Dabadiisa iska jir!” baa mid colkii ka mid ah oo markaa uun oradkii ku soo gaadhay yidhi.

Digniintaasi waxay noqotay waxba kuma taal. Shaw, ilbidhiqsi waxaan ahaynba bahalkii baa inankii Amuba bahal dhirbaaxo ah candhada u galiyey oo dhulka beerka ugu dhuftay. Rabah baase markiiba bagcadka oo barbar ah yaxaaskii waran kaga dhuftay. Jetrona isla markiiba wuu ugu geemaalay. Bahalkii baa halkaa ku talax gabay oo isaga oo ilgeeriyaad leh dabada kolba dhan u dhuftay.

“Iska jira!” ayuu ninkii ku qayliyey, “Si xun buu u dhaawacmay; loomana baahna in wax kale lagu dhufto.”

Run ahaantii bahalka si ba’an bay wax ugu dhaceen. Dabadii u markii hore sida baas u lulayey buu qun yar uu u laadlaadiyey ilaa uu dhaqaajinta kari waayey. In kasta oo wixii u dhawaa, naf xaraarihii uu kolba ilkaha la laacay; tiisii baase gashay oo halkii buu ku dhintay. Jetro baa Amuba oo weli dhulka yaalla ku soo cararay. “Waar bal iska warran sidee wax kuu gaadheen?” buu waydiiyey.

“U malaynmaayo inaan wax badan qabo,” ayuu isaga oo hiinraagaya ku jawaabay Amuba, “Wallee waxad moodaysay in buudh beerka la igaga dhuftay waxase igaga darraan lahayd isaga oo lugta igu jiida, Hubaal waan jabi lahaa. Waar bal ka warran gabadhii u qabsaday? Ma dhimatay mise wey nooshahay?”

“Waqti aan ku fiiriyo uma aan helin,” yuu ugu celiyey Jetro, “Ee ka baydh aan ku teegaree; iyada waan u danbayne.”

Markaasay dabadeed u soo kaceen xaggii Jebron oo isna markaa dul yimid gabadhii oo hadda mayd ahaan u taalla. “Alla! Waa gabadh yare,” ayuu yidhi.

“Oo walaashaa waxba kama weynee, Jebron, Waxa khasab ah in aynnu qaadno oo aynu meel gayno. Xaawalay inala caawisana hello. Guri yar baa meel halkaase ka muuqday; waxan u malaynayaa in uu koodii yahay,” ayuu ku taliyey Jetro. Deeto intuu labo nimankii ka mid ah diray inay u yeedhaan dumar, ayuu gabadhii oo weli miyir la’ qaaday ilaa gurigii meesha ka muuqday.

Markuu Jetro, isaga oo gabadhii sida la galay gurigii ayaa wuxuu arkay oday gaboobay oo gadhka iyo timuhuba cira la caddaadeen oo soo fadhiya xagga shishe qolkii yaraa. “Waa maxay?” ayuu yidhi odaygii, “Ma Ilaahii aabbayaashay baa mar kale dhirbaaxadiisii igu dhacday? Ma inantaydii yarayd buu iga qaaday? Waan maqlayey waraaqeeda, ee ma lugo aan ugu soo gurmadaan haayaa? Weyii,” isaga oo cod murugaysan ku hadlaya.

“U malayn maayo in ilmuhu waxan daran qabo,” ayuu Jetro odaygii qalbiga ugu qaboojiyey, raaciyeyna, “Annaba waxaan ku soo yaacnay qayladeedii; waxannuna aragnay iyada oo yaxaas weyni u sii sito laakiinse markiiba waannu ka ridnay. Dumarna waannu u qaylo dirray… Haa waa kuwan biyo.”

Qeybta 11aad

Jetro baa gabadhii sariir yar oo gees taallay dhigay. Dabadeed biyihii buu ku yar rusheeyey; Amubana madaxuu u salaaxay. Cabbaar ka dib bay indhaha kala qaadday oo ay soo miiraabtay. Isla markaa waxa soo galay laba dumar ah. Markaasay qoladeenii iyagu iska baxeen oo kaga tageen dumarkii. “Waxan rajaynayaa,” buu yidhi Amuba, “in aan yartu dhaawac badan qabin. Oo dharkeedu waxabu iila ekaa dadkii waa reer Yuusuf la lahaa. Inkasta aan moodayay in aynnu dhulkoodii geestaa ku soo dhaafnay. Kollayba yartu waxay u maryo ekayd dadkii aynnu kaga nimid Goshen.”

Wax yar ka dambow ayaa waxa gurigii ka soo baxday mid ka mid labadii dumar ahaa waxanay u sheegtay ragii in gabadhii ladan tahay oo aanay wax nabaro ah qabin. “Yaxaasku,” bay tidhi “gabadha maradeeda uun buu qabsaday ee jidhkeeda aad uma gaadhin. Awoowgeedna wuxuu doonayaa in uu idinku mahadnaqo wanaagga aad u fasheen.” Waxay markaa dib ugu noqdeen gurigii. Waxay arkeen gabadhii oo awoowgeed hoos fadhida oo gacantiisana labadeeda gacmood ku haysa.

Dumarkii oo iyaga markaa hawshoodii dhamaatayna dibadda ayey u baxeen. “Kumaa yartayda nolosheeda nabadgeliyey?” ayuu yidhi odaygii. “Annaga oo dhan. Anigu waxaan ahay Jebron, wiilka Ameres, wadaadka weyn ee kaniisadda Osiris ee Tebis ku taalla. Kuwanna waa saaxiibaday Amuba iyo Jetro, oo ah labo ka mid ah dadkii reer Reebu ee la keenay Masar. Iminkana guriga aabbahay ayay addoon ahaan u joogaan.”

“Run ahaantii waxannu nahay addoontiisii in kasta oo u na yidhi waa saaxiibaday,” ayuu yidhi Amuba. “Waa arrin la yaab leh,” ayuu yidhi odaygii, “in ayaamaha noloshayda u dambeeya wadaad ilaaha Osiris u tukadaa wiil uu dhalay ka dhigo kuwa farxada leh; oo nabadgelyo nolosha inantayda yar. Sidaa waxan u leeyahay waan necbaa weligayba in aan u sujuudo oo aan u tukado ilaahyada Masar. Haddaad dhan kale ka eegtaanse waxaba malaha u habboonayd in uu yaxaasku la tago. Sababta oo ah noloshaydii wax yar baa ka hadhay. Markaan ifka ka tagana keli bay ku noqon doontaa.” Yartii markay hadalkaa maqashay bay intay jilbaha isku taagtay oo odaygii laabtiisa isku tuurtay ayey oohin qadhaadh hiqlaysay.

“Runtii waa sidaas, awoow,” ayuu ugu caqli celiyey odaygii yartii, “waxan soo jirey boqol iyo toban sanadood. Imikana noloshaydii waa dhamaad.” “Waxan ugu yeedhayaa awoow,” ayuu ku yidhi dhalinyaradeenii, “runtiise waxan u ahay awoowgii labaad. Waxa alla waxay dunida ku haysataa waa aniga. Aabbo ma leh, hooyo, awoow iyo ayey midna ma lahaa labadayadaana isku kali ah. Laakiinse waxay aaminsantay Ilaaha midka keli ah ee awoowyaashayo caabudi jireen. Isagaana ilaalin doona.”

Cabbaar ayaa la wada aamusnaa markuu odaygii hadalkii dhameeyey, Dabadeed Jebron baa hadlay, waxaanu yidhi, “Aabbahay waa nin wax garad ah. Cilmigana fiqi ku ah; wax walbana si xaq ah ayuu u eegaa; siday saaxiibaday iiga markhaati yihiin. Wuxuu og yahay in dadkii reer Nebi Yuusuf Ilaah kali ah caabudi jireen. Haddaan markaa Aabbahay weydiisto in u yartaada gurigayaga in ay joogta u oggolaado; wuu yeeli doonaa. Waxan hubaa inuuna waxba ka qabi doonin in ay siday doonto wax u caabudo. Waxannu walaalo nahay gabadh yar oo ay Ruut isku da’ yihiin, oo wanaagsan, naxariis badanna, oo ay rafiiq noqon doonaan.”

Odaygii baa Jebron cabbaar dhugtay. Deetana yidhi, “Hadalkaaga, inanyahow, waxa iiga dhadhamaya wanaag iyo naxariis. Waxaanad ila leedahay weji daacad ah. Dhowr sano ka hor waxan odhan lahaa gabadhayda geeribaa u dhaanta inay u shaqayso Masri; laakiinse markay dhimasho soo dhawaato waxa inoo caado ah in aynnu bedelo ra’yigeenna. Ruut, waad maqlaysaa soo dhaweynta lagu siiyey. Adiguun baana ku tashanaya sidaad jeceshahay. Ma waxaad raaci sayidkan yar ee Masriga ah oo aad walaashii u shaqayn, mise waxaad tegi reerihii dadkeenu deganaayeen?” Ruut baa sara joogsatay oo aad u eegtay Jebron, deetana waxay ku jeedsatay Amuba iyo Jetro.

Markay seddexdoodaba isha kala dheregtay ayey tidhi, “Waxan rumays nahay in Ilaahay ii soo dooray oo iigu soo diray in ay noloshayda uun nabad galiyaan kaliya maahee waliba inay ii kaalmeeyaan inta aan noolahay. Nimankan wejigooda waxan ka arkaa wanaag. Haddii markaa ninkan yar aabbihii ii oggolaanayo, awoow markaad dhimato, waan raaci. Sidii roonna Rabbaa og.”

“Waa si wanaagsan,” ayuu yidhi odaygii, “Imikaanan si fudud u dhiman karayaa oo aan luxudka qabanayaa; waayo, ducadaydii baa Ilaahay aqbalay. Waxaanan ninyohow yari Ilaahay kuu baryayaa in uu sidaad ilmahayga ka yeeshay adigana kaa yeelo.”

“Iminkana waanu idin ka tegeynaa, waayo adna waad iska daallan tahay, Ruutana yaxaaskii baa si ba’an uga bajiyey oo nasasho ayey iskaga baahan tahay. Waxannu degney oon kaam ka dhiganay meel hal mayl inoo jirta oo wabiga uun la siman; bari baanannu idinku soo noqoneynaa.”

Dhallinyartii markii ay gurigii ka baxeen ka dib in muddo ah midkoodna eray kama soo bixin. Jebron baa hadlay oo yidhi, “Waan in aan aabbahay warqad u qoraa, oo aan wax alla wixii dhacay oo dhan uga warramaa. Waxan u dhiibi doonaa mid addoonta ka mid ah. Odaygu wuxuu ku farxi doonaa wax alla waxaa aynnu u samaynay yartaa miskiinadda ah. Aabbahay waa inaan waliba uga warramaa mushkiladda i haysata.”

Amuba ayaa yaabay oo weydiiyey, “Oo waa maxay mushkiladda ku haysataa?” “Miyaadan garanayn. Amuba, in aan ka qayb galay dilkii yaxaaska oo taasina tahay arrin ku xaaraan diintayada. Maxaase kaleen yeeli lahaa? Ma bahal qof cunaya ayaad dayn karaysaa?”

“Hubaal wax kale oo aad yeeshaa meesha ma ool. Kol haddaanad ku odhan karteen intaad dhegta ugu qabato: ‘Waar waa khalad inaad yarta cuntaa.’ Adigu wixii kula gudboonaa uun baad yeeshay. Haddaad si kale u eegto adiguba maaddiline, wuxuu ku dhintay tumaatidii Jetro iyo ninka kale,” ayuu yidhi Amuba.

“Ma fahmaysid Amuba, sida arrintu tahay. Walow aanan lahayn nafta yaxaaska ayaa ka muuhiimsan naf qof baniaadam ah; waxase jirta in yaxaasku yahay xayawaan xagga diintayda ku dheer, qofkii wax yeelana ay balaayo ku dhacayso.”

“Sidaas hadday tahay,” buu uga daba qaatey Amuba, “Jebron, balaayadu waa in ay ku dhacdaa dadkan jooga dhulkan la ogol yahay in yaxaaska la dilo. Marnaba u malayn maayo in balaayada ku dhacda iyaga tu ka badani kugu dhacayso.”

“Waa laga yaabaa in sidaasi jirto, Amuba, laakiinse eeg ilaahyada qaar baa meelo badan oo dalka ah lagu cabudaa,” ayuu ku dooday Jebron. “Waa yahay. Dee markaa saaxiib dhiiggaaga qabooji. Waayo kol haddaan halkan lagu caabudin wax kugu dhacyaana ma jiraan. Aabbahaana waxba odhan maayo, waayo adigu waxba maad yeelin bahalka.”

Jebron baa warqad dheer aabbihii u qoray. Wuxuu u yeedhay Rabah oo ku amray in uu warqadda addoon orad badan u dhiibo. Subaxnimadii dambe ayuu addoonkii oo cararaya oo jawaabtii Ameres sidaa yimid. “Aabbahay wuu ila waafaqsan yahay,” ayuu yidhi Jebron isaga oo faraxsan markuu dhameeyey akhrigii warqadda, “Waan iska garanayey in uu sidaa igu raacayo. Iminkana waxan u tegi doonaa odaygii. Saaka idinka idiima baahni. Markaa haddaad doontaan iska kalluumaysi taga.”

Jebron baa dabadeed u ambabaxay xaggii gurigii odayga iyo inanta yar ee uu awoowga u yahay joogeen. Markuu meeshil yimid gabadhii Ruut waxay ka shaqaynaysay beer yar oo guriga hortiisa ku taallay. “Aad buu u jecal yahay awoowgay,” bay ku tidhi Jebron, “in uu ku arko. Laakiinse saaka sidii hore wuu ka sii liitaa.” Deeto waxay u horkacday xaggi guriga. Markay qolkii odayga soo galeen ayuu Jebron odaygii ku yidhi, “Ruut baa ii kaa sheegtay in aadan saaka roonayn; ee bal iska warran.” “Waxan la yaabay,” ayuu odaygii yidhi, “waxaan naxdintii shalay i gaadhay ugu dhiraan waayey. Saa saaka haayoo ma fiicni.”

“War wanaagsan baan kuu hayaa,” buu Jebron odaygii ugu bishaareeyey; “shalay baan aabbahay warqad u diray ku saabsan arrintii, jawaabtiina saaka ayaan ka helay.”

Markaasuu warqaddii qaybtii Ameres kaga hadlayey ogolaanshaha Ruut, kor ugu akhriyey odaygii. “Aad baan kuugu mahad naqayaa,” buu odaygii Jebron ku yidhi; “Ilaahaygana waxan kuu baryayaa in uu ku taageero. Waxaanse doonayaa in ay gabadhu ila joogto ilaa inta ayaamahan.” “Waa sidaas Aabbahayna wuxuu sheega in uu kharashka ku bixin doono ilaa ay gaadhayso Tebis u qalqaaliyey.”

Labo maalmood bay Jebron iyo kooxdii la socotay sii joogeen jiiddii webiga agtiisa ee ay kalluumaysiga iyo ugaadhsiga ugu tamashlaha yimaadeen. Markay ka xiiso dhaceen taasina waxay ku noqdeen Goshen halkii ay Ameres kaga yimaaddeen.

Meeshaasoo ay giddigood laba bilood oo kale sii joogeen; isaga oo Ameres gaar ahaan u indha indhaynaya habka shaqada beeraha laga qabanayaa u socoto. Haddii uu ka bogtay kormeeriddaana waxay isaga iyo intii la socotay u soo ambabaxeen Tebis.

Kolkay gurigoodii Tebis ku soo noqdeen baa addoon u yimid Ameres oo u sheegay in gabadh yaroo magaceeda la yidhaa Ruut ay guriga timid oo ay doonayso in ay aragto isaga. Addoonkii buu ku amray in uu soo kaxeeyo gabadha; islamarkaana u yeedho Jebron.

“Aad baan ugu faraxsanahay gabadh yahay yari, in aan ku arko,” ayuu wadaadkii ku yidhi Ruut, markay isa soo hortaagtay, “Waxan filayaa in hadda awoowgaa dhintay; mar haddaanad, isaga oo sida wiilkaygu warqadda iigu soo sheegay, ahaa nin aad u da’ weyn, ka iman karteen.”

“Haa, sayidii, wuxuu dhintay bil ka hor,” ayey ugu celisay Ruut, “Laakiinse halkan waxan imid laba toddobaad horteed, waayo waxan hore u waayey doonni aan halkan u soo raaco.”

“Jebron,” ayuu yidhi Ameres, “orod u yeedh Maysa.” Jebron baa markiiba u yeedhay Maysa oo hore u maqashay in gabadha iyada loogu keenay in ay noqoto adeegaheeda gaarka ah; waxanay aad ugu xiiso qabtay warka uu Jebron ka sido gabadhu siday uga nabadgashay yaxaaska.

“Gabadhan waxa la yidhaa Ruut,” ayuu Ameres ku yidhi Maysa markay soo gashay, “Rafiiqii kali ahaa ee ay dunida ku lahaydna wuu dhintay, markaa waxan aabbo kaa doonayaa in aad u qalbi jilicsanaato. Waxaad ka dhigtaa adiga oo dad aanad aqoon lagu dhex geeyo oo kale, sidaad noqon lahayd. Waxa laga yaabaa in ay inta hore la socon kari waydo dhaqankeenna; waa inaadse ku dadaashaa sidaad u qariib bixin lahayd.” “Waxba iska hagran maayo, aabbo,” ayey Maysa ku jawaabtay, “sidii aan joogitaankeeda u fududayn lahaa.”

“Hubaal aad baynnu isku jeclaan doonaa; waxanan rajaynayaa, markaynu aad isku baranno, in aanad iga arkayn wax ku dhiba,” ayey raacisay Maysa. Ruutna waxay ku kordhisay, “Shaki waxanu ku jirin in aynnu saaxiibo wanaaggan noqon doonno. Waligay ma helin qof aannu isku da’ nahay oo aan saaxiibno. Waxaan isku deyi doonaa in aan ku raali galiyo; waayo aabbahaa iyo walaalkaaba waxanan waligay ila wayn bay ii tareen.”
Intaa haddii la isdhaafsaday baa Ameres ku yidhi Maysa, “Imikana aabbo israaca oo beerta iyo xayawaanka aad leedihiin soo tutusa, gee oo u sheeg waxa hawlaheedu noqon doonaan.”

Muddo aan badnaynba ka dib ayey Ruut si fiican ula qabsatay hoygii cusbaa iyo dhaqankii cusbaa ee maqaadiirtu la soo doontay. Maysa ayay u noqotay rafiiq iyo jaariyad labadaba. Waxay u raaci jirtay mijabaxsiga iyo tamashlaha iyaga oo Jetro daba gaambinayo, mararka qaarkood waxay la caawin jirtay marka tan kale xayawaanka wax siinayso yaalaana waqtigood wuxuu ahaa sheeko ay midiba mid ku maaweelin jirtay waxay sheekooyin hayso.

Qeybta 12aad

Jebron, intii u socdaalkii ay Goshen ku tageen ka soo noqday isbeddel muhiim ah ayaa ku dhacay noloshiisii. Wuxuu gaadhay heerkii u wadaad ku noqon lahaa. Sidaa awgeedna waxa laga dhigay wadaad ka mid ah wadaaddada kaniisadda. Hawlaha markaa la rabay in uu fuliyo waxay ahaayeen kuwo ku cusub. Ugu horreyntiise way fududaayeen oo markaa waqti fiican ayuu u heli karayey waxbarashadiisa xagga wadaadnimada.

Ha yeeshee waxa haatan loo fasaxay in uu kaniisadda gali karo goortuu doono iyo meeshuu ka doono. Wuxuu ka gali karayey barxadaha waaweyn iyo meelaha muqadaska ah ee aan wadaaddada mooyaane cid kale loo oggolayn. Qolqolada kaniisaddu dusha ayey ka bannaanaayeen Jebronna wuxuu jeclaa in uu dhex tamashleeyo habeennada uu dayuxu jiro, khaasatan markay cidlada yihiin, ee aan dadka faraha badan ee maalintii u soo caabudid tagaa, aanay jirin.

Sanamyada dhagxaanta ah ee ilaahiyada ka dhignaa waxa qaar walba hortooda ka shidnaan jiray dab ololaya. Mar mar baa laga yaabaa in wadaad maryo cadcaddi meelahaa ka soo baxo oo dabka hadba kii baqtiya shido; inta badan Jebron kalidii ayuu iska goobyaali jiray.

Mararka qaarkood wuxuu kaxaysan jiray Amuba. Hadday wadaaddadu arkaan Amubana waxay moodi jireen kuwa ka shaqeeya kaniisadda mid ka mid ah.

Ameres waxay jaar ahaayeen wadaad xagga darajada ka hooseeyey isaga hase yeeshee, mid ka mid ah kuwa kaniisadda Osiris. Labada wadaad hoostay iskaga yar xumaayeen, sababta oo ah waxay aad ugu kala duwanaayeen xagga dabaca iyo ra’yigaba. Wadaadka kale oo la odhan jiray Bataylus wuxuu ahaa nin kibir badan oo sanka taaga; aadna ugu naxariis daran dadka ka hooseeya. Si qarsoodi ah ayuu u necbaa Ameres; waxana uu dhawr jeer damcay in uu ka faafiyo sheekooyin been ah Ameres. Beentaasoo uu xataa boqorka in uu ka dhaadhiciyo aad iskugu hawlay; si deeto boqorku uu u naco; oo Ameres loogu masaafuriyo dhul fog, isna uu u dhaxlo darajada wadaadka sare. Ilaa markaanse Bataylus umay suurogalin in uu waxyeello sinaba ugu gaysto Ameres, waayo Ameres dadka oo dhan baa jeclaa; boqorkuna wuxuu aad u tixgelin jiray waxgaradnimadiisa. Haweenayda Bataylus iyaduna waxaas oo nacayb ah ee ninkeedu u hayey Ameres way ka warqabtay, aad baanay ugu dadaali jirtay sidii khiddadaha ninkeedu u hirgali lahaayeen. Marka iyada iyo saaxiibadaheed sheekaysanayaanna haddiiba la soo hadal qaado magaca Ameres waxay luli jirtay madaxa si saaxiibadeed u shakiyaan una moodaan inay siro xun ka hayso.

Ameres, isagu xaggiisa, waligii fikradda uu ka qabo caabudaadda ay dadku ilaahyada dhagxaanta ah caabudayaan kagamuu sheekayn gurigiisa. Kala duwanaanta xagga ra’yiga ay wadaaddada ku kala geddisnaayeen waxay ahayd arrin isaga u gooni ah. Ameres haweenaydiisu waxay ahayd qof kibir badan oo darajada odaygeeda ku faanta. Sidaa ay tahay muu faragelin jirin arrimaheeda. Waxaanu oggolaan jiray in siday doonto xoolaha ugu tarki fasho, ha yeeshee xogtiisa marnaba kalamuu sheekaysan jirin. Waxbarashada Jebron iyo Maysana isaga ayaa gaar ahaan uga shaqayn jirey.

Maalin maalmaha ka mid ah ayaa Ameres oo fadhiya qolkii maktabadda u ahaa, oo daalacanaya buugaggiisii ayey haweenaydiisii u soo gashay. Waxay ku tidhi, “Waan ka xumahay in aan kaa dhexgalo hawshaada, Ameres. Waxase aan kuu sidaa war aad u muhiim ah. Waxa weeyaan; Nikotis, haweenayda Bataylus, baa galabta halkan iigu timid, oo maxaad u malaynaysaa in ay iila timid? Kuye: waxa habboonaan lahayd iyada oo wiilkayga Blekso iyo gabadhiinna Maysa la isku arooso.”

Ameres baa warkaa isaga ihi kana nixiyey kana cadhaysiiyey. Intuu yar aamusay ayuu yidhi, “Oo waayo! gabadheenu aad bay u yar tahay.” “Aad uma sii yaree adna naga daa,” ayey ugu jawaabtay, “maanta shan iyo toban ayey maraysaa.”

“Gabdhaheena afar iyo toban jirkaa hadda lagu guursadaa,” Ameres baa haddana muddo aamusnaa. Xaalka naagtiisu sheegaysaana wuxuu la noqday in uu run yahay. Wuxuuse dareemay in aanay arrintu la wanaagsanayn. Wuxuu yidhi, “Waa hagaag. Haddii Maysa qaangaadhay waynnu ka fiirsan doonnaa arrintaa iyada ah. Haddaan Blekso dabicigiisa eegose waxay ila tahay in uu yahay wiil camal xun oo raganimadiisu liidato. Mana aha ninkaan kollaba gabadhayda siin lahaa.” Jawaabtaa u bixiyey Ameres may qancin haweenaydiisii. Si ahaan way ula oggolaatay in aan gabadha la siin Blekso. Waxayse damacsanayd in Maysa loo dhiso nin xoolo badan oo reer sare ka dhashay. Si ay markaa iyadu u hesho xoolo badan iyo magac weyn. Waxay markaa tidhi, “Aad baan ugu faraxsanahay diiddadaa aad u diiddan tahay guurkaas fikrad ahaan. Waanan kugu waafaqsanahay waxyaalaha aad ka sheegtay wiilka Bataylus. Laakiin maxaan sabab uga dhigaa diiddadaa markay Nikotis ii timaaddo?”

