Masugto Meher Maleh: Qiso Jacayl ah – Maxamad Caynaanshe Cawed-Shire

Masugto Meher Maleh: Qiso Jacayl ah
Qaybtii Koowaad

Waxaa qoray Maxamad Caynaanshe Cawed-Shire.

Waxaa lagu daabacay Muqdisho, Soomaaliya.

1970

Fiiro gaar ah: Buuggan lama daabacan karo, lama guursan karo, lama tarjuman karo, lama sawiran karo, wax lagama beddeli karo, qaybo ka mid ah iyo dhamaantii midna, iyadoon ogolaansho qoraal ah laga haysan Qoraha buugga.

Xabadyahay waxaad tahay
Xulashadii haweenkee
Xaqiiqdii mid kula mida
Weli lama xambaarine
Xuural cayn la moodyey
Xaragada u dhalatay
Gacmahaaga xaada leh
Markaan soo xasuustaba!

Hibayn: Waxaan buuggan u hibaynayaa [Yoonis] Maxamuud Caynaanshe, Maxamed Cabdicasiis Cali iyo Maxamuud Cabdicasiis Cali.

Afeef: Waxaan ka cudur daaranayaa in aad raalli ka noqotaan wixii khaladaad ah, khaladkaas oo ah mid ka yimid dhinaca tignikada.
– M. C. Cawed-Shire

Hordhac

Buuggani wuxuu ka hadlayaa qiso jacayl ah oo dhacday, taasoo akhriskeeda aad jeclaysan doontaan, idinkuna reebi doonta tiiraanyo jacayl.

Akhristaha sharafta mudanow, hal waa yaab, halna waa yaabka yaabkiis, halna waa amakaag. Ku arkoo ku jeclaaday waa yaab! Ku jeclaadoo kuma daayo waa yaabka yaabkiis! Toddobaatan jir wax caashaqayna waa amakaag!

Waa sheeko hab novel ahaan ah u qoran, waxaad ku arki doontaa labaatan jir iyo todobaatan jir caashaq kulmiyey!

Akhris wacan.

– M. C. Cawed-Shire

***

Filasho Wacan

Waxaa dadweynaha sharafta mudan ee xiiseeya akhriska sheekooyinka loogu bishaaraynayaa inay soo bixi doonaan buugaag sheekooyin ah oo aad xiisayn doontaan markay idin soo gaadhaan, waxayna kala yihiin:

1. Masugto Meher Maleh: Qaybta 2aad oo uu qoray Maxamed Caynaanshe Cawed-Shire.
2. Burburkii Jacaylka oo uu qoray Maxamed Jaamac Qoodaar.
3. Dhafarkii Jacaylka oo uu qoray Aadan Salaad Xasan.
4. Ayaanlay Aqal Maweydo oo uu qoray Maxamed Caynaanshe Cawed-Shire.
5. Jacayl Miyir Xaday oo ay qortay Sahra Xasan Xirsi.

Sugitaan wacan iyo filasho dhow.

Qaybta 1aad

Xilligu waa gu’ si fiican uga wada da’ay dhamaan magaalooyinka Geeska Afrika, iyadoo aysan webiyadu fatahin hadana qarka u saaran yihiin. Magaalada Muqdisho oo ka mid ah magaalooyinka ku yaal Geeska Afrika, inkastoo aysan webi lahayn hadana dhinac walba iyo dhexdeedaba waxaa jiifay xareed, jawigeeduna waa mid ku farax gelinaya, tamashlaha iyo dalxiiskana ku haboon.

Cali-Dhuuxna wuxuu dhex taagnaa bas uu ka waayey kursi uu ku fadhiisto, maxaa yeelay wuxuu la balansanaa Mulki oo ay ku ballansanaayeen Wasaaradda Boostada horteeda saacaddu markay tahay todobada fiidnimo si ay u wada galaan Cawayska Jubba oo ay ka tumayaan show Kooxda Durdur, laguna soo dhawaynayo sanadka cusub, kii dhamaadayna lagu sii sagootiyayo.

Cali-Dhuux aad buu isugu buuqsan yahay, maxaa yeelay maanta waxaa la hadlay Xaaji Cismaan oo aabbihii ah una sheegay in uu u diri doono jaamacad ku taal carriga Maraykanka haddii uu ku gudbo imtixaanka kama dambaysta ah oo uu iminka yahay fasalka afraad ee dugsiga sare ee 15ka May.