“Dabcan, runta ugu jawaab,” ayuu yidhi Ameres, “maxaa kaleed odhan?”

Amenes uurkay ka jeclaysatay sidaa xaal u dhacay. Waxay dareentay in jawaabtaa ninkeedu aanay kollaba ka farxinayn Bataylus iyo naagtiisa; waxayna malaysatay in ay sidaasi u noqon doonto qoladaan reer Bataylus darsi ah in aanay carrabka la soo laacin meel ka sarraysa, sida: weydiisiga ay gabadheeda dooneen. Waxase jirtay markii Nikotis ninkeedii Bataylus u sheegtay diiddadii Ameres u diiday gabaddhiisa in loo dhiso wiilkooda, ay meeshaa wax ka dhaceen.

“Kuma dhacaan!” ayuu yidhi Bataylus, isaga oo bahal cadho ah la gubanaya, markii arrintii loo sheegay. “Way arki doonaan in ay sidaas inaga yeeli karaan iyo in kale. Waxan ogahay in Ameres khaa’in yahay oo aanu ilaahyada aaminsanayn. Dadkuse way jecelyihiin oo waxay u haystaan nin wanaagsan oo daacad ah. Boqorka ayuum baana isha ku hayee, beri hore ayaan runta ka sheegi lahaa oo laga caydhin lahaa kaniisadda dabadeed waxa dhici lahayd in aniga la iga dhigo wadaadka sare, waayo wiilkiisa Neko aad buu uga yar yahay darajadaa. Sii joogidda meesha u Ameres sii joogayaa marnaba dantayda ma aha. Kolkuu Ameres dhinto waxa u bislaanayaa darajada, Neko. Halkaasaanan ku waayayaa himiladaydii oo dhan.”

“Markaa waxa lagama maarmaan ah inaanu Ameres sii hayn darajada Wadaadka Sare. Waa in aynu wax kastaa ha dhacaane, xaalkaa wax ka qabanaa. Dhowr jeer oo hore ayeynu arrintaa isla soo qaadnay. Waxanad waligaaba iigu ballan qaadi jirtay in aan maalin maalmaha ka mid ah noqon doono haweenayda Wadaadka Sare ee Masar; wiilkeenna Bleksona darajada dhaxlo marka aad dhimato,” ayey afadiisii tidhi.

“Waad quman tahay Nikotis,” ayuu ugu jawaabay ninkeedi, “kaniisaddana waxaan ku leeyahay saaxiibo badan oo iyaga nafahaantoodu rumaysan in uu Ameres halis ku yahay kaniisadda iyo ilaahyadaba, kuwaasaanan la kaashan doonaa sidii aan u baabi’in lahaa magaca Ameres.”

“Adigu iska aamus anaa jab la maagane, indhahaaga oo shan ah ayaan darajada wadaadka weyn qabsan doonaa Bleksona gabadha Ameres guursan doonaa markaan dhintana u mansabka iga dhaxli doonaa.”

Qeybta 13aad

Dhowr maalmood ka dib ayaa Jebron iyo Amuba, goor habeen ah oo dayuxuna aad u iftiimayo tageen kaniisaddii. Waxay galeen mid ka mid ah barxadihii waaweynaa ee gudaha. Waxay arkeen irrid meel hortooda ah ku taalla oo in yar furan. Markay irriddii aad u yar fureen ayaa waxay arkeen jaranjar yar oo dhuuban oo kor u socota. “Waxan u malaynaye in saqafka loo fuulo jaranjartan,” ayuu yidhi Jebron isaga oo yaabban. “Maan moodayn in jaranyar caynkan oo kale loo fuulo saqafka waayo marka shaqo samays ihi ka socota dadka ka shaqaynayaa waxay u fuulaan sallaanno dibadda kaniisadda ay dhigtaan!”

“Bal ma yar fuulaan,” ayuu yidhi, “aynnu kaniisadda oo dhan kor ka soo daawanee.” “Waa tahay. laakiinse waa in aan la inna arag. Hadday innagu arkaan wadaaddadu, kobtaas uun bay inagu dili, sababtuna waxay tahay in aan qofna loo ogalayn in uu kaniisadda kor uga baxo oo uu ilaahyada kor ka soo eego,” ayuu yidhi Jebron. “Wax badan ku raagi maynno. Kollay habeenkiina wadaaddo badani ma joogaan kaniisadda; markaa waxa laga yaabaa, haddaynu aayar sanqadh la’aan socono, in aan cidi inna arag,” ayuu yidhi Amuba.

Halkii bay qunyar qunyar haabhaabteen jaranjartii mugdiga ahayd. Markay cabbaar fuulayeen ayaa jaranjartii ku dhamaatay qol yar oo kooban oo qiyaastii laba qof uuni joogsan karaan. “Shaki la’ waxan aynnu dhexjoognaa waa madaxyadii asnaamta mid ka mida,” ayuu yidhi Jebron, “waa meel la yaab leh! Tolow! Maxaa sidan loogu sameeyey. Waar bal eeg! Halkanna waa meel daloosha.” Daloolkii bay ka fiirsadeen oo waxay arkeen barxadihii kaniisadda mid ka mid ah oo iftiinkii dayuxu hayo. Amuba ayaa daloolkii gacanta galiyey, “Waxaad mooddaa in uu horay u sii socdo,» ayuu yidhi, “wuuse sii dhuubanayaa.”

Gacantii buu la soo baxay waxanu yidhi, “Daloolku xagga shishe wuu u yar yahay waxanan u malaynayaa in qolkan aynu ku dhexjirnaa yahay madax sanam; daloolkanina yahay afkii. Sidaa ma kula tahay?” Jebron baa sidii ku waafaqay isna. Dabadeed Amuba ayaa yidhi, “Hadday sidaa tahay waxan odhan karaa qolkan waxa loogu talogalay in wadaaddadu soo galaan oo ay dadka kala hadlaan; daloolkanna hadalku uga baxo. Dadku markaa waxay u haystaan in ilaahay la hadlayo. Shaki la’ halkani waxa weeyaan meel wadaaddada uun qarsoodi u ah oo cid kale aan loo ogaIayn.” Jebron intaa Amuba hadlayey wuu aamusnaa isaga oo aad uga cadhaysan sida wadaaddadu dadka waxaan waxba ku jirin ugu khiyaamaynayaan. Waxanu si deg deg ah u yidhi, “inna mari meesha ka baxnee waxay ila tahay in aynnu gaf weyn samaynay.” “Bal ii kaadi aan dhankan fiiriyee; waxan u malaynayaa in aan codad maqlayee,” ayuu yidhi Amuba. Halkii bay dhawaaq dhagaysteen, oo daloolkii ka fiiriyeen barxaddii.

Sanamka weyn ee ay madaxiisa ku dhex jireen waxa hoostiisa taagnaa toddoba ilaa siddeed nin; ahaana wadaaddo waayo giddi dhar cad bay qabeen. “Waxaan idiin sheegayaa waa in aynnu dilaa!” ayuu yidhi mid colkii ka mid ihi, “anaa u diyaar ah in aan gacantayda ku dilo, haddaan sidaa yeelana waxan aaminsanahay in aan waajib weyn ka gutay ilaahyada. Waad ogtihiin in aanu si daacad ah u caabudin ilaahyada.”

Jebron baa Amuba garabka taabtay isaga oo gacantu gariirayso, “Nin bay inay dilaan ku tashanayaan ee waan ka bajinayaa si ay uga noqdaan,” ayuu yidhi Jebron.

Dabadeed intuu daloolkii afka u dhaweeyey ayuu codkii wadaadka weyn oo kale ku qayliyey, oo yidhi, “Cadhada ilaahyada halis ha u noqonina! Ninkaa aad dilkiisa ku tashanaysaan faraha ka qaada!”

Isaga oo sidii ay dadka u khiyaameynayeen doonaya in u iyaga u khiyaameeyo. “Inna keen, meeshan ka yaacnee,” ayuu yidhi Amuba, “Waxay ila tahay in qaarkood sirta waxan ka dambeeya og yihiin oo deeto hadday halkani inaga helaan qudha innaga jaraan.”

Labadii wiil halkii bay jaranjartii deg deg uga soo degeen oo ay ka soo fudh yidhaahdeen irriddii ay ka soo galeen. Deeto intay hadhkii derbiyada isku leexiyeen ayey sharqan la’aan kaniisaddii ka soo baxeen, iyada oo aan qofna ogaan iyaga.

Waxase ay ka baqdin qabeen in ciduuni arkaysay markay kaniisadda ka soo baxayeen. Si aan deeto loo soo raad raacin ayey cabbaar ka socdeen halkii gurigooda ku toosnayd. Hadday hubiyeen in aan cidina daba socon ayey xaggii guriga u soo laabteen, ka dib markii dhowr suqduud oo yaryar ay ka soo wareegeen.

Intii ay guriga u soo socdaan ayay sirtii ay soo ogaadeen iyo khiddadii ay maqleen ka sii tashadeen wixii ay ka yeeli lahaayeen, iyo bal sida xaal noqon doono hadday Ameres u sheegaan. Markayse dhan walba ka eegeen qisadii waxay la noqotay in ay iska aamusaan oo aanay cidna uga warramin.

Qeybta 14aad

Subaxdii dambe markay cadceedduuni soo boodday ayaa wadaad ka mida kuwii kanisadda u garaacay irriddii guriga Wadaadka Sare; kolkii laga furayna dalbaday in uu arko Ameres.

“Sarreeye waxan kuu sidaa war aad aad u xun,” ayuu ku yidhi wadaadkii yaraa. “Wiilkaagii Neko ayaa la dilay.” “Neko baa la dilay!” ayaa ka soo boodday afkii Ameres, “Ma dhici karto!”

“Waa run sarreeye. Siday wax u dhaceenna waxay ahayd: wuxuu isaga oo kalidii ah ka baxay gurigiisii subaxnimadii hore isaga oo damacsan in uu kaniisadda ku kallaho waayo waxay ahayd kaayihiisi inuu dabka ilaahyada kaniisadda ka shido, waxanan filayaa waqtiga uu guriga ka baxay in dhulku mugdi ahaa. Markii uu xilligii laga filayey uu kaniisaddii iman waayey ayaa waxaa loo soo diray adeege u yeedha. Waxaana halkaa uu arkay isaga oo meel wax yar u jirta gurigiisa yaalla oo midiyana laabta kaga taagan tahay.” Ameres intuu hadalba ka soo bixi waayey ayuu qol gooni ah isku xiray. Inkasta oo aan isaga iyo wiilkiisa cudrad kalgacalo badni ka dhexayn sida ay isaga iyo carruurtiisa kale Jebron iyo Maysa ugu dhaxeeso, dhimashada deg deg ah waxay Ameres ku noqotay dharbaaxo weyn. Qolkii buu deeto cabbaar fadhiyey isaga oo aan far dhaqaajin cidna la hadal, ilaa uu maqlay oohin guriga dhankiisa kale ka baxaysa; waxanu gartay in afadiisii warkii maqashay oo ay ooyeyso. Dabadeed xaggii qolkii ay ka ooyaysay ayuu ku kacay si uu uga bi’iyo tiiraanyada, hasa ahaatee kuma uu guulaysan in uu uurka u qaboojiyo.

Amenes, haweenayda Ameres, waabay maroordilaacday. Jebron iyo Maysa iyagu si xasilan ayey warkii u qaateen. muddo saddex sano ah may arag walaalkooda weyn waayo wuxuu ku maqnaan jiray kaniisadda oo waxbarashada diinta ayuu aad ugu mashquulsanaa. mar marka uu guriga yimaadana aadba uma caanayn jirin walaalihiisa yar yar. Run ahaantii yar yarku dhimashadiisa kadiska ah ayuun baa fajac ku noqotay, ee waayitaankiisa uurkoodu aad ugama murugoon.

Ameres wuxuu markiiba isku sii daayey gurigii uu Neko gali jiray; si uu bal sida wax u dhaceen aad ugu warsado. Halkaa wax intii hore ee uu ogaa ka badan kama helin; waxana warkii oo dhammi noqday in Neko habeennimadii hore ku raagay kaniisadda, gurigana ku soo noqday goor kuwii kale ee kula jiray oo dhami wada seexdeen. Aroortaa kolkuu baxayna aan qofna arag; wax qaylo ah ama dagaal ahna aan qofna maqal. Waxana male noqotay in mid u gabbanayey in uu gadaal kaga dhuftay middida.

Waxa guud ahaan la isu raacay in malaha mid adeegayaasha kaniisadda ka mid ihi uu dilay Neko; Adeegayaasha kaniisadda oo wada neceb awgeed waxa adkaatay sidii loo soo saari lahaa kii dilay. Maalinnimada markuu Jebron tagey kaniisadda wuxu maqlay warar jaad walba leh oo ku saabsan dhimashadii walaalkii iyo wixii kaniisadda ka dhacay habeenkii hore; waxa ii sheegay in cod amaran lagu maqlay Ilaahyada mid ka mid ah. Waxa la isla marayay in malaha tuugi gashay kaniisadda kuwaas oo damacsanaa in ay xadaan dahabka iyo luulka yaalla oo ay markaa isku dayeen in ay ka bajiyaan wadaaddada ilaaliya alaabta; laakiinse la ogaaday oo ay baxsadeen intii aan laqaban.

Jebron markii uu soo noqday isaga oo waxaas oo wara ah soo maqlay waxay Amuba ku heshiyeen in ay Ameres u sheegaan runta sidii ay habeennimadii wax u dhaceen. Haddii habeennimadii ay casheeyeen uun baa Ameres qolkiisii ugu yeedhay Jebron. “Waxba ma ka maqashay xagga kaniisadda, waxyaalihii la yaabka lahaa ee xalay dhacay? Waxaaba laga yaabaa in tuugtaa la sheegayaa dileen walaalkaa. Midda kale ma maqashay cidda ugu hor ogaatay in nimankaasi meesha ku jireen. Waxa la leeyahay Bataylus baa ugu hor arkay, inkasta oo ay yaab leedahay waxaa uu isba xilligaa kaniisadda ka qabanayey. Dhowr wadaad oo kale waxa la sheegay in iyana ay halkaa joogeen hase yeeshee midkoodna saaka ma iman kaniisadda. Haddaan addin, u diray guryahoodiina waxa la ii sheegay in ay giddigood ka baxeen magaalada.”

“Waxba ma maqal aabbo,” ayuu ugu jawaabay Jebron, “waxaanse ogahay waxa waxaa la isla marayo runtoodu tahay.” Halkaabuu dabadeed, Jebron aabbihii uga warramay, sidii ay wax u dhaceen oo dhan.

“Waa qiso yaable runtii,” ayuu yidhi Ameres markuu sheekadii oo dhan maqlay, “waxana laga yaabaa in qoladii shirqoolka samaynaysay ee aad kor ka maqasheen ay ahaayeen Bataylus iyo saaxiibbadii, waayo dhaqsahaa ugamay tageen kaniisadda. Runtii wax ra’yiya kama haysto qofka ay dilkiisa ka tashanayeen, inkasta oo aan u malaynayo in uu kolley yahay qof magac leh.” “Miyaanay wax suurtogasha ahayn in qofkay u tashanayeen ahaa Neko? Sidaas baannu aniga iyo Amuba isku raacnay markii aannu galabta arrintaa falanqaynay,” ayuu yidhi Jebron. “Ilama aha sidaas aniga,” ayuu ku jawaabay Ameres ka dib markuu wax yar ka fikiray arrintii. “U malayn maayo in shan nin isugu tagayaan in ay dilaan wadaad yar oo darajada wadaadnimada aad ugu hooseeya sida Neko; waxanan filayaa in shirqool loo samaynayey nin ka sarreeya isaga.”

“Waxa jirta, Aabbo,” ayuu ku celiyey Jebron, “in Bataylus aad rajo uga qabay in uu maalin maalmaha ka mid ah gaadho mansabka wadaadka sare ee kaniisadda. Nekona carqaladi buu ku noqon lahaa hadduu noolaado waayo waan ognahay iney jirto haddii Wadaadka Sare dhinto in wiilkiisa cudrad loo doorto darajada, Neko waxaa jirtay in mansabka aad isugu diyaariyay oo aad waxbarashada diinta isugu taxalujin jiray si haddaad dhimato aanay darajadu marnaba u seegin.”

“Maya sidaas maaha. Haddii ay dileen Neko, waxay u dileen waayo waxay moodayeen qofkii shirqoolkooda ogaaday. Waad arki doonta, dhawr maalmood ka dib marka ay ogaadaan in arrintii la iska ilaaway ayey soo noqon doonaan. Adiguse waa in aanad tegin kaniisadda, marka aad waajibaadkaaga soo gudanayso mooyaane.”

Maalintii Neko la aasay maalintii ka dambeysay ayay Maysa iyo hooyadeed farriin ka heleen magaalo la odhan jiray Bubeysta. Magaaladaa waxa ku taallay kaniisad weyn. kaniisadda waxa lagu hayn jiray bisad. Bisaddu waxay ahayd mid amran oo Masar oo dhan lagu maamuusi jiray. Bisaddaa ayaa markaa ayaamahaa si lama filaan ah u bukootay oo dabadeed dhimatay, Farriintuna bisadda amran dhimashadeeda ayey saabsanayd. Arrinta markaa dadkii diinta ku shuqul lahaa hor taallay waxay ahayd sidii bisad tii dhimatay lagu beddelo loo heli lahaa. Bisadda markaa la doonayaa waa in ay ahaato mid weyn oo aad u qurux badan, isla mar ahaantaana waa in ay calaamado gaar ah yeelato. Calaamadahaa bisaddii aan lahayn. lama xulan karo. Waxaana laga yaabaa in ay wadaaddada ku qaadato muddo badan ilaa mid shuruudaha la doonaya wada buuxisa la helo.

Sidaa darteed mar allaale markii ay dhimatay bisaddii, waxa lagama maarmaan noqotay in guutooyin wadaaddo ah laga diro Bubaysta si ay u soo raadiyaan bisadda iyada ah oo magaalo iyo tuulo walba u soo maraan.

Meel allaale meeshii ay kooxahaas wadaaddada ihi tagaanba waxa loo keenayey bisaska la isyidhaa jimidhkood qoobkooda, iyo midabkooda ayaa tii la rabay ku dhawaanaya. Markii koox wadaaddadaas ka mid ihi yimaadeen Tebis ayey Amenes haweenaydii Ameres warqad u dirtay ay ka warramayso bisad ay lahayd Maysa oo la odhan jiray Bawkis. Waxay kooxdaa wadaaddada ah weydiisatay in ay soo booqdaan oo ay arkaan bisadda.

Inkasta oo sharcigu ahaa in qofka bisaddiisa wadaaddada u soo bandhigayaa uu isagu keeno, haddana wadaaddadii waxay raali ka noqdeen in ay haweenayda Wadaadka Sare gurigeeda ugu tagaan.

Amense si fiican bay wadaaddadii u soo dhaweysay, iyada nafahaanteedaana kaxaysay oo gaysay guryihii looxaanta ahaa ee xayawaanka rabbaysani ku jireen. Warbixinta ay ka blxiyeenna aad bay u raalli gelisey, waayo may arag bisad la baaxad ama la qurux ah.
Inkasta oo ay calaamadaheedu wax yar ka geddisnaayeen kuwii tii dhimatay haddana bisad iyada uga dhaw may arag. Hasa yeeshee, goobtii wadaaddadii go’aan kumay gaadhin, waxayna la sugeen inta kooxaha kalena warka iskugu keenayaan Bubaysta.

Dhawr bilood ka dib ayaa waxa timid farriin odhanaysa in Wadaadka Sare ee kaniisadda Bubaysta go’aan ku gaadhay in bisaddii Maysa ee Bawkis la siiyey maamuuska ah in ay noqoto bisaddii amranayd ee kaniisadda. Farriintu waxay intaa ku daraysay in Wadaadka Sare ee kaniisadda Bubaysta oo ay la socdaan wadaaddo iyo addoomo fara badan ay ka soo kicitimi doonaan Bubaysta iyaga oo wata doonyo wabiga soo mari doona si ay u soo qaadaan bisadda.

Qeybta 15aad

Isla maalmahaas waxaasi dhacayeen ayaa waxay Jebron iyo Maysa dareemeen in shinbirahoodii carbisanaa. ay yihiin sidii waxay halis ka baqayaan; waayo waxay arkeen shinbirihii oo geedaha dhexdooda aan kaba soo baxayn. “Shaki la’ wax baa jira shinbirahaan ka bajinaya,” ayuu yidhi Jebron. “Fiiri! Dhowr baal baa meesha yaalle; oo qaarkoodna dhiig baabay leeyihiin. Bal aniga iyo Amuba ayna berri subaxda ilaalin doonno; oo intaanu fallaadho qaadanno bal eegayna waxan shinbiraha innaga laynayaa wuxuu yahay.”

Subaxnimadii danbe ayey Jebron iyo Amuba tageen beertii ay shinbiraha iyo xayawaanka kale ee carbisani ku dhaqnaayeen, waxanay ku dhex dhuunteen geedo yar yar oo gaagaaban. Cabbaar ayey halkii ku qarsoonaayeen oo aan waxba dhicin. Mar uun baa, dabadeed, qaylo iyo buuq ka dhacay shinbiraha dhexdoodii, waxaa kol kali ah cirka iska soo shubtay bahal dhufato ah (ama dafato) oo markiiba la xaf tidhi shinbir yar.

Ulamabay sugine, labadii wiil ee yar yaraana laba leeb oo daran ayey ka daba ganeen. Amuba ayaa isagu dhufatadii oo hawada ula sii kacaysaa shinbirtii bogcadka kala helay. Jebronna, inkasta oo isba si qumman u dhoogtay, waxa leebkiisii ku dhacay laan; dabadeedna gees buu u leexday. Amuba ayaa booday oo farxad la qayliyey. Markiibase wuu istaagay, waayo Jebron uun baa isagu qaylo naxdin ah la waraaqay. Markaasaa Amuba inta yaabay dib u eegay. Wuxuu arkay Jebron oo wajigiisii naxdin la madoobaaday, oo sidii qori meel ku qallalay. “War maxaa dhacay Jebron? Oo maxaa ku helay?” ayuu isaga oo fajacsan ku yidhi Jebron. “Miyaanad arkayn?” ayuu Jebron ku yidhi cod hoose oo farka naxsan. “Maxay? Waxba ma arkayo,” ayuu ku jawaabay Amuba isaga oo hareerihiisa dayaya “Leebkaygii! Miyaanad arkayn, waa kii laanta ku dhacay dabadeed u leexday xagga guriga basaaska. Waxan arkayey in mid bisaaskii ka mid ah uu ku dhacay.”

Laba sanadood ka hor bisad leeb si lama filaan ah ugu dhacay, Amuba waabu ku qosli lahaa. Haddase in kaga filan wuu ku noolaa Masar, oo uu ku garto cidhibta camalkaas oo kale ka dambaysa. Bisad uu dilaa waxay ahayd danbiga ugu weyn ee nin Masri ihi berigaa sameeyo; waxaana dhici jirtay in intaan sharcigaba la gaadhsiin qofka sidaa yeela, dadweynuhu kala boobi jireen oo qurub qurub u jarjarayeen, “Si kali ah ayuun baa hadda innala gudboon,” ayuu yidhi Amuba, markay arkeen bisaddii oo dhimatay, “taasina waxa weeyaan in aynu god dheer qodno oo aynnu bisadda maydkeeda ku aasno.” “Ma sidaas baa ugu habboon bay kula tahay?” buu ku celiyey Jebron. “Miyaanay kula ahayn in aan aabbahay u soo sheego.” “Maya, ilama aha,” ayuu ku jawaabay Amuba, “wax kale oo kasta waa daw inaad usoo sheegto. Tanse maya. Waxa ay ku noqonaysaa naxdin, innaga oo ka fikirayna darajada Wadaadka Sare ee uu hayo. Waxanay ku khasbaysaa in uu wadaaddada gacanta kuu galiyo; kuwaas oo iyana islamar ahaantaa kugu xukumi doona in lagu dilo. Sidaas awgeed arrintan waxaynu ka dhigaynaa qarsoodi.”

“Guriga bisaaskaba kuma hagaagi karayo anigu,” ayuu yidhi Jebron isaga oo cod muruga leh ku hadlaya. “Aniga igu daa,” ayuu yidhi Amuba, “ogobeey, aniga bisadi waa ii bisad.” Dabadeed intuu gurigii bisaaska galay ayuu bisaddii maydka ahayd leebkii ka gooyey. Markaasuu gabigeediiba hoosta soo gashaday oo maradiisa ku soo qariyey. Deeto intuu xamaskii iyo geedihii kala dhex baxay, oo meel aan qofna arkayn ula baxay ayuu god dheer qoday. Godkii buu maydki ku riday oo inta carradii si fiican ugu buuxiyey laamo iyo xashiish ku dul daadiyey si aan cidina u tuhmin meesha. Haddana guriga bisaaska ayuu ku noqday oo dhiiggii ayuu dhulkii ka masaxay. Leebkiina biyihii ballayga ayuu ku soo maydhay.

Intaa hadduu dhameeyey ayuu inankii Jebron oo meel halkan ah sida qoriga qotoma ku soo jeestay oo ku yidhi, “lnakeen oo calool adayg. Irridda guriga bisaaska isaga oo furan baynu ka tagaynaa. Kolkay dadku arkaan irridda oo furan oo bisadduna maqantahay; waxay u malayn doonaan in ay baxsatay. Adiguna waxaad iska dhigtaa sidii oo aanay waxba dhicin.”

“Laakinse sidee baan iskaga dhigi karaa sidii oo aanay waxba dhicin?” ayuu yidhi Jebron, “Adigu, sidaad sheegtay, bisadi waa kuu bisad. Anigase dambi ka weyn oo aan geli lahaa ma jiro. Kun jeer buu ka xun yahay ninka bisad dilaa ninka qof bani’aadam dila xaggayaga.”

“Bisadi waa bisad,” ayuu Amuba yidhi, «Waan kasayaa sidaad dareemayso, walow ay aniga bilaamicne ila tahay. Kumaankun bisadood ayaa Tebis jooga, Qushigooda, kuwaa mid ay kaniisadda geeyaan ha ka doorteen laakinse meesha halisi way ku jirtaa, haddii ay wadaaddadu ogaadaan in aynnu bisaddii dilnay kimis dambe calaalinmayno.” “Adiga waxba kaagama jiraan,” ayuu yidhi Jebron, “Looma baahna in aad danbi aanad galin dartay ugu dhimato.”

“Maya, Jebron,” ayuu ku adkaystay Amuba, “Arrintan weynnu wada galnay. Laantu siday leebkaaga u leexisay uun bay kaygaba u leexin lahayd ee maqaadiir uun baa meesha ku jirtay. Fikraddaan anigu bisadda ka haystay waxba ma kordhinayso. Waxa uun ka xaasil ah in dadka Tebis ku nool bisadda ilaah u haystaan. Haddii dhimashadeeda la ogaadana la ina laynayo. Sidaas awgeed waa in aanaynnu haba yaratee tusin dadka in aynnu arrintaa lug ku leenahay.”

“Waa in aan aabbahay u tagaa oo aan u soo sheegaa,” ayuun buu Jebron kol kali ah la oogsaday, “Ilama habboona in aan aabbahay wax ka qariyo.”

“Waa si wanaagsan,” ayuu yidhi Amuba, “oo waxba kama qabo, anna waxaan u tegi doonaa Jetro oo aan uga warrami doonaa sida wax u dhaceen. Run ahaantii isaga bisad leeb ku dhacay macne caynkaas uma samaynayso; wuuse fahmi doonaa halista meesha inoogu jirta. Haddii in aynnu baxsanno ay lagama maarmaan noqotana si weyn buu wax inoola qaban doonaa, Waxbana ha ka yaabin xaggiisa sirba daayoo, waa nin aynnu nolosheenna oo dhan ku aamini karno.” Jebron baa dabadeed xaggii guriga u dhaqaaqay.

Hadduu gurigii galay wuxuu markiiba isku sii daayey qolkii aabbihii. Deeto intuu irriddii hoosta ka soo xidhay ayuu aabbihii hortiisa labada jilib u dhacay oo sujuud wejiga dhulka saaray.

“Jebron!” ayuu yidhi Ameres intuu buuggii uu akhrisanayey dhigay oo uu sarajoogsaday, “Maxaa dhacay aabbo? Maxaa kugu kalifay in aad ii sujuuddo?” Jebron baa madaxa kor u qaaday, laakinse hadalba wuu ka soo bixi waayey.

“Waa maxay, aabbo?” ayuu Ameres hadalkii mar labaad ku celiyey isaga oo hadda dareemay in arrintu ba’an tahay.

“Saaka ayaannu, aabbo, aniga iyo Amuba anaga oo gantaalo wadana damacnay in aannu dilno dhufato baryahanba shinbiraha carbisan naga laynaysay. Markii dhufatadii na soo kor duushay ayaannu labadayadiiba kol kali ah wada toogannay, leebkii Amuba ayaa dhufatadii ku dhacay oo halkii ku dilay; kaygiise intuu geed laantii cuskaday ayuu gees u leexday. Leexashadii ayuu deeto ku dhex dhacay gurigii bisaaska. Halkaas oo uu ku dilay Bawkis, bisaddii Maysa ee laba maalmood oo kaliya ka hor loo xushay in lagu beddelo bisaddii amranayd ee dhimatay ee Kaniisadda Bubaysta,” ayuu warkii ku soo koobay Jebron. Wadaadkii Sare ayaa wajigiisii baqdin iyo anfariir dusha uga soo baxay. Markaasuu dib uga yar joogsaday wiilkiisii.

“Wiil yar oo nasiib daran dheh!” ayuu yidhi, “Boqorku awood uu cadhada dadweynaha kaga nabadgaliyo malaha, haddii inankiisu taad fashay oo kale falo.”

“Lafahayga uma baqayo aabbo,” ayuu yidhi Jebron, “Tan i gubaysaase waa danbiga weyn ee aan galay; iyo ceebta iyo sharaf dhaca aan adiga iyo hooyaday iyo walaashay u soo jiiday.”

Ameres baa isaga oo aamusan oo foorara qolkii kolba gees u tallaabsaday, “waa in aynnu sharaf dhaceenna dul u yeelannaa!” ayuu yidhi ugu danbaystii isaga oo cod deggan ku hadlaya, oo aad mooddo in hadda anfariirkii ka yar damay; “adiga weeyaan kaannu badbaadadiisa ka fikiraynaa. Runtii masiibo ba’an baad gaysatay, hasa ahaatee maqaadiir uun baa meesha ka dhacday. Inkasta oo ilaahyadu siday wax u dhaceen u qaadanayaan oo aanay wax ciqaab ah kuu gaysan doonin. Nasiib darradu waxa weeyaan; maqaadiir iyo maqaadiir la’aan dad weynaha waxba ugama jiraan. Waxay uun iyagu arkaan in aad danbiile weyn tahay. Su’aasha iminka inna hor taallaa waxay weeyaan: maxaynnu yeellaa? Iminkadaa xataa waxa laga yaabaa maydkii bisadda in durba la helay.”

“Ma dhici karto sidaasi aabbo, waayo Amuba ayaa intuu meel aan qofna arkayn god dheer ka qoday, ku aasay maydkii.”

“Si habboon buu yeelay Amuba taasina waxay inna siinaysaa waqti aynnu arrinta kaga baaxaadegno,” ayuu yidhi Ameres.

“Maxay noloshu ii tahay mar haddii…” intaannu Jebron hadalkaa calaacalka ah dhamayn ayaa aabbihii gacanta kor u taagay oo ka joojiyey, yidhina “Inaad danbi gashay ilama aha aniga; taasina ima dhibayso iminka sida dadka badidiisa anigu arrimaha uma haysto; waxana intaa igaga filan in aan kuu sheego in aanad waxba taa isku ciilkaambiyini, waa in aynnu hadda isla eegnaa sida ugu habboon ee aad u samatobixi lahayd. Haddii aad baxsan lahayd waxa suuragal ah in aad dalka ka baxdo inta aan qisada la ogaan. Sidaasise dhan baanay ka toosnayn oo waxa laga yaabaa in waayitaanka bisadda iyo baxsadkaaga wax laga garto. Haddaba waxay ila tahay in aad iska xasiloonaato oo aanad dadkana dareensiin in aad wax gaysatay. Iminkana u tag Amuba oo qolkaaga iska fadhi; anigaa kuu yeedhi doona marka aan xaalka si fiican uga bogto.”

Qeybta 16aad

Jebron baa qolkii aabbihii ka soo baxay isaga oo aad mooddo in uu riyo ku jiro farxad darteed. Waxaa aad u yaab galisay oo marna madaxiisii ka bixi wayday naxariis badnaanta aabbihii. Wuxuu filayey, marka loo eego dambiga uu galay, in sidii wax wasakh ah guriga dibadda looga tuuro. Markuu qolkii soo galay wuxuu arkay Amuba iyo Jetro oo halkii ku sugaya. “Aad baan uga xumahay waxa dhacay,” ayuu yidhi Jetro, “kollayba aniga qaska ka dhaca bisad la dilay wuxuu ila yahay waalli; waanse ogsoonahay dhibaataday ku galin karto waxanan kuugu imid in aan kuu sheego inaan diyaar kuu ahay haddii aad rabto in aad baxsato.”

“Waad mahadsan tahay, Jetro,” ayuu Jebron ugu jawaabay, “hadda waqtigan aan joognana garan maayo waxaan ku dhaqaaqayo. Aabbahay waannu iska aragnay arrinta; wax walbana waan u sheegay. Isagaana, markaa, go’aan ka sugayaa.”

“Markaa taa macnaheedu waxay tahay in uu waxa kula qabanayo oo aanu ku sheegayn,” ayuu yidhi Amuba, “Waa sidaasaan filayey. Aabbahaa waa nin maskax leh oo xakiim ah, waxanu ogyahay in aan ilaahyadu kuu cadhoonayn, waayo arrintu kas umaad samayn.”
Halkaa markay sheekadii marayso ayaa waxa qolkii Jebron soo galay adeege; waxanu u sheegay in Ameres doonayo inuu Jebron iyo Amuba arko.

“Waxan labadiinaba idiinku yeedhay,” ayuu Ameres ku yidhi dhalintii markii ay hor yimaadeen, “inkasta oo aanu Amuba waxba isagu dhimin; haddana dadku waxay odhan doonaan dambiga waad u wada jirteen.” Intaa kolkuu yidhi ayuu yara hakaday sidii wuxuu iyaga jawaab ka sugayo; Amubana si deggan yidhi, “Diyaar waxan u ahay, sarreeye. in aan haddii aad damacdo in aad sharciga gacanta noo galiso iyo haddii aad ku taliso in aannu baxsanaba, in aannan sinaba uga ag tagin Jebron.” Ameres intuu madaxa u ruxay hadalkii Amuba ayuu eegay xaggii wiilkiisa.

“Aabbo,” ayuu yidhi Jebron, “inkasta oo aan arrintan iyo arrin walboo kale aan diyaar u ahay in aanan amarkaaga jabin; waxan haddana ka baryayaa in aad ii ogolaato in aan sharciga isku dhiibo. Waxan ahay wadaad, waana waajib in aan sidaa yeelaa.” “Waan filayey in aad sidaa geesinnimada ah u hadasho, aad baanan ugu faraxsanahay,” ayuu yidhi Ameres. “Haddii aan sidaada aaminsanahay in dilka bisaddu danbi weyn oo ilaahyada laga galay yahay, markiiba sharciga ayaan kuu dhiibi lahaa; waxase jirta in aanan anigu sidaa qabin.”

Jebron baa indhuhu soo baxeen oo rumaysan waayey erayada aabbihii afkiisa ka soo baxay. Ameres baa hadalkii sii waday, “Way jirtay in aad su’aalo badan oo ku saabsan diinteenna iyo ilaahyada i waydiin jirtay. Wax jawaab ah kuman siin jirin ee waan kaa aamusi jiray. Iminkase waa khasab in aan fikrad kaa siiyo. Waa mide ilaahyadan aan caabudnaa waa uun dhagaxaan dadku iska samaysteen oo loogu talo galay in ay si uun ugu taagnaadaan quwadda iyo tamarta Ilaaha weyn, oo isagu mid kaliya ah. Dhagxaantan iyo asnaamtan aynnu samaysannay iyagu wax nool ma aha sida dadka badidiisu u haystaan. marka aanu wadaaddo ahaan u tukanayno ama qurbaanka u bixinayno kaniisadda, ma aha ilaahyadan dhagaxaanta ah kuwa aannu waajibaadka diiniga ah u gudanaa ee waxa weeyaan Ilaah weyn oo kale oo aan isaga la arkayn. Sidaas darteed wax xumaan ihi kuma jiraan waxa aannu ku samayno kaniisadda, inkasta oo aan ujeeddada runta ah dadka badidiisu garanayn. Macnaha meesha ku jiraa waxa weeyaan dadweynuhu dhagaxaantaa ayey caabudaan annaga wadaadda ihise waxan caduudnaa Ilaah weyn ee aan la arkayn.”

“Sidaas darteed,” ayuu Ameres hadalkii ku sii waday, “waxba ha ka baqan oo ha moodin in aad ilaahyadii kaga cadhaysiisay dilkaad bisaddii dishay. Bubaysta, ilaahadda magaalada lagu magacaabay ee kaniisaddaa bisadda la gaynayeyna lagu caabudaa naf ahaanteedu waa uun sanam dhagax ah.”

“Alla! Aabbo!” ayaa qaylo kaga soo boodday Jebron, markuu hadalkaa la yaabka leh aabbihii kaga soo baxay maqlay. Markaasuu dhulka isku tuuray oo aabbihii labada jilib ka dhunkaday, “Aabbo! Noloshii iyo kalsoonidii baad ii soo celisay. Iminkaan wax kala garanayaa. Hadday adiga kula noqoto waan baxsan; haddii kalena waan joogi oo wax kasta oo iga hor yimaada beerkaan u dhigi.”

Markay Jebron iyo Amuba ku soo noqdeen qolkoodii, bisaddii ay dileen iyo halista ku soo foolle labadaba way iska ilaaween oo waxa sheekadoodii ka bixi wayday hadalladii Ameres iyo siday uga yaabeen. “Waa cajiib,” ayuu yidhi Jebron, intuu qolkii kolba gees u tallaabsaday, “kolkaan runtii ogaaday hadda waxaabad mooddaa sidii oo aanan waligay marnaba rumaysnayn in asnaamtan dhagxaanta ihi ilaahyadeenna yihiin. Run ahaantii waligayba waan ka fikiri jiray; marnabana isma qanci kari jirin in waxani runtii ilaahyo yihiin, hase yeeshee haddana in aan shakigayga muujiyo waan ka biqi jiray oo waxan is odhan jiray kollay malaha wuxuun baa waxan dadka oo dhani rumaysan yahiin ka jira. Iminka waxay iila eg tahay sidii oo dadweynaha Masar oo dhami wax aad riyo mooddo ku nool yihiin. Maxay, talow, inta yar ee waxan sirta ka danbaysa ogi ay ula noqotay in ay aqoontooda mugdi kula jiraan.”

Islamarkaa halkaa hadalku marayey ayaa waxa si kadis ah qolkii daf u soo tidhi Ruut oo cararaysa, kuye “Bawkis luntay! Kolkaannu aniga iyo Miise ka soo noqonay tamashlihii ayaannu ku leexanay beerta xayawaanka. Waxaanu aragnay gurigii bisadda oo irriddii furan tahay, oo aan bisaddiina ku jirin. Miise waxay ii kiin soo fartay in aad deg deg u soo yaacdaan oo aad bisaddii baadigoobtaan, anna waxan u soo wada yeedhayaa wax alla waxa dumar aqalka jooga si ay raacdada innoola galaan.”

Warkii ahaa in bisaddii Bawkis luntay ayaa markiiba adeegayaashii iyo adoontii guriga wada gaadhay. Hawlihii kale oo dhan baa la wada joojiyey oo waxa uu addoon walboo guriga joogay nin, naag, wiil gabadh — ka qayb qaatay baadidoonkii.

Beertii baa sida ayaxa lagu dhagac siiyey oo geed walba iyo xashiish walba gun iyo baar la fatashay, iyaga oo intaa u baaqayey bisaddii luntay.

Ameres baa isna markiiba soo baxay oo markuu maqlay in bisaddii la la’yahay raggii oo dhan ku amray in guriga iyo inta u dhawba si fiican u baadhaan; dumarkiina wuxuu u diray xaafadihii jaarka oo uu ka codsaday beeraha guryahooda ku ceersan in ay ka raadiyaan bisadda luntay.

Habeennimadii baa baadidoonkii socday. Meel bisaddii sal iyo cidhib dhigtay baa la waayey, Shaw Amuba ayaa si baas u qariyey meydkeediiye. Subaxnimadii danbe ayaa markii bahashii la waayey dadkii baqdin iyo caloolyow galay. Waxa la islamaray in malaha bisaddii eey dilay ama yaxaas qaatay. Qofna isma odhan bahashii ruux bani’aadam ah ayay gacantiisa ku dhimatay, waayo qofna ma malaysan karo nin Masar ah baa ku dhacaya in uu danbi kaasa kale ah ku kaco.

Qeybta 17aad

Maalmo badan ayaa sidii ku tegay ilaa la wada rumaystay in bisaddii, si ay noqotaba, si uun ku dhimatay. Ameres iyo qoyskiisii iyo intii kale guriga la joogtayba, siday caadadu ahayd, ayay u baroorteen. Gurigii iyo intii ku noolaydbana waa la nacladay oo sharafdhac weyn bay muteen. Maalinba maalinta ka danbaysa ayaa cadaawadda iyo nacaybka dadweynuhu u hayeen reer Ameres ay sii weynaanaysay. Kooxo dad ah ayaa ku soo xoomi jiray guriga. Dadkaasoo erayo habaar iyo cay ah ku qaylinayey mararka qaarkood. Xataa marka uu wadaadka weyni ku socdo kaniisadda ee uu dhexmaro dadkaa buuqsan, waa la caayi jirey oo feedha cadho ah loo luuli jiray, inkasta oo aan ruuxna ku dhicin in u far saaro. Mar iyo laba in ka badan ayaa Jebron isaga oo aad uga xun guuldarro qoyskoodii uu u soo jiiday weydiistay aabbihii in uu dadweynaha isku dhiibo oo uu runta bannaanka soo dhigo, waxanu odhan jirey, “Aabbo aniga geerida kama baqayo, ee waa in aad ka fikirtaa hooyaday iyo walaashay waxa haysta. Geerida waxaa aniga igaga daran halista iyo ceebta idin haysta.” Hasa ahaatee taa Ameres dheg uma dhigin.

“Ha moodin in aanan halista aynnu ku jirno arkayn,” ayuu Ameres ku yidhi wiilkiisii Jebron, “markii hore waxan u haystay in arrinta si dhakhso ah loo ilaawi doono; wayna jirtaa in aan taa ku gafay. Bawkis waxay ahayd bisaddii amranayd ee loo xushay in la geeyo kaniisadda Bubaysta; taasaana mushkilladda oo dhan innagu kicisay. Laakiin haddana, anigu sidaan filayo, taasuun maaha waxa dadkii oo dhan sidan innoogu kicisay.

Meeshatan qof innoo cadow ah ayaa ku jira oo ulakac dadka inoogu diraya. Waa laga yaabaa in aan gafo, waxase aan uga baqo qabaa in ninka waxaas oo dhan xaggiisa ay innaga yimaaddeen yahay Bataylus. Waad og tahay oo dhawaan iyuu ku soo noqday Tebis. Intan uu soo noqdayna aad ayuu iskugu keen dhadhaweeyaa; waxayna ila tahay kalgacalo muujiskaa been beenta ah wuxuun buu ku qarinayaa. Inuu kuwii habeenkii kaniisadda shirqoolka ku dhigayey ku jiray iyo in kale garan maayo; waxasen markii horena malaynayey imikana hubaa in qofkaa ay dilkiisa damacsanaayeen aniga ahaa. Imikanna bisaddan dhimashadeeda ayuu ka faa’iidaysanayaa, oo si dhib yar ayuu dadka uga dhaadhicinayaa in aan si uun wax uga ogahay dhimashadii bisadda. Jetro wuxuu shalay iga dalbay in aan u oggolaado in uu bisadda maydkeeda halkii u Amuba ku aasay ka saaro oo meel fog ku soo qariyo. Taasise, waxay ila tahay in ay halista sii kordhin karto.”

Ameres hadalkii isaga iyo Jetro dhex maray uma wada sheegin Jebron. Waxanu ku yidhi Jetro, markaa hore ee ay wada sheekaysteen, “Jetro, anigu waxba lafahayga uma cabsi qabo, waayo waligay ruux bani’aadam ah wax xumaan ah uma gaysan. Inta madaxaygu saan lahaana waxan u hawlanaa waxtarka dadka liita; Hasa ahaatee, arrinta maanta joogta marka la eego, waxa khasab igu ah in aan ka fikiro sidaan Jebron iyo Maysa u badbaadin lahaa, shan kasta oo dadweynuhu aad u kacsan yahay haddana waxa laga yaabaa in ayna Maysa qofna ku dhicin; waxase aan ka baqayaa dad innoo dan lihi in ay dafaan. Adiga, Jetro ah waxan kaa doonayaa in aad sidii Jebron iyo Amuba aad u nabadgelin lahayd ku dadaasho. Haddii halistu intan ka sii badato waxa lagama maarmaan noqonaysa inaad sidii aad u la baxsan lahayd falowgeed qabato. Waxan yaqiinsannahay in kalgacalada boqorkiinii dhintay inankiisa aad u haysaa ay kugu kallifi karto in aad khatar kasta dartii beerka ugu dhigto. Jebronna waa in aad sidaad Amuba iskugu xilqaami lahayd iskugu xilqaantaa.”

“Ballan baan kuugu qaadayaa in aan sidaa yeello, sarreeye,” ayuu ku jawaabay Jetro, “Jebron wuxuu Amuba ula dhaqmay sidii walaalkii oo kale; ilaa maalintii aannu halkan nimid; aniguna waxan ugu abaalgudi karaa aniga oo sidii wiilkayga oo kale naftiisa intaan badbaadin karo ku dirira.”

“Waa runtaa; waana filayey in aan kugu kalsoonaan karo oo aad tahay nin aan wiilkayga ku aamini karo,” ayuu yidhi Ameres. “Waxan lacag idinku filan idiinku dhiibay nin la yidhaahdo Jigron. Jebron baa yaqaanna oo ku tusi doona; waana nin aad isku hallayn karto. Wuxuu kugu garan doonaa oo aad tusi doontaa kaatunkayga (ama faraatigayga); waxanu idin qarin doonaa dhawr maalmood ilaa inta aad ugu diyaar noqonaysaan socdaal dheer oo aad dalka kaga baxdaan. Haddii ay lagama maarmaan noqoto in aad lafihiina u baxsataan waxaad hor iyo horraan foodda u dhigaysaan koonfur si aad dadka idin raacdaynaya, haddiiba ay dhacdo, aad u jahawareerisaan. Dadku waxay moodi doonaan in aad xagga lama deggaanka bari ama badda cas u baxsateen; amba waxay is-odhan doonaan waxay aadeen galbeed si ay badda weyn ee woqooyi u gaadhaan.”

Laba maalmood ka dib ayuu Ameres Jebron iyo Amuba u diray in ay tagaan meel magaalada ka baxsan oo uu beero ku lahaa; waxanu faray in ay halkaa joogaan ila inta ay isaga war danbe ka helayaan. «Miyaanad adna na raacayn ilaa inta uu qalaanqalku xasiloonaayo?” ayuu Jebron ku yidhi aabbihii.

“Kama tegi karo gudashada waajibaadkayga diinta; haddii xataa aan tago nafahaanteeda lagama yaabo in wax rooni inoogu jiraan. Waxan hubaa dadka cadawga innoo ah ee aan iminka ku dhacayn in ay badheedh waxyaallo inoogu geeystaan, ay dadweynaha oo dhan innagu kicin doonaan. Markaa anigu idinma raaci karo ee waxaad ogaataa in aan Jetro kaaga tegay oo uu mu mas’uul kaa noqon doono; Amuba waa in aad ka dhigataa saaxiib iyo walaal labadaba. Nabadgelyo, waxan Ilaaha weyn wax walba isagu abuuray ka baryayaa in uu ku ilaaliyo.”

Habeennimadaa ayaa dabadeed Jebron iyo Amuba oo uu la socdo Jetro ay tuugo ahaan kaga gudbeen jidadkii magaalada Tebis iyaga oo ku socda halkii uu Ameres faray in ay tagaan. Waxay hadhkii gidaarrada isku beegaan oo ay fardihii yar daba socdaanba, cabbaar hadday mugdigii socdeen ayuu Amuba gadaal fiiriyey, intuu gaagabsaday ayuu yidhi, “Waar waa la inna daba socdaa, Jetrow.” “Haa, waan u jeeday goorahanba,” ayuu Jetro ugu jawaabay, “laakiinse hadda innaguma dhacaan, waayo hub innagu filan baynu haysannaa kolleyna waxaan filayaa in loo soo diray in ay inna basaasaan waxa aynnu ku talo jirro. Waxba ha u baqan haddii ay rabshad isku dayaan wax xille ayeynu tusi doonaa.”
Markii ay magaaladii ka baxeen ayey fardihii ay wateen fuuleen ilaa ay meeshii beeraha lahayd gaadheen. Halkaasay dabadeed dhawr maalmood ku dhuumanayeen; Jetrona maalin walba magaalada ayuu dhuumasho ku gali jiray si uu u soo ogaado kolba halka xaal marayo iyo waxa wararku yihiin.