Cali-Dhuux waa yar tahay inta uu fasalka soo xaadiray sannadkan, oo markay saacaddu gaadho toddobada subaxnimo ayuu saddex buug horay u soo qaadan jiray, buugtana wuxuu sii dhigi jiray dabakaayo dugsiga agagaarkiisa ku taal, kadibna afar saddex wiil oo reer Maykal ah ayey isu raaci jireen Wasaaradda Boostada iyo Isgaarsiinta si ay u faduuliyaan hadba gabadha soo marta hortooda ama ay ishoodu qabato, ama ay uga sheekaysan jireen diskoogii xalay ka socday Shineemo Xamar.

Waxay kaloo sheeg-sheegi jireen noocyada baabuurta sida iyagoo mid ka mid ahi leeyahay, “Land Cruiser-ka sanadkan waxaa ugu fiican midka Xaaji Belokeen waayo wuxuu leeyahay sariir ku fidsan guudka iyo turuska oo aad u dheer iyo lix [bostar] iyo midab aan la mid ahayn kuwii hore.”

“Waxaad Land Cruiser ka sheegaysaan aniguba waxaan qarinayaa XL-ka Xaaji Saalim iyo GL-ka Aweys Muudeey ka dhintay ee uu hada wato wiilkiisa Nasiibkey,” waxaa sidaas ku hadlayey mid ka mid ah dhalinyaradaas.

Ama mid kale yiraahdo, “Idinku waxaadba sheegaysaan Land Cruiser iyo XL anigu waxaan ka helay mooto nooca Yamaha ah oo uu shalay watay nin cadaan ah oo aan filayo in uu u dhashay dalka Faransiiska.”

Siday waxaas iyo wax la mid ah uga sheekaysanayaan ayey saacadu gaadhi jirtay kowda duhurnimo, kadibna waa la kala qado tegi jiray, Cali-Dhuuxna wuxuu sii mari jiray dabayaakadii si uu uga sii qaato buugtiisii.

Maalin maalmaha ka mid ah ayuu Xaaji Cismaan ku yidhi wiilkiisa Cali-Dhuux, “Aabo waxaan filayaa in aadan iskuul dhigan sanadkan maxaa yeelay weli kuguma arag adigoo yunifoom gashanaya midna.”

“Aabe sow ma ogid inaan foom foor ahay sanadkan, sidaas awgeed anagaa hogaamina iskuulka oo dhan waxaanna ka mid ahay ardayduu maamuluhu ugu jecel yahay, xagga asluubta iyo waxbarashadaba, dhanka wax akhriskana waxaan wax la akhristaa wiilal aan isku fasal nahay habeenkii oo idil,” Cali-Dhuux ayaa yidhi.

Qaybta 2aad

Waxay Mulki meeshii balanta timid oo ah todobadii fiidnimo oo rubuc la’ kadibna waxay is tidhi ka gudub laamiga, markay seedkii hore ka gudubtay ayey istaagtay dhexda si ay u dhaafaan baabuur socotay, nasiib darose waxaa ka soo jiireeyey seedkii hore gaadhi Land Rover V8 ah.

Biraygii ayuu ka waayey kadibna halkeedii buu ugu tegay Mulki ilaa uu ku dul damay. Isla markiiba waxaa meeshii shilku ka dhacay yimid Ciidanka Nabadgelyada Wadooyinka, shilkiina wax ka qoray, Mulkina waxaa loola cararay cusbitaalka guud ee Digfeer, kadibna waxay noqotay dhaawac culus si aad iyo aad ahna way u dhiigbaxday intaan cusbitaalka la gayn.

Gaadhigii Cali-Dhuux saaraana wuxuu kaga degay agagaarka Boostada saacadu markay ahayd toddobadii iyo toban daqiiqo ee fiidnimo, wuxuuna ku soo wareegay jardiinada iyo gidaarada Boostada oo idil, si uu u hubsado inay ka soo hor martay iyo in kale.

Markii uu hubsaday inaysan ka soo hor marin kuna jirin dhalinyaro fadhiday ayuu bilaabay inuu naftiisa hiifo. “Maxaa i soo daahiyey? Tolow ma tobankii daqiiqo ee aan soo daahay ayey ii dulqaadan wayday? Dulqaad yaraa gabadhu! Mise anigay i soo lugoynaysay ee umaba ay baahnayn inay ka qayb gasho Cawayska? Mise mid kalayba u raacday Cawayska? Waayo sinaba uma filayo inay caawa Mulki sina uga maqnaanayso happy new year-ka.” Marna wuxuu fiiriyaa saacadiisa marna laamiga. Sidaas awgeed gabadh kasta oo nin la socota iyo mid kaligeed ahba wuxuu moodaa Mulki, wuxuu arkana wuxuu u jeclaa isagoo arka Mulki, caawana ay wada qaybgalaan iyagoo dhexda is haysta.