Maalintii shanaad galabnimadeedii ayaa Jetro oo ordayaa cariishkii ay ku dhuumanayeen daf soo yidhi. Labadii inan baa degdeg u sara joogsaday daftii uu ku soo galay, waayo markii ay arkeen Jetro labada dhafoor dhiigu ka da’ayo, hadalkuna diriq kaga soo baxayo. Shaw lix mayl oo magaalada iyo meesha ay joogaan u dhaxaysa ayuu soo orday isaga oo aan marna istaagin. Waxaana ka soo baxday, “Dhakhsada! Daqiiqad ma lumin karno wax walba waa la ogaaday. Baadidoonkii u horreeyeyna hadday xaggeena ku soo maqan yihiin.” “Aabbahayna?” ayuu la warraaqay Jebron. “Hadhow baan kaaga warrami, Jebron. Iminka waqti aan hadal ku luminaa ma jiro. Amarkii aabbahaa waa in la fuliyaa. Waxba ma ka aragteen kuwii inna basaasey?” ayuu deg deg u yidhi Jetro.

“Mid ka mid ah ayaa meel halkaasa fadhiya. Ilaa intii aynnu nimid marna mid wax ka badan ma arag,” yuu ku jawaabay Amuba. “Soo qaataa warmihiinna oo isoo raaca,” ayuu Jetro amar ku bixiyey intuu isna qaare weyn meel halkana kala booday.

Qeybta 18aad

Haatan cadceeddii baa dhacday oo dhulkli baa soo madoobaaday. Jetro iyo labadii inan baa u kacay xaggii ninkii iyaga basaasayey fadhiyey. Ninkii baa xaggoodii isna u soo dhaqaaqay si uu u hubsado dadka ku soo socdaa waxay yihiin. Hadduu u soo dhawaaday ayuu Jetro hadal la’aan kula booday oo qaarihii madaxa ku qaaday, kiina afkuu dhulka daray, isaga oo aan juuq yarina ka yeedhin.

“Haddaanu cidna inoogu soo qaylinayn,” buu yidhi Jetro intuu yara qoslay. Deeto intuu qaarihii degta u ritay ayuu orod kadla ah xaggii magaaladu ka xigtay u hor qaaday wiilashii. Waddadii weynayd ee magaalada tagaysay ma uu marine wuxuu qarda jeex jaantawadhay beeraha dhexdoodii waxanu afka u saaray buuro yar yar oo magaalada gees kaga soo jeeday. “Xaggeed innagu waddaa, Jetro?” ayuu Amuba waydiiyey ugu dhanbayntii. “Waxan innagu wadaa ninka la yidhaa Jigron halkuu deggan yahay. Ameres bay ka wada hadleen siduu meel aynnu ku dhuummano inoo siin lahaa hadda.”

Waxay gucleeyaanba waxay gaadheen gurigii Jigron oo ku yaallay buuraha hoostooda. Jetro ayaa dabadeed kalidii ku dhaqaaqay irriddii oo garaacay. Irriddii waxa ka furay addoon.

Addoonkii baanu ku yidhi, “Kaatunkan u gee sayidkaaga, una sheeg in aan doonayo in aan la hadlo.” Dhowr daqiiqo ka dib ayaa Jigron nafahaantiisii isa soo taagay irriddii isaga oo kaatunkiina gacanta ku sida. “Soo gala,” ayuu yidhi, markii uu ogaaday wuxuu u socday Jetro, “Wax walba waan idiin sii diyaariyey waayo Ameres baannu ka wada hadallay in aan aamini karo ninka kaatunka amaarada ahaan u sita.” Dabadeed wuu horkacay oo gurigii buu dhex mariyey, waxanu ka saaray irrid kale oo xagga danbe ku taallay. Waxay u soo baxeen meel dibad ah, hortoodana ku beegan yahay dhagax weyn oo buurta salkeeda ahaa. Jegron baa haddana cabbaar sii horsocday, waxanu hor joogsaday god afkiisu dhagaxa ku dhexyaallo «Meeshatan waxa samaystay nin maalqabeen ah oo reer Tebis ah beri hore. Wuxuu ugu talo galay, baa la yidhi, in lagu xabaalo isaga iyo qoyskiisa markay dhintaan. Isagii wax ku dhacay garan maayo; meeshase waligeed waxba laguma qabsan. Idinkaanan, markaa, hadda idiin diyaariyey, wixii aad u baahan lahaydeenna idiin dhigay. Waxaanay ila tahay in ay idin anficayso, halkaa gala oo ku dhuunta.”

Halkii bay dabadeed galeen oo uu tusay meesha gudaheedii; faynuusna meel rako ah u saaray; waxanu ku yidhi, “Maan moodayn in aad dhakhsahaa u imanaysaan; sidaas awgeedna casho idiinma sii diyaarin. Imikaanse idiin keeni doonaa.”

Jebron baa dhowr eray oo mahadnaq ah yidhi; hasa yeeshee wuu sii wadi kari waayey waayo hadalkii murugo darteed, waana sii wadi kari waayey. Mar alla markii Jigron baxay baa Jebron ku soo jeestay Jetro oo ku yidhi, “Jetro hadda ii warran sidee wax u dheceen. Aabbahay ma nool yahay? Mise waa la dllay?”

“Jebron,” ayuu ku jawaabay Jetro, “aabbahaagii wanaagsanaa waa la dilay; waxana dilay dadweynihii waallaa ee soo xoomay ee ay hor socdeen wadaaddadii khaa’iniinta ahaa. Anigu markaa waxaan joogay beerta guriga ka dambaysa. waxan maqlay qaylo iyo sawaxan guriga xaggiisa hore ka baxaysa. Haddaan soo wareegayna waxaan arkay dad aan xaddigooda la qiyaasi karayn oo irriddii weynayd ee dibadda isku soo maqiiqay. Markay irridii soo jabiyeen ee ay guriga hortiisa isa soo tubeen ayuu aabahaa soo baxay oo ku yidhi dadkii, “Dadyahow soo ururay, maxaad doonaysaan?”

Kuwii hortiisa taagnaa ayaa yar aamusay; hase yeeshee kuwo xagga danbe ka soo cidhiidhiyay ayaa qayliyey oo yidhi, “Aaway bisaddii muqaddaska ahayd illaa waa illaa waa in aannu helnaa!” Ameres baa ugu jawaabay, “Haddaad doontaan meesha oo dhan baadha. Waxanse idinka rajaynayaa in aydaan aqalka galin. Waxa ku jira dumarkii qoyskayga oo aan ka baqayo in ay idinka cabsoodaan. Waxan ballan idiinku qaadayaa in aanay bisaddii ku jirin aqalka; lyadda oo nool iyo iyada oo dhimatay midna.” Dabadeed waxay ku dhawaaqeen, “Beerta ka raadiya.” Waxan arkayey in qaarkood ay wateen eey, waxana markaa i gashay baqdin ah in ay kollay soo heli doonaan. Deeto mid shaqaalaheenii ka mid ah ayaan u diray in uu askar u yeedho; anna waxaan dhexqaaday buugii. Dhaqaaqii aan dhaqaaqay ayaa waxan dareemay gacan garabka i taabatay. Haddaan soo jeestayna waxan arkay Ameres, waxanu cod deggan igu yidhi, “Xusuusnow, Jetro, wixii aan kufaray.”

Intaanu hadalkiiba ii dhamayn ayaa waxanu maqallay qaylo cadho iyo dagaal ah oo ka yeedhaysa xaggii dadku u jabay. Markiiba waxa ii caddaatay in eeydii ay wateen mid ka mid ihi helay maydkii bisadda, waayo sawaxankii waxa laga dhex maqlayey dhawaaq ah, “Bisaddii muqadaska ahayd waa la dilay.” Waxana ku xigtay in dadkii haddana xaggayagii u soo jabeen, “Baxso Jetro, baxso. Waa amarkiisii u danbeeyey,” ayuu yidhi Ameres. Wayse ila noqon wayday in aan amarkiisii addeeco. Waxan arkayey dadkii oo cadho iyo dhagari indhahooda ka muuqato, waana la isla kaaya soo jiidhay oo dhowr jeer baa dhulka la i dhigay oon kolba kacay. Dabadeed sidii waxan riyo ku jiro ayaa waxan ahaa sidii oo aan maqlayo amarkii aabbahaa ee u danbeeyey. Dadkii baan isku qaaday oo aan damcay in aan ka dhiciyo Ameres, waase la iga xoog roonaaday. Kol kali ah ayuun baa gabigiisiiba la jiidhay oo la dul maray; waxana iigu arag danbaysay isaga oo dhulka yaalla, oo mayd ah. Askartii aan u cid diray baa iyana timid— maxayse ka tari, waa goor lagu kala tegay. Sidaa markii xaal u dhacay ayey aniga ila noqotay in aan xaggiina u soo cararo oon warka idiin soo gaadhsiiyo, si aynnu markaa lafaheena ula baxsanno.”

Intii Jetro sidaa u warramayey, Jebron si murugo leh ayuu u ooyayey, Amubana isaga oo nafahaantiisa ilmo ka da’aya ayuu ag taagnaa oo u ka baabi’inayey uurkutaallada. Dhowr daqiiqo kadib ayaa waxa soo galay Jigron oo sida cunto. Markuu Jigron dhigay cuntadii, ayuu Jetro yidhi, “Bal waan baxayaa oo waxan soo fiirinayaa sida waxa u dhacayaan. Waxay ila tahay in ay habboon tahay in aynu si dhakhso ah u bilowno socdaalkaynu ku baxsan lahayn.” “Laakiinse sidaa aad tahay kuma bixi kartid hadda; waayo waxa lagugu garan timahaaga casuusta ah iyo dubkaaga cad. Waxa loo baahan yahay in wajiga iyo timahaba aad madoobaysato; dharkayaga oo kalena aad xidhato.”

Wax yar ka dib ayuu Jigron u ekaysiiyey Jetro nin Masri ah oo kale. Isaga oo aan cidina waxa u yahay soo saari karayn ayuu Jetro u baxay magaaladii si uu u soo ogaado waxa ka dhacaya. Wuxuu islahaa waqti yar ayaad ku noqon doontaa. Hase ahaatee maalintii iyo habeenkiiba way tageen isaga oon soo noqon. Labadii wiilna waxay la noqotay in malaha wax ku dhaceen.

Qeybta 19aad

Habeennimadii danbe goor cawaysin ah ayuu Jetro isaga oo kaga duulinaya soo dhacay. Hadduu daf soo yidhi godkii dhagaxa ahaa ee ay ku jireen labada wiil ayuu warkii uu siday dhiibay, kuuye, “Qas kale ayaa dhacay, Maysa ayaa la qafaashay.”

Jebron iyo Amuba ayaa mar kali ah istaagay, “Maysa ayaa la qafaashay!” ayey kol kali ah ku wada dhawaaqeen, “Yaa sidaa yeelay? Goormaa la qafaashay? Sideed ku ogaatay?”

“Markaan idinka tagay, waxan toos dhuumasho ugu galay magaaladii waxana halkaa ka ogaaday wixii dhacay oo dhan. Hawlihii oo dhami way istaageen; dadkuna waxaan dhimashadii aabbahaa iyo bisadda ahayn kama ay sheekaysanayn. Boqorkiina wuxuu amar ku bixiyey in labadiinan iyo kuwii aabbahaa dilayba la soo qabto. Baadhis baa tuulooyinkii iyo magaalooyinkiiba lagu hayaa wixii la garan waayena inta la xidho, ayaa la itixaamayaa oo la maraanmayaa.”

“Dabadeed waxan tagay gurigeennii. Kolkaan beertii yarayd ee guriga hortiisa ku taalay sidaa ugu baxay ayaa waxan arkay habar addoomihii guriga ka mid ah oo ooyeysa. Markaan u dhawaaday waxan gartay in ay addoontii Maysa tahay deeto dhegta aan ugu qabtay ciddaan ahay, markiibana way i garatay. Si aynu u hadlin baan dabadeed farta u taagay, waxanan u kaxeeyey meel yar oo doc ah oo aan cidi na arkayn.

“Alla! Jetro,” ayey tidhi, “sayidaddii yarayd ee Maysa waa la waayey!” “La waayey!’ ayaan idhi, “Maxaad u jeeddaa?” “Markii dadkii badnaa ee bisadda raadinayey u jabeen xagga beerta guriga ka dambaysa ayaa afar nin galeen guriga. Waxan deeto maqlay qaylo, wax yar ka dibna waxa soo baxay afartii nin oo sidda wax aad qof mooddo oo maro weyn ku duuban.” Cabbaar baan hadli kari waayey, dabadeedna waxan xusuustay Ruut.

Markaasaan habartii waydiiyey, oo Ruutna aaway? ‘Garan maayo,’ ayey iigu jawaabtay, Kollayba lama raacin Maysa. Haddaan qolalkii oo dhan ka raadinayna, il iyo baar maanaan saarin.” Halkaa markuu Jetro hadalkii marinayo ayuu Jebron yidhi, “Laakiinse maxay Ruut u baxsatay? Sidaad sheegtay, kolkay askartu guriga yimaaddeen ka dib wax halis ah oo ku soo foolahaa ma jirine.” “Taa waxba kama odhan karo,” ayuu ku jawaabay Jetro, “Habartu wax arrintaa ku saabsan iguma kordhin. Meel kaloo aan war ka heli karayeyna ma jirin; waxanay ila noqotay in aan dhakhso u soo noqdo.”

“Ilaa intii aan socday oo dhan waxan yar goobayey sidii aan wuxuun uga ogaan lahaa ciddii Maysa qafaashtay.” “Waxan u malaynayaa in aynnu socdaalkii aynu ku baxsan lahayn maanta bilaabi karayn,” ayuu yidhi Jebron, “sina uma tegi karno ilaa aynnu ogaanno waxay Maysa ku eeddan tahay.” “Waa runtaa,” ayuu raaciyey Jetro, “waa waajib i saaran in aanan meella u bixin ilaa la helo gabadha, Aabbahaa aad buu iigala ballamay nabadgelyadeeda in kasta oo aanay markaa isaga u muuqan sidii aynnu wax ugu tari lahayn waayo wuxuu filayey in mar haddii ay iyadu hooyadeed ka ag dhawdahay aan wax dhib ihi gaadhayn. Imikase waxaa cad in ay aad innoogu baahan tahay.”

“Sida ii muuqata arrintaa Bataylus uun baan eedeed saari kamaa,” ayuu yidhi Amuba, ujeeddadiisa oo dhami waxa weeyaan in ay Maysa u xidhnaato ilaa darajada Wadaadka Sare la siinayo. Dabadeed markaa haddii boqorku guurkaa ogaado, Maysa sinaba kuma diidi karto.” “Waxay ila tahay waa runtaa Amuba. Su’aasha inna hortaallaase waxa weeyaan: Maxaan yeellaa? Illayn iyada oo gacanta Bataylus ku jirta kama tegi karnee,” ayuu yidhi Jebron. Jetro baa dabadeed dhaar xaf ku siiyey oo yidhi, “Ballan waxaan kuugu qaadayaa Jebron, in wax kasta hadday dhacayaan, aanay reer Bataylus gabadhaa guursan. Haddaynu Maysa wayno, kollay ma Blekso iyo aabbihii ayeynu waayi. Intaynaan Masar ka teginna waa inaan labadaba gacantayda ku dilaa; waayo iyaga ayaa u sabab ahaa dilkii aabbahaa.”

Iyaga oo hadalkii halkaa marinaya ayaa Jigron u soo galay, “Waxan doonayey in aan ogaado in Jetro soo noqday iyo in kale,” ayuu yidhi, “Waxanan u malaynayaa in aydaan dhuumashadii halkan ku sii raagi karayn. Askarti baa meel kasta baadhaysa; mar aan dheeraynna halkan bay imaan doonan. Waxay markaa ila tahay meelo kale oo godad xabaalo loogu talagalay oo buurta dhankeeda shishe ku yaalla in aad gashaan. Intaan cadceeddu soo bixin baanaynnu tegi halkaa oo aan idin tusi doonaa.”

Markuu waagii dillaacay ayuu haddana u soo galay. Buurtii ayey koreen. Cabbaar markay socdeen ka dib ayaa waxa ka soo hor baxay dhagax weyn. Dhagixii ayey dhanka kale ka mareen; waxayna arkeen god afkiisu dhagax ku yaallo oo gudihiisa marka hore loo sii eego qol weyn oo kale la moodo. Meeshu waxay ahayd xabaal nin sare samaystay.

“Waa halkan meesha aan is idhi way ugu habboon tahay in ay ku dhuuntaan. Xabaalaha kale way ka yar durugsan tahay, oo cidina in ay u soo dhowaato lagama yaabo. Dhagaxan ag yaallana waxa loo dhigay in afafka lagu awdo. Markaa marka aad gashaan ayeydin god afkiisa ku awdi, si aan waxa ku jiraba loo tuhmin. Meesha ninkii samaystay beri dhaweyd ayuu dhintay oo maydkiisii la dhigay. Wiilkiisa ayaa ii sheegay in aanu dhababayn waayo hooyadii oo iyana aad u bukta ayuu filayaa in aanay sii noolaan doonin oo u markaa maydkeeda halkan dhigi doonaa. Maalintu waa in aanaydin ka soo bixin habeenkiisa meesha aad doontaan ayaad mari kartaan. Waxan idiin keeni wixii aad cunto iyo dhar u baahan tihiin. Waxa kale oo aan idiin hayaa lacagtii uu Ameres iigu kiin dhiibay.”

Markii uu Jigron ka baxay ayey seddexdii saaxiib xabaasha ibrinkeedii soo fadhiisteen oo kor ka daawadeen magaaladii oo bannaanka weyn ee ka hooseeya ku taallay. Cabbaar ayey deeto halkii falanqeeyeen tabaha ay wax ku qabsan lahaayeen.

“Waxaan rumaysanahay,” ayuu yidhi Jebron, “in muhimaddeennu horaysaa tahay in aynnu daba galno Blekso. Bataylus waxa laga yaabaa in uu ku mashquulsan yahay sidii looga dhigi lahaan Wadaadka Sare. Waxana markaa suuragal ah in uu Blekso kol kol tago halka ay ku qariyeen Maysa. Sidaynu ognahay haddaanay ku qarsoonayn gurigiisa isaga uun baa inoo hor kici doona meesha ay ku eeddan tahay.”

“Waa flkrad wanaagsan,” ayuu yidhi Jetro. Jebron baa hadalkii sii watay oo yidhi, “Si aynaan ugu baahan in aynnu goor walba gurigiisa ka ag warwareegno, waxay ila tahay in aynnu dhakhso u ogaano meelaha uu maro oo dhan. Waxaan soo iibsan doona danbiil ubax ah oo aan la hor fadhiisan doonaa irridda weyn ee gurigiisa; idinna iridda danbe iyo dhinac ayeydin iska taagi doontaan. Waxaan filayaa in uu casarka ka soo laaban doono kaniisadda: saacad ka dibna laga yaabo in uu u baxo meesha qarsoodiga ah. Waxan anigu markaa ogaan doonaa jidka uu raaco. Marka habeennimada aynnu isku nimaadno ayeynu seddexdeenuba jidkaa uu maray, seddexmeelood oo labo labo mayl isku jirta kala joogsan doonaa. Waxaynu markaa ogaan doonaa ilaa inta, uu jidkaa u raacay hore u sii socday. Maalintaa ayeynu ka qiyaas qaadan doonaa.”

Qeybta 20aad

Maalintii danbe ayuu Jebron iska soo dhigay habar gabowday oo soo xidhay dhar habareed; waxanu soo qaatay danbiil ubax ah oo la hor fadhiistay irriddii guriga reer Bataylus. Siduu filayey ayey Blekso iyo aabbihii ka soo laabteen kaniisaddii, saacad ka dibna Blekso ayaa intuu fuulay gaadhifaras yar oo laba faras jiidayso, ayuu ka baxay gurigii. Jebron halka uu fadhiyey waxa uga muuqday meesha uu jidku ku kala weecdo waddo woqooyi toos ugu baxda iyo laba bidix iyo midig u kala baydha — mid xagga webiga u baxda iyo mid buuraha u leexata. Blekso markaa wuxuu qaaday waddadii xagga buuraha u baxaysay. Waxaaba suurta gal ahayd inuu muraad kaleba u socday hase yeeshee Jebron waxay la noqotay in uu kollay ku socdo halka ay Maysa ku qarsoon tahay.
Fiidkii markay labadii kale isu yimaadeen ayuu Jebron ku yidhi, “Casar dheer ayuu baxay; waxanu u toosay xagga buuraha.” “Waa in aynnu halkaa isku sii taagnaa,” ayuu yidhi Jetro, “Waxa laga yaabaa in uu hadda soo dhaw yahay. Jebron, adigu aayar soo soco ilaa halka uu jidku ka weecdo. Amubana laba mayl ayuu ka sii shishayn doonaa. Aniguna meel laba mayl Amuba ka sii durugsan ayaan isa sii taagi. Haddii uu, sida aynnu filayno, halkaa maanta marayna, berri ayeynu kobtaa ka sii wadi.”

Mar allaale markii uu Jetro gaadhay halkii uu joogsan lahaa ayaa wuxuu maqlay gariir meel ka baxaya; wax yar kadibna waxaba soo galay gaadhifaraskii oo kaga duulinaya. Jetro deeto wuxuu u noqday xaggii magaalada waxayna dhexda ku kulmeen Jebron iyo Amuba, oo iyana xaggiisa u soo socda.

Habeennimadii dambe ayey Amuba iyo Jetro midha meeshii uu habeennimadii hore joogsaday meel hal mayl ka durugsan joogsaday; Jebronse halkii hore ayaa loo daayey. Nasiib darrose habeenkaa gaadhifaraskii meeshiiba ma soo marin.

Afar habeen markay sidaa habeen walba ilaaladii u ahaayeen ayaa habeen shanaadkii Blekso jidkii soo maray. Waxase dhacday in aanu halkii u Jetro joogay aanu soo marin. Markaa waxa saaxibadeen u caddaatay in uu meel halkaa ay Amuba iyo Jetro kala joogaan u dhaxaysa ka leexday. Waxay mugdigii raad gaadhifaras meel uu ka leexday raadiyaanba ugu danbaystii ayey heleen. Hase yeeshee waxay la noqotay in habeenkaa ayna ku noqon godkii buurka ee ay geedo meesha ka dhawaa ku dhex dhuuntaan, si marka cadceeddu soo baxdo ay si fiican raadka uraacaan. Kama ay filayn in ay halkaa gaadhifarasyo kale maraan; waxayna la noqotay in arroornimada si fiican ay u arki doonaan raadka.

Subaxdii ayey arkeen halkii uu gaadhifarasku ka leexday; hasa yeeshee waddada uu maray oo dhagax ahayd awgeed raadkii ayaa markiiba ka lumay. Halkii bay dabadeed maalinba maalinta ka danbaysa ka wadeen ilaalladii oo ay gaadhifaraskii ku sugayeen. Toddoba cisho markii laga soo wareegay, ayaa Jebron, isaga oo halkii fadhiya, sheed ka arkay gaadhifaras soo socda; gaadhifarasyada halkaa mara oo badnaa awgeed shaki baa kaga jiray in uu kii Blekso yahay iyo in kale. Markuu soo dhawaaday ayuuse gartay in uu kii uu sugayey yahay. Farduhu waa kuwii Blekso. Dharkiisii wadaadnimaduna aad bay bayaan u ahaayeen.

Markan imika ah addoon ma soo raacin ee waxa la socday nin uu u maleeyey inuu Bataylus nafahaantiisa yahay. Gaadhifaraskii baa xuf ku dhaafay oo ku libdhay waddo wax yar u jirta buuraha sintooda. Mar alla markii uu ka qarsoomay ayuu tow yidhi oo isku sii daayey halkii uu Amuba ku sugayey. Halkii bay ka wada yaaceen oo tageen meeshii uu labadooda Jetro u sii taagaan.

“Ma aragtey?” ayuu deg deg u waydiiyey. “Waan arkay geestay u tooseenna waa amaaradsaday,” ayuu ugu jawaabay Jetro. “Ma u jeeddaan geedaha dhexdooda, meesha guriga la moodo? Halkaasay u leexdeen oo ku libdheen. Waxayna ila tahay waa innoo halkaa iyo sidaynu muraadkeennii u dhamayn lahayn.”

“Sidee ugu habboon ee aynnu yeellaa? Ma waxaynnu sugnaa ilaa inta ay soo baxayaan, oo markaas baynnu u dhaafnaa?” ayuu yidhi Jebron. “Maya,” ayuu ugu jawaabay Jetro, “laba xaalo ayaa imika inna hor yaalla. Waa mide waa in aynu Maysa badbaadinaa. Ta labaad waa sidii aynnu Bataylus iyo wiilkiisa wax uga qaban lahayn. Kollay Bataylus meesha wax kale uma imaan ee wuxuu isku dayayaa in uu u hanjabo gabadha, si uu ugu qasbo in ay ogolaato guurka Blekso. Miyey gabadh yar oo da’deeda ihi iska dhicin kartaa ninkaas oo kale? Waxa laga yaabaa bahalkan Blekso in uu dhawr jeer isku dayey in uu is jeclaysiiyo, ayse diidday; sidaas awgeedna Bataylus u yimid in uu u kaalmeeyo.”

“Amuba iyo aniga waxaanu qaadan doonaa laba budh oo waaweyn; adna ablayda ku qarso maryahan habarteed sidato abadeed gebegoodba kedis baynu ku qaban. Waxaa laga yaabaa in qarinta uu sirtiisa qarinayo awgeed aanu ciidan badan soo kaxaysan, ee laba ilaa seddex nin, iyo ama naag addoon ah, wallow ay suuro gal tahay in afartii nin ee soo qafaashtay ay ayana la joogaan. Xataa haddii ay laabaatan yihiin, waxba ha ka baqanina waynu u bir dhigi doonaaye.”

Halkii bay deeto ku dhaqaaqeen xaggii guriga meesha geedaha leh ee buuraha sintooda ah ku yaallay ilaa ay soo gaadheen guriga dabadiis. cabbaar ayey la rafteen hasa yeeshee way iska shubeen dayrkii. Deeto qunyar ayey gaadgaatyeen ilaa darbigii guriga. Jetro baa markaa intuu gacanta u taagay labadii kale, dhegta u dhaweeyo dariishadii oo dhawaaq dhegeystay; waxanu maqlay cod uu gartay in kii Bataylus yahay oo leh: “Anigu ma doonayo niicniicdan, Maysa. Hubaal guurka Blekson waad ku badhaadhi doonta. Markaa jawaab dhakhso ah ayaa kaa sugayaa. waxaan kaa rabaa in aad ku ballan qaado in aad ilaahyada hortooda sidaa ka qirran doonto. waxaa kale oo aan kaa doonayaa in dadka aad ka hor qirato in aan sidaa cidina kuugu khasbin joogiddaada halkan ee aad adigu iska timid adiga oo ka xun kana cadhaysan dhiilada uu walaalkaa gaystay. Haddii aad sidaa yeeli waydo waxa kugu dhaca anigu kuma jiro.”

Dabadeed cod ay qoladeenii dhawaaq dhegaysanaysay ay maleeyeen in uu kii Ruut yahay ayaa hadlay, oo yidhi, “Ha maqlin, Maysa. Waa beentii, dheg ha u dhigin.” Haddana waxay ku jeedsatay Bataylus, “Ma sidaasaad ku tahay Wadaadka Sare. Ilaahayada aad leedahay waan caabudaa hadday waxaad inantan yar ku samaynayso kula oggol yihiin ilaahyo ma aha. Hadday ilaahyo yihiin oo aanay dhagaxaan aad meesha qotomiseen uun ahayn, kobtaa aad imika joogto ayey kuugu dili lahaayeen oo kuumay oggolaadeen in aad waxaas oo kale ku kacdo.” Intaa hadday cod dhiirran ku tidhi ayuu Bataylus cadho la oogsaday oo intuu garabka soo gundhigay, gabigeediiba gilgilay. Iyana lamaba ay sugine, dharbaaxo ayey la tiigsatay oo labada indhood hadhsatay. Dib intuu u booday isaga oo cadho wajigii ximirkaa cas noqday, kuye, “Blekso! Iisoo qabo! Wasakhadda.” Halkaa markay arrin marayso ayey qoladeenii dhawaaq dhagaysanaysay intaa ka badan sugi kari waayeen, oo irriddii ayey xoog ku daafa deeyeen.

Qeybta 21aad

Inkasta oo qaflad lagu qabtay haddana uma liicin Bataylus ee seeftiisii ayuu la baxay oo wuu soo booday, kuye, “Waar darmaa tihiin? Oo yaa halkan idin keenay?” Waxay ugu jawaabeen, “Waxaannu nahay kuwa aad dhiiggooda doonayso. Annana waxannu u nimid in aannu xaqa meel marino. Sidaad Ameres geeridiisa ugu sabab noqotayna in adna ku dillo.”

Bataylus baa seeftii la booday. Intaanu laba tiigsanba Jetro baa budhkii weynaa uu sitay u taagay oo seeftii laba ugu kala jabiyey. Bataylus baa intuu labadii gacmoodba laalaadsaday oo Jetro si xun isha ugu gubay yidhi, “Ma waxad ku dhacdaa in aad disho Wadaadka Sare ee ilaaha Osiris?”

“Waxba igama galin waxaad tahay. Waxaanse hubaa in aad tahay ninkii sayidkaygii dilay!” Deeto intuu budhkii mar labaad u taagay ayuu Wadaadkii Sare madaxa laba isle’eg ka dhigay.

Isla waqtigaa ayaa Blekso oo qaylo doon ku maqnaa soo galay isaga oo saddex kale wadaa. Jebron iyo Amuba waxay ku eedanaayeen dagaalkii Bataylus iyo Jetro dhexmarayey oo may dareeminba ee shaw Blekso ayaa middi kula soo maqan xagga Jebron.

Qaylo ayaa dayaantay waaba inantii Ruut oo dhexda iskaga martay Blekso. Labaduba dhulka ayey iskula dheceen. Ruut iyadu markiiba way kacday; Blekso isagu far danbe ma uu dhaqaajin.

Wax yar ayey seddexdii nin ee Blekso la soo galay ka fajacsanaayeen sida saaxiibadood loo galay dabadeed midbaa bahal waran ah ayuu la soo booday; markiibase Jetro ayaa budka u dhigay oo madaxa dhan qaaday. Labadii kale ayaa intay baqdeen dib isku taagay, “Warmaha daadiya, waar!” ayuu ugu hanjabay Jetro, iyana deg deg ayey amarkiisii u maqleen. Jebron isagu hadda intuu maryihii habarta ee uu xeetadda awgeed u gashanaa iska bixiyey oo uu middidii iska dhigay ayuu xagga irridda gaadh ka qabtay. Jetro iyo Amuba iyagu raggii ayey garbaduub u xidheen.

Amuba iyo Jebronba waxay garteen in uu doonayo in aan nimankani ogaan cidda ay yihiin. Maysa iyadu farxad — qayliskii u horreeyey dabadeed, kursi meesha yaallay ayey ku dhacday. Intii dagaalkii yaraa socdayna indhaha ayey ka qaraanaysay. Ruut baase iyadoo aamusan ag taagnayd; markii ay Blekso ku boodday mooyaane. Ruut nafahaanteedu waxay kastay ujeeddada uu Jetro magacyadooda u qarinayo sidaasaanay hoos ahaan ugu sheegtay Maysa.

Jetro markii xidhiddii labadii nin uu dhameeyey ayuu Bleksa oo wali dhulka yaalla, ku jeestay. Hadduu jirjircadka u rogay ayuu foodhi yaabtiin hoos u yeedhshay. Dabadeed Jebron ayuu la hadlay intuu magac kale ugu yeedhay, “Waar gabdhaha dibadda u saar oo halkaa la joog ilaa inta aannu kuu imanayno.” Jebron baa markaa Maysa iyo Ruut dibaddii u saaray.

Hadday dibaddii uun u baxeen ayey inantii Maysa isku duubtay oo farxad la hadaaqday, “Jebron! Alla walaal! Kolkay ugu darrayd ayaa Ilaahay idin keenay, Waxaan yeelaba maan garteen haddii aanay Ruut ila joogin. Laakiinse! Walaal, alla! Maxay waxyaalo xun xun iiga idin sheegayeen — waxaase kollaba run ma aha. Waxay igu yidhaahdeen aabbaheen waa la dilay, waxa kale oo ay lahaayeen adiga ayaa dilay bisaddii Bawkis. Maanse rumaysan anigu — waayo waxan ogahay in ay giddigood rag xun xun yihiin.” “lska ilow waxaasoo dhan hadda,” ayuu ku yidhi Jebron, “Imika waxa inna horyaal waa sidii aynnu meeshan ugu baxsan lahayn. Jetro iyo Amuba ayaa sida ugu habboon inoogu talin doona. Oo waxaan ku weydiiyey dad kale ma joogaan guriga?” “Wax rag ah nin baa jooga. Habarina guriga xaggiisa kale ayey joogtaa. Waxan u malaynayaa in ninku gaadhifaras irridda weyn ee bannaanka ku ilaalinayo,” ayey Ruut ku jawaabtay. “Waxay ila tahay in aan intaa u soo sheego Jetro,” ayuu yidhi, deeto wuxuu ku noqday qolkii oo Jetro ayuu warkii u soo sheegay. “Horta habarta aynu ku horayno,” ayuu yidhi Jetro markii loo sheegay. “Dabadeedna intaynu guriga gadaashiisa ka soo wareegno ayeynu ninka qaflad ku qaban doonaa. Waayo waxa laga yaabaa in uu maqlayey qayladii iyo buuqii oo markaa haddii aynnu xagga irriddu uun kaga nimaanno waxa suurtowda in uu baqdo oo deeto ku baxsado gaadhifaraska.”

“Laakiinse waxaad ilowday in aad Blekso gacmaha ka xidhi,” ayuu la soo booday Jebron. “Blekso wuu dhintay,” ayuu ugu jawaabay Jetro, “middidii uu damacsanaa in uu adiga kuugu dilo ayuu ku dul kufay oo isagii dishay.” “Maxaadse Amubana ‘wiilkaygayow’ u lahayd; anigana magaca kale iigu yeedhay,” ayuu haddana yidhi Jebron. “Waxay ujeeddadaydu ahayd in nimankan aan maxaabiista ka dhignay aanay garan cidda aynnu nahay. Marka la arko waxa aynnu meesha ka gaysanayna la moodo in ay tuugi u soo dhacday oo ay laysay Blekso iyo aabbihii.”

Markiiba dabeed waxay soo qabteen habartii. Afartii maxbuus ayey midba qol gooni ah ku xidheen. “Waligaa laba maxbuus meel laguma wada xidho,” ayuu yidhi Jetro, “goor walba waa inaad taa xusuusnaataa. Maxbuus kaligii meel ku xidh, waligiiba wuu kuu xidhnaan. Laba maxbuus meel ku wada xidh, hubaal waa kuwii baxsada. Kol uu midba midka kale xadhiga ka qanqaniino iyo kolba si ay yeelaanba, kollay waa kuwii baxsada.”

“Hadda maxaan yeelaa?” ayuu yidhi Amuba. “Adigu, Jebronow, gabdhaha u tag, inta aniga iyo Amuba kannu ka gaadhifaraska lagu ag sheegayo arrimihiisa farasamaynno,” ayuu yidhi Jetro.

Qeybta 22aad

Jebron baa deeto u tagay gabdhihii, “Madax furashadayda adaa leh, Ruut, waligay ilaawi maayo,” ayuu ku yidhi Ruut.

“Adba waadigii yaxaaska iga nabadgeliyey.” “Anigu Blekso waan legday ee si wax u dhaceenba garanmaayo,” ayey Ruut ugu jawaabtay. “Adaa naftayda nabadgaliyey,” ayuu Jebron ku celiyey. “Blekso oo igu soo maqan maan dareemin ilaa aad qaylisay kolkaana waxba iskama dhicin kareen haddaanad adigu legdin. Waxaanse ku weydiiyey sideed halkaan ku timid? Markii Maysa la soo qafaashay wax ku arkayey lama sheegine.”

“Si kasta ha u dhacdee waxa lagama maarmaan ahayd oo khasab igu noqotay in aan Maysa agteeda la iga waayin,” ayey tidhi Ruut. Intaanay Ruut hadalkii dhamayn ayey Maysa la soo booday, “Oo adigu sideed halkan ku timid, Jebron?” “Taasi waa sheeko dheer, walaal. Mar danbaanan kaaga sheekayn doonaa ee waa kuwan kuwii kalena soo socda. Runta haddaad doonayso labada nin baa nabadgalyadaada leh,” Maysa ayuu ugu jawaabay.

Maysa ayaa xaggoodii ku dhaqaaqday markii Jetro iyo Amuba soo dhawaadeen. Kuye, “Jetro, aad baan u dareemayaa waxa aad ii gasheen. Haddii aan Ruut ila joogin si aan ahayba ma garteen. Ma malaynaysid sidaan u farxay markaan codkiina maqlay.”

“Taannu faraxnay ayaa ka weyn markii aannu idin hellay,” ayuu ugu jawaabay Jetro, “Amuba iyo anigu aad baannu ugu riyaaqsan nahay in aannu naftayada kuu hurno. Imikana gidigeen ina mariya aan guriga geesta kale ka marno. Halkaas baynu ku sheekaysan doonaa isla markaana sheedda ka eegi doonaa; wixii guriga u soo dhawaanaya.”

Halkii bay gurigii geesta kale oo geedo kuraasi hoos taallo lahaa u wareegeen. Wax waliba markaa nabad iyo xasiloonaan ayuu ku sugnaa. Jebron isaga waxay la ahayd waxyaalihii ayaamihii u danbeeyey dhacayey inay ahaayeen riyo xun oo yaab leh.

“Hadda, wax walba ka hore waxan doonayaa in su’aalahaygii la iiga jawaabo. Aabbahay iyo hooyaday sidee xaalkoodu yahay?” ayey tidhi Maysa. Jetro baa Amuba gacanta qabtay oo gees ula yar dhaqaaqay, Jebronna ku yidhi, “Annagu waannu kaa yar tagi doonaa ee uga warran Maysa sida ay wax u dhaceen. Waxay ila tahay in ay habboon tah ay inaad adiga oo kali ah u warranto.” Ruut baa iyana kursigii ka kacday oo damacday in ay labada walaalaha u faqdayso. Hase yeeshe Maysa ayaa gacanta ku dhegtay oo ku tidhi, “Ha iga tegin Ruut waan farkanaxsannahaye.” “Waxad ii sheegtay,” ayuu ku bilaabay Jebron, “in ay kugu yidhaahdeen aabbaheen baa dhintay; iyo in aan anigu u sabab ahaa dilkii bisaddii Bawkis.” “Haa; ee laakiin maan rumaysan — kollay taada. Haddana markaan xusuusto raggii badanaa ee gurigeenna irriddiisa tubnaa waxan ka yaabayaa waxay ii sheegeen in ay run tahay – laakiinse Jebron, alla! walaal, ma run baa?” “Maysa! Waa run sidaasi! Waxaan jeclaa in aan agtiisa ku dhinto; waxaadse ogtahay oo jirta in aniga iyo Amuba aannu maqnayn. Jetro baa aad ugu dagaalamay, jeclaana in uu ku ag dhinto. Aabbaheen baase ku amray in uu aniga i ilaaliyo. Inaan dilay Bawkis? Taasina waa run, Maysa.” Maysa ayaa argagax waraaqday. Ruut baa ku soo booday oo bogga ku qabatay oo ku tidhi, “HubaaI, Maysa, walaalkaa kas uma dilin bisadda. Sidaa haddii loo eegana danbi kuma lahaan karo.” “Si kasta ha ahaato,” ayay Maysa la oohin warraaqday, “haddana kollay waa bisaddii amranayd — Bisaddii Bubaysta!”

Jebron baa deeto si tifaftiran walaashii ugaga shoekeeyey sida ay bisaddii u dhimatay iyo sida isaga iyo Amuba ay maydkeeda u qariyeen. “Markaan aabbaheen u sheegay. wuxuu igu yidhi, waxba ha ka baqan cadha ilaahyada,” ayuu ku soo gooyey Jebron. “Waan arkaa in aadan ulakac u dilin bisadda, oo aadan sidaa ahaan danbi ku lahayn; ee sidee bay ku dhacday in aabbaheen ku yidhaa ilaahyadu cadhoon maayaan?” ayey weydiisay. “Kuuma wada sheegi karo wixii uu yidhi oo dhan hadda; in kasta oo aan maalin uun kaaga wada warrami doono. Waxaad ogaataa aabbaheen in uu nin wanaagsan oo caqli leh ahaa. Sidaasaanan doonayaa in aad xusuusnaato markaan tago, oo aanad danbi isaga saarin.”

“Alla!” ayey tidhi oo qoorta iskaga duubtay isagii, “Maxaad u tageysaa oo aad cidladan nooga tageysaa?”

“Dadkii Masar oo dhami aniga iyo Amuba ayey raacdeysanayeen. Markaa waa in aannu lafahayaga la baxsanaa. Imika hadda meel fog ayaanu sii socon lahayn haddii anan dartaa u joogin in aanu ku hello oo ku badbaadinno,” ayuu ugu jawaabay.

“Haddii wax kasta oo ay ii sheegeen ay run tahay,” ayey tidhi Maysa, “Markaa waxa iyana in ay run tahay laga yaabaa warqaddii ay i tuseen ee ay igu yidhaahdeen hooyadaa ayaa kugu soo amraysa in aad Blekso guursato. Markaa waxan la yaabay sida ay arrintaa iigu amri karto iyada oo og sidaan Blekso araggiisa u necbaa.” “Oo maxay warqadda ku soo tidhi,” ayuu su’aalay Jebron. “Waxay soo tidhi; sharafdhac weyn baa qoyskeenii ku dhacay; markaa waa in aad mabsuud ku noqotaa guurka Blekso.” Jebron baa cabbaar aamusnaa markuu intaa maqlay.

Waxa uu xusuustay in aan hooyadii labadooda midna aad u jeclayn; deeto wuxuu yidhi, “Waxan ka yaabeyaa in warqaddaasi run tahay, Maysa.” “Laakiin, waligay guursan maayo Blekso,” ayey ku dhawaaqday iyada oo cadhaysan, “aabbaheen goor walba waxa uu i odhan jiray waligaa ha guursan nin aad naceb tahay.” “Waa runtaa,” ayuu ayuu ugu celiyey, “waligaa guursan maysid Blekso — waayo waabu dhintay.” “Oo markaa maxaa hadda sameeyaa?” ayey tidhi. “Waxaad ku noqonaysaa hooyadeen, wax kale oo aad samaysaa ma jirto.” “Maya! Waligayna joogsan maayo meel ay joogto,” ayey tidhi, “waligeed imay jeclayn. Imika hadda aniga oo aan doonayn ayey Blekso ii dhisi lahayd — iyada oo og sidaan u necbahay. Maya, Jebron, wax ii gayn karaa ma jiro. Iyada ayuumbaa iska fikirta, waligeed sidaas ayey ahayd waanad og tahay in sidaas tahay, Jebron.”

Jebron baa aamusay. Wuxuu ogaa in waxa ay Maysa sheegaysaa run yahay. Ugu danbaystii ayuu Jetro oo ku soo laabtay yidhi. “waxase dhibaatadu tahay, xaggeed tegi, Maysa? Meel allaale meeshii aad tagtaba, hooyadaa ayaa maqlaysa; markaana khasab bay kaaga dhigi in aad ku noqoto.” “Waxaan raaci Jebron, adiga iyo Amuba,” ayey ugu jawaabtay. “Ma suurtoobayso taasi,” ayuu yidhi Jetro, “waxannu u baxaynaa socdaal aad u dhib iyo halis badan. Waxannu sii maraynaa dad iyo dhul aynaan waxba ka aqoon.” “Intaad martaanaba waan mari. In aan dhinto iyo in aan dhulkan sidaad uga tagteen uga tago. Waa halkii aabbahay lagu dilay; hooyadayna damacsan tahay ninka ugu horreeya ee xoolo badan ii dhisto. Adduunyadii markaa Jebron baa iigu hadhay; halkuu tagaanan tagayaa; halkaa ku dhintaanan ku dhimanayaa.”

“Maysa,” ayuu Jetro cod murugo leh ku yidhi, “arrintani waa arrin culus. Haddii aadna raacdo oo ay taada noqoto waa in aad beerka u dhigayso wax allaale wixii dhib iyo shiddo ah ee aan la kulanno; gaajo, oon, dugaag, dadqalato, wax walba way innaga horreeyaan. Waxa haddaa dhici kara in gabigeenaba la inna qabto oo addoon la iibsado lagaa dhigo. Waa socoto raggu dhib ka muto, dumarna hadalkooda daa. Laakiin hadday taasi kaaga soo go’day oo aad calool adayg iyo dhiirranaan la imanayso, waxaan filayaa waad na raaci kartaa.”

Intaa hadday maqashay ayey farxad la qaylisay kuye, “Ballan baan ku qaadayaa, Jetro, wax kastaa hadday dhacayaan; dhib, halis, dhimasho — in aan beerka u dhigo, oo aan calool adayg iyo geesinnimo la imaado.”

Qeybta 23aad

“Iminka iyo haatan, Jetro,” ayuu yidhi Amuba, “maxay kula tahay in aynnu yeello? Hadda durbaba waa habeen; waxaana ila habboon in aynnu baxno. Ma kula tahay in aynnu gaadhi faraska ka faa’iideysan karno?” Jetro ayaa cabbaar yar aamusnaa oo ra’yigii ka yar fikiray. Deeto yidhi, “Waxaan u malaynayaa intuu aad u yar yahay oo aanu inna wada qaadi karayn. Hase yeeshee mid baynnu yeeli: Waqooyi ayeynnu u kaxayni si dadku u moodaan raadkiisa in aynnu geestaa u baxsanay.”

“Aniga haddaba gaadhi faraska ayaan diyaarin,” ayuu yidhi Amuba, “adiguna Jetro hawla badan ayaa berri ku sugaya. Waana lagama maarmaan ah in aynnu doonni iyo sahay badan iibsanno. Imika sida ugu habbooni waxaa weeyaan in aad labadiinnu gabdhaha kaxaysaan oo gaysaan gurigii Jigron; idinna meeshaynnu ku dhuumanaynay aaddaan. Sida muuqata, lagama yaabo in durba la inna raacdeeyo, waayo kolka wadaadkan iyo wiilkiisan aynnu dillay caawa gurigoodii laga teebo, waxaa loo qaadan donaa in ay halkan u hoydeen. Ugu horraynna waxaa suurtagal ah in maqnaashahooda laga shakiyo ilaa berri galinka danbe, Markaana u malayn maayo in warku magaalada ku faafin doono wax ka horreeyaa subaxnimada danbe. Haddana anigu gaadhi faraska ayaan hal maalin socod waqooyi u kaxaynayaa ka dibna waan soo lugayn doonaa oo habeen dambe ayaan idiin iman doonaa.”

“Waxay ila tahay in fikradaasi aad u fiican tahay,” ayuu yidhi Jetro, “imikana horta intaynaan tagin waa in aan guriga wixii dhexyaalla oo dhan qulaba geddiyaa oo aan u ekaysiiyaa sidii oo ay tuugo u soo dhacday. Inna keen, Amuba aad ila caawisid hawshee.” Jetro iyo Amuba ayaa gurigii dabo iyo dacal u rogay oo u ekeysiiyey sidii oo tuuga jabsatay. Dahabkii iyo alaabtii kale ee qaaliga ahaydna ceelkay ku gureen. Deeto kuwii ay xidheen ayey hubsadeen in ay furan karayaan iyo in kale. Amuba ayaa dabadeed, intuu labadii faras ee gaadhifaraska jiidayey ceelka ka waraabiyey gaadhifaraskii woqooyi ula ambabaxay. Kooxdii kalena waddaday cagta saareen ilaa gurigii Jigron.

Habeenkii oo intii badnayd tagtay ayey gurigii u soo dhawaadeen, waxayna la noqotay in waqtiga oo aad u dambeeya awgeed ay habeenkaa dibadda baryaan, labadii gabdhood waxay galiyeen god dhagax laga dhex qoday. Jetro iyo Jebronna godka afaafkiisa ayey seexdeen. Waa ku dhawaad hadday tahay ayuu Jetro u kacay xaggii guriga. Sanqadhii u horraysay hadduu dareemayna irridii ayuu garaacay. Markii laga furay ayuu uga warramay Jigron wixii dhacay oo dhan. Jigron markuu maqlay geeridii Bataylus iyo wiilkiisa, aad ayey fajac iyo baqdin u galisay waxaanu yidhi. “In kasta oo ay niman xun ahaayeen haddana dhimashada Bataylus oo kollay noqon lahaa Wadaadka Sare ayaa laga yaabaa in ay cadhada ilaahyada Masar ku riddo. Inanta yari iyadu danbi kuma lahayn; aad baanan raali uga ahay inaan qariyo ilaa inta aad baxsanaysaan.”

Jigron, dabadeed, wuxuu iskugu yeedhay khaadimadiisii: waxanu u sheegay in qolo saaxiibadii ah oo marti ihi yimaadeen; waxanu ku amray in ay qol u diyaariyaan. Deeto labadii gabdhood ayuu qolkii galiyay iyaga oon cidina arag, waxanu u yeedhay habar addoon ahayd oo gabawday oo uu isyidhi waad ku xog qarsan kartaa. Waxaanu habartii ku amray in ay addoomaha oo dhan galiso warka ah in qoladan martida ahi yihiin qolo saaxiibadii ah oo xagga beeraha u socota, ayna joogi doonaan dhawr saacadood ka dibna qolada ay u socdaan ay u keeni doonto gaadhifaras ay ku gaadhaan, meesha ay u socdaan.

Markuu intaa dhameeyey wuxuu ku soo noqday Jetro si uu ula diyaariyo waxay ambabaxa uga baahnaayeen. Ugu horraystii waxay u kaceen xagga webiga. Halkaas oo ay joogeen, doonyo badani. Mar alla markii la maqlay in dooni kira ah ay raadinayaan ayaa waxa ku soo xoomay kuwii doonyaha lahaa; iyaga oo mid walba doonidiisa xayeysiinayo – orodkeeda, nabadgalyadeeda, habboonaanteeda iwm. Cabbaar markuu indha indheeyey Jigron ayuu ugu danbaystii doortay mid uu is yidhi tanaa ugu habboon. Waxay ahayd mid aan cuslayn oo gudaheeduna waasac yahay; laba qayboodna leh. Waxa fuushanaa hal naakhuude iyo afar nin oo shaqaala ah. Markiiba waxa lagu heshiiyey qiimihii. Dabadeed Jigron iyo Jetro ayaa israacay, waxayna soo gadeen wixii socdaal webi ay uga baahnaayeen oo dhan. Waxay soo gadeen bucsharad ay ugu talo galeen in ay uga ganacsadaan dadka ay sii marayaan, iyo qalab kale oo aad u muhiim ah oo ay ka mid yihiin fallaadho, warmo, seefo iwm. Goor casar gaaban ah ayaana wax walba u dhamaadeen. Dabadeed waxay ku noqdeen gurigii. Halkaas oo Jetro gabdhihii kula kulmay; ka dibna wuxuu u kacay xaggii buurta ee ay ku dhuuman jireen; waxanna uu arkay Amuba oo soo noqday, “Wax walba ma hagaagsan yihiin?” ayey labadii will warsadeen markuu u soo galay. “Haa,” ayuu ugu jawaabay. “Waxaan soo diyaarinnay doonidii iyo wixii aynnu u baahnayn oo dhan. Waxaa kale oo aan soo iibiyey bucsharad aan ugu talo galay in aynnu kaga ganacsanno dadka deggan Merow iyo Badda Cas dhexdooda.”

“Imikana adigu ma gurigii ayaad ku noqonaysaa,” ayuu yidhi Amuba.

“Haa,” ayuu ugu jawaabay Jetro, “Waayo waxaynnu bixi doonaa marka cadceeddu soo baxdo. Idinka, waxaa habboon, in aad meel guriga ka yar durugsan nagu sugtaan; ka dibna sheedda naga soo daba socotaan. Doonnida marka hore meel magaalada ka yar durugsan ayaa la innoo soo taagi doonaa si aynaan magaalada u dhexgalin. Laakinse waxaa loo baahan yahay in aad dhar kale xidhataan si aan la innoo garan.”

Isla habeennimadii oo goor danbe ah ayuu Jetro ku soo laabtay meeshii ay ku dhuumanayeen, waxanu labadii inan u sheegay, “Magaaladii, oo dhami warkii mooyaane wax kale ma hayso. Waxase aad mooddaa in aan dadku labada gabdhood ee guriga ku xidhnaa aanay kaba warqabin. Sidaa darteed waxba kuma jabna haddii Ruut iyo Maysa ay Jigron iyo aniga doonida noo raacaan; idinkuse waxaa ila habboon in aydaan isla mar nala fuulin annaga. Waxaa idiin halis yar idinka oo ilaa tuulada Mita oo labaatan mayl koonfur inooga jirta u sii lugaysaan. Halkaasay deeto doonnidu soo joogsan doontaa habeen danbe oo aydin marka dhulku madoobaado naga raaci doontaan. Waxanan kala ballami doonaa naakhuudaha si aanaan idiin, dhaafin.”

“Hubaal waa fikrad wacan,” ayuu yidhi Amuba, “Waayo Jebron aad bay dadku u yaqaanaan, oo isaga oo sidiisaas ah oo dharkiisaa gashan markaaba waa la garanayaa. Marka waxa habboon in sidaa uu Jetro ku taliyey aan yeello. Iminka iyo haatan anigu maanta iyo xalay ayaan socod ku soo jiray oo waxaan u baahnahay in aan waxoogaa yar seexdo.”

“Iska seexo, anigaa maanta oo dhan hurday oo ku toosin doonee,” ayuu yidhi Jebron. Dabadeed intuu dibadda fadhiistay ayuu xiddigaha fiiriyey. Markuu muddo fadhiyey ee ay la noqotay in waqti laba saacadood lagu qiyaaso ay xidhigihii cirka gudbeen ayuu toosiyey Amuba. Dabadeed labadoodii waxay xidheen dharka ganacsatadu xidhato; waddada ayeyna cagta saareen oo waxay gaadheen wabiga daantiisa. Kolkay qiyaastii labo mayl u jiraan tuuladii Mita, ayey meel geedo badan oo webiga daantiisa ah u leexdeen oo geedaha hoostoodii seexdeen. Wax yar ka dibna waxay la kulmeen Jetro oo raadinayey. “Wax walba ma hagaageen?” ayuu yidhi Amuba. “Wax walba,” ayuu ugu jawaabay, “dhakhsadase aan fuullo doonida e. Gabdhihii baa wali ka shaki qaba in aad soo nabadgasheen iyo in kale. Inkasta oo aan u sheegay in aan wax dhib ihi jidka idinka helayn.”

Dabadeed wuxuu u hor kacay ila doonnidii oo ay ku xidheen meel tuulada halka webiga kaga toosan ku yar durugsan. Markay doonnidii fuuleen ayuu Jetro yidhi, “Waa kuwan walaaladiin. Waxaan soo helay iyaga oo iska wareegaya oo ilawsan in aad idinna la sii sugaysaan cashadii.”

Wiilashii markay qaybtii doonnida ay gabdhuhu ku jireen oo ahayd qol yar oo ah ilaa afar mitir iyo saddex mitir oo gudub ah, ay soo galeen ayey Maysa farxad la warraaqday, kuye, “Ilaahyadaa mahad leh, mar labaad isku keen wada keenay, imikay ii tahay aniga.”

Kolkaasaa nin shaqaalihii ka mid ihi soo galay isaga oo cunto u sida. Markuu ninkii tagay ayuu Jetro u xanshashaqay saaxiibadii oo yidhi, “Arrin baa jirta aan doonayo in aan idiin sheego. Waxay ila tahay in aynaan magacyadeen runta ah isugu yeedhin, si aan loo garan cidda aynnu nahay. Aniga waxad iga dhigaysaan aabbihiin, waayo waan idinka weynahay, Aabbo inaan ahayna waa la imoodi karaa. Amuba isaga waxaynu u bixinaynaa, AMaysan; Jebronna, Jefo.”

“Anigana Miitas ii bixiya. Ruutna Miita ayeynnu odhanaynaa,” ayay raacisay Maysa.

Sidaasaani saaxiibadeen magacyo cusub ula wada baxeen si ay dadka u khaldaan oo aan loo garan ilaa iyo intii ay Masar ka baxayeen.

Qeybta 24aad

Markay casheeyeen ayey shantii saaxiib qof walba meeshiisii bixiyey, iyaga oo dayax shan iyo tobnaad ihi dusha ka ifinayo. Waxaanay iskaga sheekeeyeen amuurihii la yaabka la’aa ee ayaamihii u danbeeyey ay soo mareen. “Hadda,” ayuu ku idhi Jetro Ruut, “Bal waxaad nooga warrantaa sidaad Maysa uu raaci kartay guriga Bataylus. Waanu ka war haynaa sida iyada loo soo qafaashay ee adiga sidee wax kuugu dhaceen?” “Wuxu si deg deg ah ayey wada ahaayeen,” ayey ku jawaabtay Ruut, “Markii hore waxannu maqallay sanqadh lugeed; deeto isla markiiba seddex nin ayaa irriddii soo daafadaysay oo isla qacdiiba xaf soo siiyey Maysa. Intaanay qayloba ka gaadhsiinna madax iyo mijoba waxay kaga duubeen maro. Mid ka mid ihina aniga ayuu igu soo jeestay oo wax uu igu dhuftay garan maayo dhulka ayuu iigu riday. Iminka ma qiyaasi karo waqtiga aan meeshii aallay. Hasa yeeshee markii aan soo miiraabay ee hareerahayga dayey ayaa waxan arkay qolkii oo madhan. Dirqi iyo tu xun ayaan ku kacay; waxanan furay irriddii oo gurigii ayaan dhexqaaday, ilaa irriddii weynayd ee bannaanka. Kolkaasaan arkay afar nin oo Maysa gaadhifaras ku tuuraysa. Isla markiiba xaggeedii ayaan isku sii daayey. Raggii, mid ka midaa se intuu middi iila soo baxay xaggaygii isku soo malmalay. Markaasaan ku qayliyey oo idhi, “Anna i raaciya haddii aad doonaysaan in aan aamuso, haddii kale inta aan qaylo afka gacanta galiyo ayaan askarta idiinku yeedhi.” Markaasaa raggii intay wax ay yeelaan garan waayeen ayey xaggaygii soo eegeen. Anna intay aamusnaayeen ayaan waydaartay oo gaadhifaraskii koray, waxaanan ag fadhiistay Maysa. Waana la nagu kaxeeyey.”

“Si geesinima ah ayaad yeeshay, Ruut,” ayuu ku yidhi Jetro intuu gacanta garabka ka saaray, “La’aantaa hadda halakan maynu wada joogneen, innaga oo socdaalkan dheer u baxayna. Haddana waxay ila tahay labadiina gabdhood qolkiina aada oo si fiican useexda.” Cabbaar ayey Jetro iyo saaxiibbadii intaanay seexan kasii sheekaysteen socdaalka dheer ee ay gelayaan. Naakhuudihii iyo raggiisiina waxay ku hawlanaayeen sidii ay ugu diyaarin lahaayeen doonnida in ay ambabaxdo waa ku dhawaadka. Sidaas awgeed waxba kama ay maqleyn arrimaha ay Jetro iyo saaxiibbadii ka wada hadlayeen. Waxanay taasi siisay Jetro kalsooni in aan socdaalkoodan baxsiga waliba dadina ogaan.

Mar alla markii cadceeddii soo casaatay ayaa doonnidii xadhigga loo gooyey. Neecaw fudud baa gadaal kaga dhuftay, waxayna foodda saareen xaggay qulqulka biyaha webiga ka soo dhacayeen. Dareen riyaaq ayaa saaxiibbadeen laabtooda galay. Gadaal waxay kaga yimaadeen halis dhimasho ah, hortoodana waxaa ka muuqday xiddiggii saadaasha iyo nolol cuddoon.

Sidaasay socdaalkoodii webiga ay maaliniba maalin isu dhiibtay. Gabdhuhu subaxdii iyo galabtii ayey intay doonnida ka daadegaan webiga daantiisa ag lugeeyaan; si luguhu ugu adkaadaan oo ay iskugu diyaariyaan socdaalka dheer ee ay lamadegaanka ku mari doonaan.

Socdaalkii qaybtii hore waxay u dhamaatay markii ay soo gaadheen magaalada la odhan jiray Siyeen (oo imika loo yaqaanno Aswaan). Ilaa meeshan socodka biyuhu aad bay u degganaayeen, doonniduna si fiican ayey u mari karaysay. Wixii halkaa ka roganse dhulka ayaa kor u kaca oo socodka biyaha ayaa noqonayey mid halis ku ah doonni-ku-marka. Waxaa kale oo jirtay in dadka ay markaa ka dib sii dhexmari doonaan ay ahaayeen kuwa laaya socotada.

Waxaas oo halis ah iyaga oo bogga ku haya ayey Siyeen yimaaddeen. Waxanay joogeen seddex maalmood. Waxay iyagu iska jeclaayeen in ay maalintaaba hore u ambabaxaan. Waayo in kasta oo xukunka Masar beryahaas dhaafsanaa meeshan, haddana waxay Siyeen ahayd magaaladada ugu danbaysa ee askartu ku baadho socotada. Hasa yeeshee waxa ku kallifay in ay sii joogaan iyada oo caado ahayd in la nasiyo ragga doonnida ka shaqaynaya dhawr cisho si ay ugu tabaabushaystaan webi-marka dhibta leh ee ka horreeya. Waxaaba kale oo jirtay in ay noqotay in ay habboon tahay in aanay iska dhigin kuwo degdegsan oo baxsad ah.

Intii aanay Siyeenba hagaag uga ambabixin ayuu webigu kor u kacay oo doonnidii xawaarihii biyaha ee ka hor imanayey la cifdhabatay. Naakhuudihii ayaa qoladeeni rakaabka ahayd u sheegay in ay hadday doonaan iska ag socon karaan doonnida webiga daantiisa, gaabinta ay doonnidu gaabinayso awgeed.

Markaasay afartii dhallinyarada ahaa ay ag lugeeyeen. Mar marka ay dabayshu yaraato ee shiraaca doonnidu isku dhacana xadhgo ayey ku jiidayeen si aan daadku dib ugu celin.

Bil hadday socodkaa webi marka ah ee gurguuradka ah ku jireen ayaa waxay yimaadeen Semneh oo ahayd magaalada ay ku ballameen naakhuudka doonnida in uu gaadhsiiyo. Magaaladaa ayuu xukunka boqorka Masar ku joogay. Halkaa marka la joogo webigu bari ayuu u gudbaa ilaa boqol iyo labaatan mayl; dabadeedna koonfur ayuu u leexdaa; ka dibna galbeed – ilaa uu haddana marka uu magaalada Merow la odhan jiray (magaalada Khartuum ee maanta) marayo uu koonfur u baxo.

Ganacsatadu yaalaa halkii ay wareeggaa dheer ee webiga ay soo mari lahaayeen ayey socdaal dhulka ku gudbi jireen ilaa ay Merow gaadhaan. Inta aanay Semneh ka ambabixin horta waxay isku urursan jireen koox dhowr ah oo hubna sidata.

Sidaa waxa lagama maarmaan ka dhigtay lamadegaanka Semneh iyo Meraw u dhexeeya ayaa meel aan Masar iyo Meraw midna laga xukumin oo halis ah yaalaana ay dhici jirtay in budhcaddu weerarto ganacsatada, waxa ay sitaan ka dhacaan.

Ganacsatadii Semneh joogtay ayuu ka ogaaday Jetro in jidka ugu sahlani uguna dhaw ee ay Badda Cas ku gaadhayaan yahay ka webiga ee u dhexeeya Semneh iyo Al-Makhriifa (oo imika Barbar loo yaqaano). waxay deeto gadeen waxa ala wixii ay alaabo ay ganacsiga ugu soo talogaleen, in yar oo ay kooxda ilaalada ay ku kaxaysan doonaan ugu talo galeen mooyaane waxa loo sheegay in uu jidkaasi halis badan yahay sidaas awgeed waxay la noqotay in webiga iska maraan ilaa ay Al-Makhriifa gaadhayaan, ka dibna ay socdaalka dhulka gali doonaan. Waxa kale oo habboonaatay in ay sugaan ilaa lix bilood. Marki ay dhamaadeenna koox doonyo ah oo baxaysay ayey raaceen.

Dhibaatooyinkii socdaalkaa ay kala kulmeen waxay ahaayeen kuwo aan la koobi karayn, Qiyaastii ilaa lixdan mayl haddii ay socdeen ayaa waxay soo gaadheen meel webigu aad u dhuuban yahay oo labaadiisa daan buuro yihiin, biyahana la moodo in ay meel sare ka soo dhacayaan. Doonyihii ayey joojiyeen, oo intay daantii webiga u baxeen ayey raggii oo dhami isugu tageen oo kolba mid xadhgo dhaadheer ku jiideen ay wada dhaafiyeen meeshii halista ahayd. Habeennimadii ayey rakaabkii oo dhami degeen webigii daantiisii. Shixnaddii ay doonyuhu sideenna way soo dejiyeen oo waxay ka dhigteen derbi ay ku gabbaadaan. Sidaa si le’eg ayey habeen walba markay doonyaha joojiyaan u degayeen meel webiga daantiisa ka mida. Markay seexdaanna waxay buurta dusheeda dhigayeen ilaalo uga digta cadawga.

Qeybta 25aad

Habeen habeennada ka mid ah ayaa waxa kaltanka ilaallada lahaa Jebron, Amuba iyo Jetro. Iyaga oo taagii dusha kaga jooga oo sheeko iskula maqan ayuu Jetro mar kali ah qayliyey, “Wallaahi wax baa buurtaa innagu beegan ka dul dhaqaaqaya dhawr jeer oo hore ayaa maqlay shalaw soo dhacaaya. Waxaan hubaase hadda madmadaw soconaya ayaan arkaa markaa.” Dabadeed intuu raggii kale oo dhan u qayliyey ayuu yidhi, “Hubka qaata. Waa la inna soo galay.” Markiiba gig baa la soo yidhi: isla mar ahaantaa ayuu Jetro maqlay sanqadh yar oo agtii qarjaf ka tidhi, dhulk uu yar haab haabtay waaba leeb agtiisa ku dhacay, kuye, “Waar col baa innagu soo maqan! Dabka damiya oo derbiga ku soo gabbada.”

Intii uu hadlayey baa qaylo buurihii gees ka gees isqabsatay oo fallaadhu sida dhibica ugu soo dhacday kooxdii yarayd ee socotada ahayd. Markiiba dhawr nin baa laga dhaawacay; hasa yeeshee amarkii Jetro bay oofiyeen oo markiiba dabki bay wada bakhtiiyeen. “Ku gabbada derbiga,” ayuu Jetro amar ku bixiyey. “Ilaa aad si fiican u arkaysaan; deeto warmaha la diyaar noqda marka ay inna soo weeraraan.”

Raggii socotada ahaa markii ay arkeen degganaantii iyo fikrad toosnidii Jetro ayaa waxay garteen in uu yahay nin waaya arag ah oo soo arki jiray meel lagu dirirayo; sidaa awgeed amarkiisii ayey markiiba fuliyeen. Wax yar ka dib ayaa durba waxaa soo muuqday wax madaw oo col aan yarayn qiyaastii ah.

Socotadii Masaarida ahayd iyagu way sugeen ilaa cadawgii soo dhawaanayey, Intaanay ilbidhiqsiba dhammaan baa fallaadho oodda lagaga soo qaaday, iyana dhibic fallaadh ah ayey ugu jawaabeen; gigtii labaadna gacantaaba la iskula tegay oo warmo, seefo iyo gudmo ayaa isku nacay. Xuftay budhcadu derbiga ku soo fuulaan baa tu la mida dib loogu rogay ama dhegta dhiigga loogu daraa. Dirir qadhaadh oo muddo gaaban soconaysay ka dib baanu weerarkii dhakhsihii uu ku billowday ku la mid ah ku dhamaaday. “Ilama aha in ay soo noqonayaan,” ayuu yidhi Jetro, “waayo, waxay arkeen in aynnu xoog leenahay aadna isu diyaarinnay. Laakiinse mar haddii aynaan aqoon caadooyinkooda waxa habboon in aynnu foojignaano.”

Cabbaar markii ay dhawreen ee waxba sanqadhi waayeen ayey dababkii dib u shiteen, oo raggii dhaawaca ahaa baxnaano lagula kacay. Lix iyo toban baa laga dilay; kontonna waa laga dhaawacay. Budhcaddii iyaga soddon iyo toddoba ayaa derbiga sokodiisii mayd ahaan ugu dhacay; hasa yeeshee intii xagga shishe ku dhimatay tiradooda lama aqoon waayo budhcaddu maydkii iyo dhaawiciiba dib u jabki bay sii qaateen. Mar alla markii dagaalkii istaagay, ayuu Jebron ku cararay xaggii doonyaha si uu gabdhihii laabta ugu qaboojiyo, uguna soo sheego in intoodii yarayd wada nabadqabaan.

Maalintii danbe ayey socdaalkoodii halkii ka wateen iyaga oon wax qulqulad ah oo danbe la kulmin. Waxay socdaanbaba waxay yimaaddeen Al-Makriifa. Halkaasoo ahayd meesha ay socdaalka lugta ah ka billaabeen ilaa ay ka gaadhayaan xeebta Badda Cas. Jetro ayaa naakhuudihii doonnida iyo ciidankiisii kiradii doonnida siiyey; waxayna markaa ka dib billaabeen qabanqaabadli safarkooda qaybtii labaad. Waxay warkii ku heleen in jidka ay sii marayaan ceelal jiraan meelaha lagu nasto. Qabiilooyinka deggan lamadegaanka ay sii marayaanna yihiin kuwo cawaam ah oo halis geliya socotada; waxana caado u ahayd ganacsatada degmooyinkaa ka gudbaysa in ay cashuur lacag ama bucshirad ah bixiyaan si ay dadka dhulka deggani ugu oggolaadaan in ay dhexmaraan dhulkooda.

Laba nin ayaa xukumi jirtay dadka deggan dhulkaa lamadegaanka ah. Kii qaybtiisu sokaysay ayuu Jetro deeto farriin u diray u ku waydiisanayo in ay dhulkisaa dhexmari karaan waxanu siday caadadu ahayd ugu sii dhiibay ninkii farriinta qaadayey qaddarkii cashuurta ahaa. Waxanay sugeen ilaa jawaabtu soo noqonaysay. Toddoba maalmood ka dib ayey afar nin oo reer miyigii lamadegaanka ihi yimaaddeen gurigii Jetro iyo saaxiibbadii ku soo degeen; waxanay sheegeen in ay u yimaadeen si ay gadhwad ugu noqdaan socotada ilaa ay ka baxayaan dhulkooda. Waxay deeto diyaarsadeen laba iyo toban nin oo u qaadda alaabta. Isla mar ahaantaa waxay Jetro la noqotay in aan socdaalkan oo kale haweenku marin. Sidaa darteed Maysa iyo Ruut ayuu dhar inamood u xidhay waayo waxa taa sii dheeraa isaga oo ka cabsi qabay marka ay magaalada xeebta ee Masar laga xukumo tagaan in dadku shakiyaan oo deeto slrtoodii baxsiga la ogaado.

Subaxnimo hore ayey dabadeed waddada cagta saareen. Labadii gabdhood ugu horaystii aad bay u jeclaysteen socodkii lugta, hasa yeeshee intaan maalintiiba dhammaan ayey daal daan rogi waayeen. Qorraxdii baa aad ugu kululaatay. Dhulkiina wuxuu isku rogay xaaluf aan geed madaw lagu ogayn. Inkasta oo aanay wax harraad an mudan sababta oo ah waxay siteen khudrad iyo biyo, haddana gabdhihii lugayskii ayaa ku noqday cadaabtii oo ifka loogu soo saaray. “Miyeynaan wax yarna nasan karayn?” ayey Maysa la warraaqday iyada oo daal iyo luga-xanuun la ilmaynaysa. Jetro ayaa madaxa lulay oo ugu jawaabay, “Waa in aynnu ugu yaraan laba saacadood oo kale soconaa ilaa inta aynnu gaadhayno ceelasha innoogu soo horreeya. Maalinta innoogu horraysa waxan ugu talogalay ilaa lix saacadood.”

Maysa waxay damacday in ay sheegto in aanay intaa ka badan socon karayn, hasa yeeshee Ruut baa dhegta ugu qabatay oo ku tidhi, “Waa in aynnu calool adaygnaa, Maysa. Ogow hadda waa tii aynnu ugu ballan qaadnay in haddii ay inna kaxeeyaan in aynnu dhib iyo halis kasta beerka u dhigi doonno.”

Ereyadaa Ruut ayaa Maysa dhiirranaan u kordhiyey oo aamusnaan ayey tallaabada hoosta ka giijisay ilaa ay ceelashii ka gaadhayeen. “Allaylehe si geesinnimo ah ayaad jid markii uga soo baxday,” ayuu Jetro ku dhiirri geliyey Maysa markii ay degeen, “socdaalka berri aad buu uga gaabnaan doonaa.”

Jetro wuxuu ogaaday in gabdhuhu socodkii maalintii aad ugu daaleen oo ay lagama maarmaan tahay in ay maalinnimada danbe nastaan. Wuxuu deeto raggii u sheegay in labadiisa wiil (waa gabdhihii) aanay socdaalka caynkan oo kale ah u baran, sidaa darteed loo baahan yahay in ay nastaan. Afartii nin ee gadhwadaha u ahaa ayuu iyagana ogasiiyey sidaa, ka dib markuu ugu ballan qaaday in uu mid walba hadyad siin doono marka uu socdaalku dhammaado.

Nasashadii maalintaa ayaa gabdhihii si weyn wax ugu tartay. Cagihii dildilaacay ayey marooyin ku duubeen, taasoo uga fiicnaatay kabihii. Maalintii danbe ayaa waxay socotadii ku soo dhaceen doox buuro hareeraha ka xigaan. Waxay dooxi socdaanba meeliba meesha ka danbaysa ayey buuruhu dooxa labadiisa qar ku soo dhawaanayeen ilaa laba derbi oo dhaadheer ay noqdeen. “Socdaalkeenna intii ba’nayd hadaa waynu soo dhaafnay,” ayuu Jetro ku yidhi gabdhihii markay yimaaddeen meeshii labaad ee ay ku nasanayeen, “Waxaan filayaa in inta danbe maalinba maalinta ku xigta ay ka sii fududaan doonto. Aad baad uga fiicnaydeen sidii aan filayey, waxaan rajo wacanna ka qabaa in uu nabadgelyo ku dhammaan doono safarkeennu.

Qeybta 26aad

Maalintii toddobaad markay cabbaar socdeen, iyaga oo meel kayn yacay ah maraya, ayaa waxay maqleen sanqadh iyo qarjaf la moodo in geedo la jajabinayo. Wax yar ka dibna waxa meeshii ka soo baxay dhawr bahal oo waaweyn madaxyadoodii. In kasta oo aan Jetro iyo saaxiibadii weligood arag maroodi nool haddana way garteen waayo waxay ku arkeen sawirada laga dul qoray dhagaxaanta taalla kaniisadaha. “Ma laga yaabaa in ay inna soo weeraraaan?” ayuu Jetro weydiiyey raggii gadhwadka ahaa. “Sida badan dadka waxba ma yeelaan,” ayuu raggii midkood ugu jawaabay, “waxase. kollay iska habboon in aynnu marinkooda uga baydho.”

Jetro ayaa dabadeed amray in alaabta badideeda la iska dhigo oo lagu dhuuntay jeexjeexyada dooxa dhiniciisa. Markay qolodeennii dhufays qarsoon galeen ayaa maroodiyaashiina bacaadkii dooxa u soo dhaceen. Kooxdii yarayd shibta ayey galeen oo way sugeen. Wax yar ka dibna waxay maqleen jugtii cagta maroodiga. Jetro baa is hayn kari waayey oo madaxa kor u qaaday. Wuxuu arkay maroodiyaashii oo fiirfiirinaya alaabtii ay meesha kaga yimaadeen. “Wallee waxaynu sidanay oo dhan waxay ila tahay in ay cunayaan,” ayuu yidhi. Cabbaar hadday halkii ku sii dhuunteen ayaa waxay maqleen jibaax iyo qarqarjaf iyo geedo jajabaya. Jetro baa haddana madaxa kor u qaaday, kuye, “Alxamdulillaah! Ilaahay wuu inaga kexeeyey.” Maroodiyaashiina iyaga oo cagta marinaya dhirtii sidii oo ay tahay caws ayey buurtii dib uga baxeen. Hadday Jetro iyo saaxiibadeena ku soo yaaceen xamaantoodii, yaab bay afka la kala qaadeen markay bacaadkii u soo baxeen.

Wax alla wixii ay siteen oo waxay arkeen gobolba meel lagu laalay. Taanbuugyadii yar yaraa ee duubnaa iyo dharkii oo waxay arkeen iniba laan ka lulato sidii waxay maroodiyaashii cadhadu ku fidheen. Taa waxa kaga sii darraa waxa alla wixii cunta ahaa midh lagagama tegin. Sibraaradii caanaha iyo biyaha ahaa iyaga badhtanka ayuun baa laga wada qarxiyey. Halkii bay wixii cagtii maroodiga ka hadhay isku urursadeen oo socodkoodii ka wateen.

Seddex maalmood ka dib ayey yimaaddeen tuulo yar oo ahayd halka kala badha labada nin dhulka ay xukumaan. Afartii nin ee gadhwadka u ahaydna halkaasay kaga tageen oo ay kuwo kale ka kaxaysteen ka dib markii ay rukhsaddii loo baahnaa ka heleen ninka dhulka xukumayey. Maalin dabadeed markii ay nasteen wixii ay sahay u baahnaayeenna gateen ayey misoole dawgo cagta saareen.

Laba toddobaad markii ay socdeen ayey taaggii ugu danbeeyey dusha uga soo baxeen bannaan weynihii ishoodu qabatayna waxa ka soo gadaal baxay baddii oo ifka qorraxda la walac dhabanaysa. Laba maalmood oo kale oo cadceed kulul iyo siigo jay naar ah daadinaysa ayey ku qaadatay intii ay bankii badda ka sokeeyey dhaafayeen; waxanay soo gaadheen magaalo Masar laga xukumi jiray oo badda ku taallay. Mar alla markii ay magaaladii soo galeen baa askari Masri ihi kaxeeyey Jetro oo u geeyey sarkaalkii Masriga ahaa ee magaalada xukumayey. Jetro waxa raacay Jebron, Amuba waxay kaga tageen si uu u sii qalqaaliyo meel ay ku degaan inta ay magaalada joogaan ee ay markab sugayaan. Wax xiisa ahba may galin sarkaalkii Masriga ahaa arrintii Jetro iyo saaxiibbadii. Iyaga uun buu dib uga waraystay jiid ay soo mareen sida xaalkeedu yahay. “Kooxo ganacsata ah ayaa jooga badda xeeligeeda kale; waxanay rabeen in ay buuraha ka gudbaan ilaa Semneh,” ayuu yidhi sarkaalkii, “waxanse ku amray in ay sugaan inta aan war ka helayo dawgu sida uu yahay. Waayo canaan baa iga soo gaadhaysa haddii ay wax dhib ihi ku yimaaddo socotada.”

Toddoba maalmood markii ay nasteen ayuu Jetro soo qalqaaliyey markab ay raacaan ilaa magaalada la odhan jiray Arsindo (hadda loo yaqaanno Suways).

Socdaalkli badmarka ahaa wuxuu noqday mid dheer oo dhib iyo shiddo badan. Dabaysha oo yar awgeed ayaa markabkii noqday sidii oo uu meel ku engegay. Kulaylna hadalkiiba daa; wax alla wixii ay berriga ku soo mareen waxa uu ahaa caano iyo biyo marka loo eego kan badda. Dhawr magaalo oo xeebta bari ku yaallay ayey ku yar hakadeen. Magaalooyinkaa oo uu naakhuuduhu ku iibinayey alaabo Masar lagu sameeyey; kana iibsanayey kuwa uu xaggiis u iib geeyo.

Intii aanay soo ambabixin ayuu Jetro u soo sheegay saaxiibbadii in iyagu markabka kaga hadhi doonaan Elana (oo ahayd magaalo ku taallay meesha hadda loo yaqaan Khoriga Caqaba) oo aanay u raaci doonin Arsinoo siduu kula soo heshiiyey naakhuudaha. Waayo sidaasi waxay u suuragalinaysay in aanay ka gudbin waqooyiga bari ee Masar. Halkaasoo laga yaabo in askarta Masar ka raadinayaan iyaga. Hase yeeshee khiddadooda uma ay sheegin naakhuudaha.

Hadduu markabkii Caqaba foodda saaray ayey inantii Maysa iska dhigtay sidii wax buka in kasta kulkii iyo dhibkii badda ka soo qabsaday aanay bukaan run ah ba dhaamin.

Iyaga oo intoodii kalena aad iskugu hawlaya bukaankeedaa iskayeelka ah ayuu markabkii soo galay magaaladii Elana. Jetro baa deeto qaaday oo geeyey guri magaalada ku yaallay.
Magaalada Masaari badani may joogin. In yar oo askar ah iyo sarkaal ka sakow. Kuwaasoo socotadii aad u xiiso galisay waayo waxay arkeen in ay ganacsato yihiin oo ay kollay waxuun ka dheefi doonaan. Magaalada marka laga baxo dhulku wuxuu ahaa lamadegaan aan qiimo lahayn darteed magaalada ayuun bay Masar xukumi jirtay maxaa yeelay dhulka intiisa kale isku hawlid xukun uma qalmayn.

Laba maalmood kolkay magaaladii joogeen ayuu Jetro ku noqday markabkii; waxaanu u sheegay naakhuudihii in wiilkiisii yaraa aad u buko, sidaa darteed in aanay socdaalkoodii halkii ka sii wadi karayn oo ay markabkiisa ka hadhayaan. Waxa kale oo uu sheegay naakhuudihii in, maadaama ay muddo dheer sugi doonaan, ilaa inta uu markab kale imaanayo, uu jecel yahay in uu ka qaato bucsharad uu kula ganacsado dadka dhulka deggan. Taa danbe naakhuudihii. markiiba wuu oggolaaday; waxaanu alaabtii kaga iibiyey qiimo jaban markuu ogaaday in Jetro nooligii intii u hadhay aanu waxba ka weydiinayn, maxaa yeelay markabka waxay Jetro iyo saaxiibadii u soo kiraysteen ilaa Arsinoo. Halkii buu deeto Jetro kaga iibsaday naakhuudihii dhar iyo alaabo Masar lagu sameeyey. Wuxuu isla mar ahaantaa ka iibsaday hub wixii ay u baahnaayeen.

Qeybta 27aad

Markuu markabkii ka shiraaqday magaaladii ayuu Jetro u tegay sarkaalkii Masriga ahaa; waxanu siiyey haddiyad habboon. Ka dib markii uu la sheekaystay cabbaar, wuxuu arkay in uu yahay nin aan waxba ka shakisnayn oo isla mar ahaantaa kala talin kara socdaalkooda ay kaga gudbayaan lamadegaanka bari. “Way ii suurtagali weydey in aan la sii socdo markabkii,” ayuu yidhi Jetro. “Waayo wiilkayga yar ayaa aad u xanuunsanaya. Inta markabka kale imaanayana muddo dheer ayey qaadanaysaa, markaa waxay ila noqotay in aan Mo’aab u gaaro si aan uga soo iibiyo bucsharaddan aan sito.”

“Si dhib yar ayey kuugu suurtoobaysaa in aad gaadho Mo’aab,” ayuu yidhi sarkaalkii Masriga ahaa, “dhulka ganacsatada aad baa looga soo dhaweeyaa. Hase yeeshee jidka aad sii maraysaan ayaa halis miidhan ah. Waxad sii maraysaan dhul aan cidina xukumin. Budhcadda lamadegaanka wareegaysaana cidday la kulmaanba way weeraraan. Kaaga darane, hadday alaabta ay kaa dhacaan uun kaaga tegayaan waxba may ahaateen ee waxaa suurtowda in ama ay qudhaba kaa jaraan ama ay addoon kaa dhigtaan oo ay ku wataan. Kolse haddii aad Mo’aab gasho dhulku waa nabad. Waxaase fiican in aad geesta galbeed ka martaan harta milixda ah ee uu webiga Urdun ku soo shubo.”

“Oo sidee uu yahay jidka harta milixda iyo Mo’aab u dhexeeyaa,” ayuu yidhi Jetro.

“Wallaahi, sidaa uma sii adka in kasta oo loo baahan yahay in aad biyo idinku filan sii qaadataan, waayo, ceelashu way kala fogyihiin inta badanna waabay qalalan yihiin. Waxayse ila tahay in aad wiilka kaa buka isaga tagto waayo waxaan ka cabsi qabaa in uu kuu jid mari kari waayo,” ayuu ku jawaabay Masrigii.

“Maya durba wuu soo yar ladnaanayaa kollayba dhib kastuu qabo in aan kaxeeyo waxay ku dhaantaa ma jirto.” ayuu yidhi Jetro. “Haddii aannu harta milixda iyo webiga Urdun galbeed ka marno wax badaniba nooma hadhin ilaa inta aannu ka gaadhayno magaalada badda weyn ee waqooyi ku taaL Halkaana markab ayaannu ka raaci doonnaa ilaa Belisiyam (magaalo bariga xeebta waqooyi ee Masar ku taallay) oo aannu ku tegi doonna dhulkeennii; kana dhakhso badan haddii aannu halkan ku sugi lahayn (ogow: Jetro wuxuu sarkaalka Masriga ah ugu sheekaynayaa sidii oo ay u socdaan Masar).

“Haa waa sidaa,” ayuu yidhi sarkaalkii, “Halistu waxay badan tahay qaybta hore ee socdaalka. Ganacsata dawgaa martaa inta badan waay isku kaxaystaan gaashaanbuur xoog leh si ay iskaga kaalmaystaan budhcadda, sidaa darteed waxaa habboon in aad safar badan oo baxaya sugtaan. Toddobaadkii dhawayd mid baa baxay, waxaana laga yaabaa inay ilaa lix bilood qaadato inta mid kale diyaar noqonayo.”

“Oo maxaa gaadiid ah ee aannu raran karnaa?” ayuu Jetro weydiiyey Masrigii.

“Halkani waa dhul lamadegaan ah, markaa awrta ayaa ugu fiican wax la rarto. Imika waxaan u malaynayaa in uu magaalada joogo nin lix ilaa toddoba awr haysta. Waxaan maqlay wuxuu la socday safar beri dhexdaasa yimid; hase yeeshee wuu bukooday oo wuu raaci kari waayey markii uu safarkii noqonayey. Waxay ila tahay in uu aad u jeclaan doono in aad israacdaan. Bal askari baan ku raacin doonaa gurigiisa ku soo tusa,” ayuu ku jawaabay sarkaalki.

Markii ninkii safarka ahaa loo geeyey ayaa wuxuu Jetro ogaaday in ninku aad u doonayey dad uu sii weheshado ilaa dhulkiisii oo la odhan jiray Meediya, (imikana loo yaqaanno waqooyiga Iiraan) una dhowaa dalka ay Jetro iyo saaxiibaddii u socdeen. Wuxuuse shuruud kaga dhigay Jetro in haddii ay doonayaan inuu raaco ay kiraystaan toban nin oo hub sita oo sii ilaalisa ilaa inta ay Mo’aab gaadhayaan. Sidii buu Jetrona oggolaaday. Wuxuu dabadeed u soo kacay gurigii ay saaxiibbadii ku sugayeen; waxanu uga warramay siday ninka awrta haysta ku soo heshiiyeen.

“Waxaan inoo soo qalqaaliyey socdaalkeenna ilaa Balmira,” ayuu yidhi Jetro, “inta dambana hadhaw baynu ka tashan doonnaa. Ninku wuxuu iga codsaday in aan kiraysanno toban nin waxase aynnu kaxaysan doonaa ilaa labaatan. Maxaa yeelay mar hadday kan innagu soo food lihi yahay socdaalkeenna kii ugu halista badnaa, waa in aynnu aad uga tabaabulshaysanaa. Xagga kharashka, dahabkii Ameres inna soo siiyey ayaan weli hayaa. Bucsharaddii aan ka soo iibiyey Semnehne macaash badan baynu ka hellay. Kollayba lacagta socdaalkan nabadgalyadeenna ku baxdaa waa mid meel u qalanta ku baxday. Waxaan u sheegay ninka awrta leh in aynnu diyaar ku noqon karno ilaa toddoba cisho waayo waxaa habboon in aan marnaba loo qaadan in degdegsiiye inna haysto. Adiguna, Maysa waa in aadan xanuunkaagii been been ahaa dhakhso uga bogsan.”
Toddobadii cisho markay dhammaadeen ayuu Jetro isku aoo ururiyey labaatan nin oo fardahoodii wata. Heshiiskiina wuxuu u dhacay in lacagta kiradooda ah loo dhiibo sarkaalka Masriga ah. Taasoo marka ay soo noqdaan la siin doono ka dib marka ay warqad uu Jetro soo saxiixay ay ula yimaadaan. Warqaddaas oo caddaynaysa in ay waajibkoodii soo guteen.

Gorfagorfayntii tabaabulshaha ayuu ka ogaaday ninkii awrta lahaa in ay Jetro iyo saaxiibbadii doonayaan in ay bari ka maraan harta Milixda; waxanu sheegay in sidaasi fikrad aan toosnayn tahay, “Waxa habboon,” buu yidhi, “in wolow kollay bari la marayo, haddana la raaco dawga mara Betra ilaa Hesbo oo Mo’aab ku taalla. Dawgaa oo ah ka yaalaa ay maraan safaradu. Waxaana dawga isaga ah ku yaalla tuulooyin isku dhawdhaw oo ceelal leh.” “Awrtaydu,” ayuu yidhi ninkii, “waxay socon karaan muddo badan oo aanay biyo u baahan; waxaanse u cabsi qabaa fardaha oo laga yaabo in ay harraadka iska xajin waayaan.”

Jetro taladii ninka awrta leh ayuu raacay; isla mar ahaanta wuxuu ku farxay markuu maqlay in aan socdaalku siduu moodayey u dhib badnaan doonin. Wax walbana dabadeed degdeg baa loo habeeyey; waxayna kooxdii dawga cagta saareen markay qorraxdii fudh soo tidhi. Labadii gabdhood iyaga oo weli dharkii wiilasha gashan ayaa awr rakuub ah loo salaxay oo midba dhinac fadhiisin raaxa leh looga sameeyey. Ninkii awrta lahaana, awrkaa gabadha la saaray oo ahaa ka u horreeya xidhiidhka ayuu hoggaanka u qabtay. Jetro, Amuba iyo Jebronna iyaga oo giddi ku gaadhan fallaadho iyo seefo ayey saddex faras oo la yaqaan ku og kadleynayeen awrta gabdhaha la saaray. Labaatankii ilaallada ahaa toban hore ayey ka socdeen, tobanna gadaal.

“Waa meelahee meelaha ugu halista badan dhulkan?” ayuu Jetro weydiiyey awr-wadihii.

“Inta hore,” ayuu ku jawaabay, “mar haddaynu Betra gaadhnase dhulka intiisa kale waa nabad. Marka hore waxaa innagu soo bixi doona dhul xoog ah oo buuro yar yar leh waana meesha laga yaabo in aynnu dadka guuraaga ah ee lamadegaanka kula kulanno, waayo halkaasay maraan marka ay buurta Siinaay ku socdaan ama ka socdaan. Buuraha yar yar ee bidixda innaga qaban doona ayey ka dhigtaan dhufaysyo ay ku dhuuntaan islamar ahaanta ay ka ilaashadaan socotada banka maraysa.”

“lmisaynu u sii socon doonaa Betra?” ayuu yidhi Jetro.

“Illaa saddex cisho, awrtaase weli dedertii qabta oo waxaa dhici karta in ay laba maalmood oo kali ah innagu qaadato. Haddana waa in aynnu hadda dhakhsanno si aynnu hore ugu dhaafno dhulka halista ah. Markaynnu Betra gaadhno ayeynnu awrta nasin doonaan.” Qorrax aad naartii mooddo ayaa iska soo deldeshay cir aan midh daruur ah lagu ogayn. Holaca kulka ee ka soo kacaya buuraha iyo burcooyinka waxabay la noqotay qoladeennii sidii waxay meel dab laga shiday dhexmarayaan. Hase yeeshee umay jixinjixin ee laba jeer oo kali ah ayey maalintii u joogsadeen nasasho iyo cunto. Hadday cadceeddii casar gaaban isku shubtayna, waxay qalqaalsadeen halkay habeenkaa baryi lahaayeen. Dhawr qarbad oo waaweyn oo ay biyo ku siteen ayey fardihii ka waraabiyeen, Deeto intay awrtii weegaar u tu’iyeen; ayey iyaga iyo raradoodii xero ka sameeyeen; badhtankeediina waxay ka dhiseen taanbuugii gabdhaha. Dushana waxa isaga soo xeeray raggii ilaallada ahaa, oo intay warmihii dhulka ku qotomiyeen, fardihii ku xidhay.

Markii ay casheeyeenba way kala daateen waayo daal buu qof waliba la il darraa. Afar nin bayse ilaallo ahaan ku amreen in ay soo jeedaan. Jetro, Amuba iyo Jebronna waxay ku tashadeen in aanay ragga isku hallayn ee midkoodba mar soo jeedo habeenka; walow nimanka la socdaa ay u sheegeen in haddii xataa la soo weeraro in aan subaxda ka hor aan weerar dhacayn. “Lagama yaabo in ay qaflad innagu qaban karaan,” ayuu yidhi ninkii awr-wadaha ahaa, “maxaa yeelay kollay waxaynu maqlaynaa gurxankooda. Haddii ay inna soo weeraraanna waxa laga yaabaa in ay noqoto waa ku dhawaadka.” Sidaa darteed Jetro soo jeedka hore wuxuu siiyey Jebron ka labaadna Amuba. Waa ku dhowaadka iyo inta ka horraysana isaga ayaa isku beegay.

Qeybta 28aad

Habeenkaa nabadqab ayey ku baryeen. Kolkay cadceeddu soo bax tahay, fardihii ayey biyihii iyo midhihii siiyeen iyana afurkoodii ayey cuneen. Hadday cadceeddii qarka godka kala soo baxdayna waddada ayey cagta saareen. Ha yeeshee intaanay hal maylba malaha socon ayaa buuro yar yar oo geestooda bidix gudboonaa waxa madaxdooda kaga soo baxay goosan rag ah oo ku soo maqan. Waxay ahaayeen ilaa boqol nin oo labaatan ka mid ihi fardo fuushan tahay inta kalena daba guclaynayso. Socotadii markiiba way istaageen. Jetro iyo laba nin oo kale ayaa deeto intay maro yar oo cad qori sudheen, taasoo ah amaraad nabadgalyo, ayey xaggoodii u dhaqaaqeen. Qoladii kalena laba nin ayaa soo dhaqaaqday. Cabbaar markii la is hortaagnaa dabadeed, ayuu Jetro ku soo noqday saaxiibbadii.

“Maxay leeyihiin?” ayuu markiiba Amuba degdeg u weydiiyay, kuye, «kooga madaxda ah ayaa wuxuu leeyahay waxa khasab ahayd in aynnu cashuur bixinno uu innoogu oggolaado in aynnu ku dhexmari karno dhulkiisa. Waxan u sheegay inayan raali ka ahayn in aynnu bixinno; nasiib darrose aynaan kaba war hayn. Deeto waxan u sheegay in aan hadda siinayo dhawr xidhmo oo dharka Masar ah, wuuse igu diiday. Waxaanu si badheedh ah u yidhi in uu doonayo in uu wax alla wax aynnu sidanno uu qaato xataa gaadiidkan dhahoo. Markaa waxaan idhi saaxiibbaday ayaan kala soo tashanayaa. Haddii aan sidaa ku heshiinnana marada cad ayaan kor u sii haynayaa.”

“Hadday arrini halkaaba taagan tahay deji marada,” ayuu yidhi Amuba, “maxaa yeelay hantideenna oo la qaataa geerida kama dhacdo. Waxaana innoo khayr roon innaga oo ku dhimanaa. Haddaad si kale u eegtaan, nimanka waabaynnu u jilib dhigi karnaa; sababta oo ah waxaynu nahay seddex iyo labaatan nin oo hub haysta, waanaynnu jiidhi karnaa.”
“Haa, waa runtaa. Waxanse ka cabsi qabaa in badhkood alaabta innaga boobaan inta aynnu qaar la dagaalamaynno,” ayuu yidhi Jetro, “Markaa waxay ila tahay in aynnu horta meel isugu ururrinno. Adiga iyo Jebron, iyo lix ragga ka mid ihina ilaaliyaan iyaga iyo gabdhaha. Intayada kale haddii aannu fardoolaydooda khaarijinno, waxan filayaa in kuwa lugta ku socdaa cagta wax ka dayi doonaan. Sidaas baa ugu habboon. Waxaan filayaa aniga iyo Jebronna in aannu boqol tallaabo ka badan wax kaga dili karaynno fallaadhaha.” Jetro ayaa dabadeed lix nin oo falaadha si fiican u taqaan ka soocay raggii; waxannu ku amray inay wax ka dhiciyaan labada inan. Gabdhihii iyaga waxa la fadhiisiyey awrtii oo weeqaar loo tu’iyey dhexdooda, raraddii iyo bucsharadiina waa lagu soo wareejiyey, fardihii intii hadhaysayna intay shakaaleen ayey awrta agtoodii fadhiisiyeen.

Jebron, Amuba iyo lixdii ninna weegaarka duleedkiisa ayey jilibka aasteen. Intaasi hadday dhammaatay ayuu Jetro calankii caddaa tuuray. Deeto isaga iyo afar iyo tobankii nin ee kale ayaa dhagac ku siiyey budhcaddii.

Fardoolaydii budhcaduna hore ayey u kaceen. Jetro iyo kooxdiisii iyaga oo isku duuban oo warmihiina hortooda qumaati u dhisay ayey daf la yidhaahdeen safkii cadawga. Markiiba fardo iyo ragba waa la isla qalaama rogtay oo gigtiiba budhcaddii ayaa qaar badan dhulka la dhigay. Jetro baa haddana kooxdiisa isku hagaajiyey oo mar labaad rogaal ku laabay. Raggii budhcadda qaarkood ayaa isla qacdiiba jaanta wadhay. Jetro iyo colkiisii baase kala daba tegay oo madaxooga mijo ka sameeyey; qaarna ilaa ugu danbeystii ayey xarbiyeen, dhulkaase la wada dhigay.

Intaasi hadday dhacday ayaa budhcaddii lugta ahayd soo xoontay. Jetro intuu isku duubtay kooxdiisii ayuu dhex jiidhay. Si dhiirran ayey budhcaddu u dagaalantay oo mararka qaarkood waabay isku xeereen Jetro iyo colkiisa, hasa yeeshee intuu faraskii dhex jiidhsiiyey ayuu bidix iyo midig u nacay faas weyn oo uu sitay. Raggii uu wateyna si quman ayey agtiisa uga dirireen oo cadawgii ayey geestoodii ka miidheen.

Cabbaar haddii sidaa la iskula jiray oo gurxanka, tolaayda, iyo dhiigga shalaxda haya la yaabay ayaa budhcaddii jabtay oo cagaha wax ka dayeen ilaa buurihii ay ka soo dhaceen. Maydkii ay goobtii ka yaaceen wuxuu noqday labaatan lug-ku-socotadii ah iyo fardoolaydii oo dhan.

Jetro hadduu wax kala gartay oo uu hareerihiisii eegay, ayaa wuxuu markii ugu horreysay arkay in aanu cadawgii oo dhan la dagaalamayn ee shaw ilaa konton ka mid ihi u soo daba waydaaratay awrtii iyo dhallinyaradii oo ay ku xeersanyihiin.

Dhawaaq ba’an intuu ugu dhuftay kooxdiisii ayuu fay ku siiyey xaggii dhallinyarada. Markiiba kuwii darafta soo xigay ayuu faashka u nacay. Show diqir iyo tii u danbaysay ayuu kusoo gaadhay oo meeshaba. dagaal xun baa ka socday. Wuxuu arkay Amuba, Jebron iyo mid raggii ka mid ah oo geesta soke sutida u haya dhawr budhcaddii ka mid ah raggii kalena geesta shishe si ba’an ayna u dirirayaan. Kolkay Jetro iyo kooxdiisii soo kuleen goobtii baaba dagaalkii joogsaday.

“Allay lehe goortaan u darrayn ayaad na soo gaadhay,” ayuu yidhi Amuba. “Run ahaantii kulkii dagaalka ayaa banan xaggiinnaba soo dayin. Oo waa sidee si xun baa laguu dhaawacaye? Gabdhihii ma nabad qabaan?” Maysa iyo Ruut oo markuu dagaalku joogsaday sarakacay ayaa halkan ka yeedhay. “Haa laakiin, alla seddexdiinaba waa la idin dhaawacay.”

“Waxba haka baqina,” ayuu Jebron ku yidhi cod taag daran, “Waan yar dhiig baxay uun baan u malaynayaaye. Inta badan gaashaanka ayaa iga dhiciyey tumaatidii cadawga.”

Markuu labadii fiiriyey wuxuu arkay in labaduba dhaawacan yihiin. Jebron isaga seef baa daanka lagu dilaaciyey dhinacana waran baa lagaga dhuftay. Amubana labada garab dhexdooda ayaa dhaawac weyn laga gaadhsiiyey. Halkii baa deeto Jetro intuu nabarradii maydhay maryo nadiif ah ku xidhxidhay. Dabadeed wuxuu u tagey raggii kale oo markaa saaxiibbadood gacanta ku hayaan. Nin ka mid ah lixdii ay awrta uga tageen isaga waa la dilay seddex kalana si xun ayaa loo dhaawacay.

Ninkii awrta lahaa isaga waxba ma gaadhin waayo gigtii la isgalayba wuxuu hoosta ka galay saabaankii iyo raradii awrta. Markii nabarradii la wada dayey ayey sahaydii la soo baxeen oo raggii caano, biyo iyo cuntadii kaleba loo qaybiyey; dabadeedna halkii bay ka tukubeen. Seddex nin oo si xun u dhaawacnayd ayaa fardihii qaban weyday; deeto waxa la saaray awrtii. Waxay tukubaanba waxay yimaadeen Betra. Halkaasoo ay isku baxnaaniyeen toddoba maalmood.

Qeybta 29aad

Intii ay ilaa Mo’aab gaadhayeen, safarkoodii wuxuu ahaa mid aan shiddo lahayn. Markay Mo’aab yimaadeenna raggii ilaallada ahaa ayaa halkaa kaga hadhay, Jetro wuxuu nimankii mid walba siiyey hadiyad fiican iyaga islamarahaantaa qaadanayaa lacagtii kirada markay ku noqdaan Elana. Markay Mo’aab ka gudbeen qoladeennii waxay foodda saareen daw lamadegaanka woqooyi bari badhtanka ku dhufta. Waxay sii mareen Balmira ilaa ay ku baxeen webiga la yidhaa Furaat ee mara dalalka hadda loo yaqaan Suuriya iyo Ciraaq; waxayna halkaasi qiyaastii noqonaysaa dhulkii beryahaa Asiiriya la isku odhan jiray. Waxay gawda hayaanba waxay ku soo baxeen buuraha u dhexeeya Asiiriya iyo badda Kasbiyan.

Shilal dhawr ah ayaa dawga ku helay, waxayse ugu dambeystii galeen dhulka la odhan jiray Meediya ka dib markay qiyaastil ilaa lix bilood ka sokeeyeen Elana. Dadka Meediya ku dhaqnaa waxay ahaayeen dad guuraa ah oo xagga midabka reer Reebu ay isku dhawaayeen; nabadina ka dhexaysay.

Jetro iyo Amuba hadda waxaa galay dareen nabadeed iyo xiise; waxayse ku tashadeen in ay iska hubsadaan oo ay horta inta ay ogaanayaan waxa dalkoodii ka dhacay labiskii ganacsatada ee ay xidhaayeen sii gashanaadaan. Qummaati ayey deeto woqooyi ugu baxeen oo waxay kolba si fiican u sii nastaanba waxay galeen tuuladii ugu horreysay ee reer Reebu.

In badan ayey ka sii xaajoodeen waxa ay yeeli doonaan kolkay dhukooda galaan. Jetro isagu marka u horraysayba wuu isku sheegi lahaa dadka cidduu yahay; dadkuna hubaal aad bay u soo dhawayn lahaayeen, uguna farxi lahaayeen nasiibka uu kaga soo fakaday Masaaridii qafaashtay. Amubaase isbandhigga dhakhsa ihi ay ku ahayd halis weyn ilaa inta ay ogaanayaan cidda dhulka xukunta. Sidaa ahaan Amuba wax damac ihi kama hayn in uu jagadii aabbihii qabsado oo uu boqor noqdo; waxanu iskaba jeclaa in uu nabadgalyo iyo xasilooni iskaga noolaa dalkiisa.

Warkii u horreeyey ee dhulka ku saabsanaa ee ay heleen wuxuu noqday: in guuto ciidankii Masar ihi magaalo weynta joogaan; dadkuna cashuur aad u badan siiyaan Masar sanad walba. Waxa kale oo ay ogaadeen in Amusis boqornimadii isa siiyey kadib markii ciidanweynihii Masar dhulka ka baxay. Waxanu la heshiiyey saraakiishii ciidanka Masar, sidaa darteedna dadkii uu aad u nacay; isna waxa alla wixii ay boqorkii dhintay qaraabo ahaayeen oo dhan ayuu wada laayey, si aan cid madaxnimada ugula dooddaba aanay meelahaa uga dhawaan.

Amuba iyo Jetro dhawr goor ayey aad u falanqeeyeen waxa Amuba la gudboon in uu ku dhaqaaqo mar haddii ay ogaadeen in boqorka waddanku yahay nin aan bixinayn.
“Laakinse aniga inna damac igama hayo in aan boqor noqdo,” ayuu ku dooday Amuba.
“Waad u dhalatay boqornimada, Amuba,” ayuu ku dhiirriyey Jetro, “Mana aha wax aad adigu maanta dooranayso. Waa danta dadkeenna midda khasab ka dhigaysa in Amusis meesha laga tuuro adiga oo boqorkii xaqa ahaana lagu saaro.” Deeto intuu yara ilkacaddeeyey ayuu raaciyey, “Ilama aha adoo waxaas oo dhib iyo halis ah la soo maray Maysa, haddana doonayso in aad faraha ka qaaddo. Waxaan cindigayga gashaday, haddaan ku fiirinayey lixdii bilood ee ugu danbaysay in aad kollayba waxyaalo badan damacsan tahay.”

“Waa runtaa, Jetro,” ayuu yidhi Amuba ka dib markii cabbaar aamusnaa. “Waana waajib i saaran in aan madaxnimada gacanta ku dhigo oo aan dalka iyo dadkaba ka xoreeyo. Maxayse kula tahay tallaabada ugu habboon ee aynnu qaadi karnaa?”

“Horta waxaynnu socon doonnaa ilaa magaalo yar oo badda ku taalla. Halkaasaynnu guri nin ganacsada ah oo saaxiibkay ihi leeyahay gayn doonaa gabdhaha. Ka dib markaasaynnu, dhulka mari doonnaa waxanaynnu raadsan odayaasha magaalooyinka iyo tuulooyinka dalka oo dhan iyo wax alla wixii kale ee neceb kuwa dhulka xukuma. Kollay waxaynnu la kulmaynaa saaxiibadeen wixii ka nool. Lagamana yaabo in aynnu la dhib mudanno ururinta col innagu filan oo aynu si qaflad ah magaalada ugu weerarro.”

Markay dalkoodii dhex qaadeen ayuu Jetro dadkii isku sheegay; ugana sheekeeyey siday isaga iyo Amuba uga soo baxsadeen addoonsigii Masar, iyo waxa ay hadda ku talo jiraan. Dadka badidiisu isaga aad bay u yaqaaneen oo kolkiiba way rumaysteen. Amubase way garan waayeen; waxanu deeto qanciyey in Amuba hadda meel kale joogo oo uu sugayo kaliya in dadkiisu u yeedhaan oo boqornimada siiyaan. Warkaa isaga ah dadkii meel kasta ha joogaane, aad bay ugu riyaaqeen.

“Waxaan damacsannahay,” ayuu ku yidhi Jetro dadkii, “inaan ciidan xoog leh ururiyo oo aan ka tuuro Amusis meesha. Markaa waxaa innoo hadhay waa Masaarida oo aynnu iyana dhulkeena ka xorrayno.”

Meeshay tagaanba dabadeed, dhallinyar oo dhan ayaa ku tabarrucday in ay ciidankiisa galaan. Wuxuuse digniin ku bixiyey in ay si qarsoodi ah isu urursadaan, una hubsamaystaan ilaa inta ay isaga war ka helayaan, meesha iyo goorta ay kulmi doonaan. Lix toddobaad intaanay dhammaanba wuxuu isku keenay ciidan lixaad leh. Dabadeed wuxuu magacaabay maalinta lagu kulmi doono buuraha magaalada u dhaw. Koox kastana marka ay yimaaddaan ayuu intuu iskudubbarido uu u yeelayey nin madax u ah.

Dhawr cisho dabadeed ayuu goor habeen ah ciidankii oo dhan meela saldhig ah iskugu keenay. Markuu arkay in ay diyaar yihiin oo ay hubkoodii u dhan yahay ayuu Amuba oo uu taanbuug ku qarinayey soo saaray oo ciidankii oo saf u taagan horkeenay. Hadduu magaciisilba sheegay baa raggii Amuba jac ku soo siiyeen oo hortiisii dhulka isdaadiyeen iyaga oo leh: “Boqorkayagiyow! Ballan waxaannu kuugu qaadaynaa in aannu kula dagaal galno.”

Toddobaad gudihiisa ayaa qabanqaabadii iyo isdiyaarintii lagu dhameeyey. Waxaa lagu heshiiyey in Jetro iyo laba boqol oo nin oo uu xushay magaalada galaan maalinnimada. Qaarna ay xagga badda ka yimaaddaan. Dar kale oo seddexaadna ay mid mid uga galaan irdaha waaweyn ee magaalada; habeenbadhkana ay giddigood bannaanka weyn ee magaalada ku yaalla yimaaddaan. Amuba iyo ciidanka intiisa kale iyaga waxaa lagula ballamay in ay cawaysinka horyimaaddaan irridaha magaalada ee waaweyn mid ka mid ah.

“Marnaba waxa dhici doona kuma talogali kartid,” ayuu ku yidhi Amuba, “waxaan rumaysanhay in raggii innoo wada daacad yahay, hase yeeshee kollayba nin xun lama waayo, markaa sidaa darteed ayaan qaarba qaar inay ilaaliyaan ugu ballamiyey.”

Wax walba sidii loogu talo galay ayey u dhaceen. Raggiina magaaladii ayey galeen iyada oon cidina ka shakiyin. Kuwii xagga badda soo maray oo ahaa kalluumaysato iyagu waxay soo galeen magaalada qaybta badda xigta. Giddigood, mid rnid ama laba labo, ayey iyaga oo seefahoodiina hoosta ugu qarsoon yihiin, magaaladii iska dhex mushaaxayeen. Kuwii magaalada cid ka yaqaanayna guryihii saaxiibbadood ayey iska aadeen.

Jetro markuu magaaladii soo galay wuxuu u tegay nin ay saaxiibbo anaayeen gurigiisa, kaasoo uu farriin u sii diray. Halkaasuu deeto marba marka ka dambaysa kala socday wararka.

Waxaa markiiba soo gaadhay in arrimihii si habsan u socdaan waa mide: ninkii Amusis markuu maqlay imaatinka Amuba ayaa baqdin dhulkii qaadi waayey. Isla aroornimadaana argaagaxii ayuu dhawr nin oo odayaal ah oo uu ka shaki qabay inay isku dhadhawaayeen boqorkii dhintay ayuu xabsiga ku tuuray.

Guutooyin dhoor ah oo ciidamadiisii ka mid ahna dhulka ayuu ku firdhiyey si ay u baadigoobaan Amuba. Waxay ciidamadaasi fatash kula kaceen meelihii Amuba lagu tuhmayey oo dhan. Taasi waxay noqotay war uu aad ugu riyaaqay Jetro, maxaa yeelay wuxuu halkaa ka gartay in aan Amusis cabsiba u qabin nabadgalyada magaalada isla mar ahaantaa waxa yaraatay tiradii askarta magaalada joogtay, oo aan markaan hadda ah kuwiisa waxba ka badnayn.

Jetro wuxuu intii qorraxdu soo jeedday gurigii saaxiibkii ku gabbadaba, kolkuu dhulkii madoobaaday, ayuu magaaladii u soo baxay. Wuxuu markiiba arkay isbeddelka weyn ee magaaladii ku dhacay. Gees dhan ayaa carshaantii laga baabi’iyey oo halkoodii Masaaridii ayaa guryo waaweyn oo dhagax ah ka dhistay. Guryahaas oo ay dayr weyn oo iyaga iyo magaalada inta kale kala ooda ay ku soo wareejiyeen.

Jetro waxa uu warka ku qaatay markay Masaaridu xeradaa dhisteen in ay magaalada inteeda kale ilaalinteedii faraha ka qaadeen. Hase yeeshee irridda weynee xeradooda laga galo ayey dhawr askari dhigeen. Caweysin danbe hadday tahay ayuu Jetro farriin u diray Amuba. Farriintaas oo uu ugu sheegayo in uu irridda weyn ee magaalada ee aan la ilaalinayn ka soo galiyo ciidankiisa, marka ay isaga amar ka helaanna uu weerarro iridda Masaarida.

Xilligii lagu ballamay hadday tahay ayuu Jetro u kacay xaggii irriddii Amuba iyo ciidankiisu ka soo gali lahaa. Ugu horayntiiba sanqadhoodii ayaa u baxday. wax yar ka dibna saf dheer oo iswada daba gambinaya; Amubana madaxooda socdo ayaa irriddii isasoo taagay. Jetro baa dabadeed Amuba ugu warramay xeeladda uu damacsan yahay. Markii la isla oggolaaday ayey Amuba iyo ciidankiisa ku dhaqaaqeen xaggii xerada Masaarida, Jetrona magaalada badhtankeedii oo durba kooxdiisii in door ihi isugu timid ayuu ukacay. Iyagoo sanqadha ilaalinaya ayey ku baxeen banaankii ka sokeeyey guriga reer boqor; dabadeed Jetro ayaa dhawaaqi ay ku ballameen ku dhuftay; isla gacdiibana kooxdiisii intii hadhay ayaa gig soo tidhi oo iyaga oo faashash waaweyn ku gaadhan agtiisi isasoo tubay markiiba irridii guriga boqortooyada ayey faashashkii la dhaceen,. Sanqadhii yeedhay baa habeenkii xasilloonaa meel kasta ka baxday. Durba guriga gudihiisa ayaa qaylo iyo sawaxan fajac iyo baqdin ah la iska daray oo askartii boqorka ayaa darbiga soo boobtay,. Jetro iyo saaxiibadiina falaadha ayaa sida roobka ugu soo dhacday hase yeeshee isla mar ahaantaa ayey jabiyeen irriddii oo isku shubeen gurigii.

Amusis iyo askartiisii gudaha ku jirtay ayaa isku dayday in ay is hor taagaan, nasiibdarrose qafladdii lagu weeraray iyo iyaga oo aan diyaar ahayn awgeed waxba way iska dhicin kari waayeen. Jetro isagu intuu waydaartay raggii foodda iskula jiray ayuu isku aaddiyay Amusis. kan kalana isaga oo cadho iyo farkanax la asqaysan ayuu jilibdhig qaabdaran kolba gees u booday; hase yeeshee girifgiriftiisaba waxaa jiqjiqa u gooyey faashkii weynaa ee Jetro sitay oo markiiba madaxiisii ayaa gees u duulay.

Qeybta 30aad

Dhimashadii Amusis kolkiiba lama ogaan mugdigii iyo qaskii awgeed. Jetro baase u qayliyey colkiisii oo ku amray in ay weerarka joojiyaan. Dabadeedna wuxuu askartii boqorka ka codsaday in ay dhigaan hubka. “Boqorkiina wuu dhintay,” ayuu Jetro ku baaqay, “Amuba ha noolaado, boqorka xaqa ah ee dadka reer Reebu.” Askartii Amusis sidii bay oggolaadeen waayo giddigood way necbaayeen Amusis. Jetrona hadalkii buu sii waday oo wuxuu yidhi, “Ma habboona in aynu gudaheenna ka dagaalno. Cadawga kali ah ee aynnu leenahay waa Masaarida. Waxaan filayaa in qaarkiin i garanayo, waxaan ahay Jetro. Isoo raaca aan Masaarida dalkeenna ka xorraynee. Imikada aan joognana Boqorkeennii yaraa ayaa ku sii socdaa oo weeraraya xeradooda.”

Shaw ragga Amusis baqdin uun baa daba waddaye wax kalgacalba uma ay hayn. Hadduu Jetro hadalkii dhameeyeyba qaylada ayaa gees ka gees is jiibisay, “Ha noolaado Amuba, Boqorka Reebu.”

“Madaxdiina soo dabagala oo isoo raaca,” ayuu ku amray Jetro. Intaanu eraygiiba dhammaynna askartii Amusis ayaa ku soo darsantay kooxdii Jetro. Markiibana waxa gucle weerar lagu qaaday xeradii Masaarida iyo halkuu ka dagaallamayey Amuba. Markuu Jetro soo gaadhay derbigii xerada Masaarida ayaa wuxuu arkay in Amuba mar horeba jiidhay oo uu ilaa seddex guri oo xigayna qabsaday. Halkaase ay dhaafi kari waayeen sababta oo ah colka Masaarida markii hore qaflad ayaa lagu qabtay laakiinse markiiba hab difaac ayey isku nidaamiyeen oo fallaadho ayey ku hakiyeen weerarkii reer Reebu.

“Wax walba si fiican ayey u dhaceen,” ayuu ku yidhi Amuba. “Guryihii reer boqor gacanta ayaanu ku dhignay Amusisna dhegtaannu dhiigga u darnay. Caawana waxay ila tahay in aynnu dagaalka halkaa ku joojinno. Masaaridu labanlaab ayey innaga badan yihiin, marnabana dagaal badheedh ah iskagama xajin karno, sidaa darteed waxaan damcay in aan farriin u diro odayaasha magaalooyinka innagu dhaw; uguna warramo in Amusiskii la necbaa la dilay. Markay maqlaan in aad adigu hadda Boqorka tahay, ciidankii Masaaridana aynnu go’doon ka dhignay, waxaan filayaa in ninkii hub qaadi karayaaba xaggeenna u soo gurman doono. Saddex maalmood waxaan gaadhinna aynnu ilaa labaatan kun oo nin isu gayn doonno. Ciidanka Masaaridana waxay khasab ku noqonaysaa markaa in ay isdhiibaan.”

Subaxnimadli danbe ayuu Amuba amar ku bixiyey in laamo qoyan lala fuulo darbiyada dushooda. Masaaridii markay arkeen calamadii ayey fallaadhii ay soo ridayeen joojiyeen; Deetana Jetro ayaa derbiga guudkiisa fuulay. Wax yar ka danbawna abbaanduulihii ciidanka Masaarida ayaa isna derbigii kale soo fuulay; waxaana fajac ku noqotay markuu maqlay Jetro oo af Masaari kula hadlaya. Wuxuu yidhi Jetro, “Aniga oo ku hadlaya magaca Boqor Amuba, taliyaha xaqa ah ee dadka reer Reebu, waxaan idin leeyahay hubka dhiga. Waxaan idiin sheegayaa in Amusis dhintay, dadkii waddankuna idinku kacsan yahay; ciidankayaguna kiinna laba jibbaar ka badan yahay. Waxaa kale oon digniin ahaan idinku sheegayaa in haddii damac idinka hayo in aad nala dagaalantaan, in taa macnaheedu tahay geeri sugan oo qoorta la idinka wada jaro. Haddaan doonno waxa noo furan in aanaan idin lala diririn ee aannu gaajo idinku dillo.”

“Maxaa yeelay jidadkii wax idiin soo mari lahaayeen oo dhan annaga ayaa haysanna. Meel kaalmo idinka soo gaadhi kartaana ma jirto,” ayuu hadalkii ku sii watey, “meel aad ka qaylo dirataanna ma jiro; kaaga darane, gargaarka idiinku sokeeyaa wuxuu idiin jiraa boqolaal mayl. Waxaa intaa ii raaca, waxaan idiin sheegayaa in Boqorkayagu dalkiinna muddo ku noolaa oo uu og yahay weynida iyo xoogga ay leedahay ummaddiinu. Waxaannu jecelnahay in aynnu heshiis ku wada noolaanno. Sidaa darteed waxa uu idiin oggol yahay inaad si sharaf leh iskaga ambabaxdaan. Haddaan soo qaado lacagtii cashuurta ahayd ee Boqorkiinnu nagu khasbay in aannu sanad walba bixinno, waxaan ogaysiinayaa in lacagtaasi aad noogu badan tahay oo aanaan bixin karayn. Arrintaa ilaa berri aroorta ka soo tashada. Haddaad diiddaanna waxa idinku dhaca kuma jirno.”
Duhurkii ayaa ciidankii Reebu soo batay. Kooxihiiba iyaga oo si habsan u socda ayey soo galeen. Beeraleydii, kalluumaysatadii. iyo xooli-jirkiina iyaga oo si habsan oo mid ama laba isku daba guclaynaya ayey isasoo shubeen; qorraxdiiba intaanay dhicin ayaa waxa ku soo kordhay ilaa toban kun oo nin. Masaaridii maalintaas oo dhan way xasiloonaayeen; Amubana aad buu ugu rajo weynaa in ay yeeli doonaan taladiisii, ha yeeshee habeenkaas oo dhan ciidankiisii heeggan bay u ahaayeen weerar lama filaan ah.

Subaxnimadii ayey Amuba iyo Jetro wada fuuleen derbigii maalintii hore Jetro ka hadlay. Wax yar kadibna abbaanduulihii Masaarida oo dhawr sarkaal la socota ayaa iyana derbigoodii soo fuulay.

“Kani waa Boqor Amuba,” ayuu yidhi Jetro isaga oo ku hadlaya cod uu dadka oo dhan wada maqashiinayo, “waxanu sugayaa jawaabtiinnii.”

“Waxaannu ku goosannay in aannu dalkiinna ka baxno,” ayuu yidhi abbaanduulihii ciidanka Masaaridu, “annaga oo hubkii sidanna, waxase aannu doonaynaa in aannu si sharaf leh u baxno oo aanaa u ekaan ciidan la qabsaday. Waannu dagaalami karnaa hadday sidaasi khasab noqoto oo sharaftayadu halis gasho.” “Sidaa kula gudboon waad yeeli kartaa,” ayuu yidhi Amuba (Taasoo ka yaabisay abbaanduulihii markuu maqlay Boqorkii oo isna af Masri ku hadlaya), “waana laga yaabaa in aad geesi sharaftiisa u dhinta tahay; waxaanse kuu sheegayaa in maanta si walba lagaaga xoog weyn yahay; ta kaliya ee kuu furanina ay tahay in aad qumaati u ambabaxdo, adiga sharaftaadiina wata.”

Muddo hal saac ku siman ayey ciidankii Masar kaga baxeen magaaladii iyaga oo nin walba sahay toddoba maalmood ku filan sito. Amubana wuxuu u ballamiyey in wixii ay u baahdaan laga siiyo meelaha ay ku sii hakanayaan ilaa inta ay dalkooda ka baxayaan.
Hadday Masaaridii libidhay waaba magaaladii oo farxad iyo riyaaq la kala dillaacday.

Amuba isagu intuu maamulkii magaalada kaga tegay Jetro, ayuu Jebron kaxaystay oo u baxay magaaladii yarayd ee ay gabdhaha geeyeen, isaga oo markan si boqornimo oo sharafle u socdaalaya, watana goosan ciidan ah oo fardoolay ah iyo labaataan gaadhifaras.

Magaaladii yarayd markay soo galeen ayaa dadkii si farxad iyo riyaaq ah u soo dhaweeyeen. Kadibna waxay tageen gurigii gabdhuhu joogeen. Wax yar haddii la wada fadhiistay oo inantii Maysa ka yaabban tahay isbeddelka ku dhacay Amuba ayaa labada gees u wada faqday. Go’aankii wuxuu u noqday in Amuba iyo Maysa, Jebron iyo Ruut is guursadeen.

Sidaasaa leebkii bisaddii Bubaysta ku dhacay ayaan wacan ugu dhalay dhallintii.