Markuu ku daalay fadhigii iyo isla sheekaysanayey keligii, ayuu go’aan ku gaadhay inuu keligii Cawayska galo, maxaa yeelay waxay naftiisu ku doodaysay, “Waqtigan oo kale weligay ma seexan, caawana seexan maayo! Ma digaag baan ahay markaan hadeer seexanayo? Ee waa inaan soo dhaweeyaa sanadka cusub siina sagootiyaa sanadkii dhamaaday. Maya! Maya! Anigoo mataan wadan maa gelayaa Cawayska oo ugu tegaya Haykal iyo Cabdi-Jamaal oo midba mataantiisii la boodayo? In aan maqnaadaa ii wacan si aan berri subax saaxiibaday ugu sheego in aabahay ii diray beertayada oo u dhow Beesha Balligoble. Amayse iga rumaysan waayaan? Waxaaba laga yaabaa in ay caawa oo dhan i arkayeen inaan dhowr saacadood ka dhakoolaa gidaarka cidlada ah.” Waxaa sidaas ku hadaaqayey Cali-Dhuux.

Qaybta 3aad

Markii ay saacaddii u xidhnayd gaadhay kow iyo tobankii fiidnimo ayuu go’aansaday inuu isaga huleelo (isaga tago) isagoo ku maahmaahayey maahmaahdii ahayd iga kici kobaan geel ku dhalin kuudud xumadeeda.

Intii uu sugayey inuu helo baabuur uu raaco taagnaana boosteejada ayaa waxaa la kulantay gabadh oo ku tidhi, “Aboowe waa lagu salaamay.”

“Waa lagaa qaaday,” buu ku jawaabay Cali-Dhuux.

“Aboowe ma lagu wehlin karaa kolayba waxaad u egtahay mid gooni socodka yaqaane?” Waxaa sidaas ku tiraahday gabadhi.

“Abaayo haygaga dhigin masku intuusan kugu tufin baa lagu tufaa! Aniga waa lay wehlin karaa balse adigu geesisanidaa bal waqtigaad keligaa socoto fiiri! Hadaan iskaa baro aniga waxaa lay yidhaahdaa Cali-Dhuux.”

“Anna hadaan iskaa baro hooyaday waxay iila baxday Faadumo-Kiin, aabahayna wuxuu iigu wanqalay Xaliimo-Sacdiya, berigii aan wax baran jirayna waxaa dugsiga iiga qoraan jiray Maryan-Ruun, hadana waxaa laygu yeedhaa Maariya Maykal! Kaasna ii baro oo iigu yeedh!”

“Abaayo ma jin baad tahay magacyo badnidaa! Oo ka sii yaab badane Xaliimo-Sacdiya oo laguugu wanqalay maxaad uga dooratay Maariya Maykal?” waxaa yidhi Cali-Dhuux.

“Aboowe sidaan horeba kuugu sheegay waxaad tahay mid weli dambeeya oo aan la socon waqtigan casriga ah!” waxaa ku doodaysay gabadhii magacyada badnayd.

Hadal iyo dhamaantii waxay isku afgarteen in ay casho fudud ka soo cunaan Baar Cadale, kadibna wuxuu Cali-Dhuux yidhi, “Abaayo waqtigaan waa waqti dambe, aniguna aad iyo aad baan u daalanahay, waana barashadeenii isugu keen horaysay. Waxaan hada jeclaan lahaa inaan kala hoyano oo ku balano beri galab iyo halkan.”

“Aboowe sow ma ogid in caawa la osoo dhawaynayo sanadka cusub? Ana waxaan kaa sugayey inaa odhan doonto waxaynu gelaynaa Cawayska, bal dhagayso waxa sawaxan ka baxaya! Xataa anigoo gabadh ahina igama suurtowdo inaan seexdo waqtigan oo kale, waayo horaa loogu maahmaahay hurdo habarba korin waydee maanay hilbo i siin?” gabadhii maagacyada badnayd baa tidhi.

Wax la ilaaqtamaba ama lays jigraaraba, in beri galab saacadu markay tahay shanta laysugu yimaado agagaarka Boostada ayey ku ballameen. Gabadha magaceedu ahaa Maariya Maykal waxay caawa siddeedii la balansanayd inay Cawayska wada galaan wiilka la yidaahdo Kayse oo ay muddo sadex sanno ah wada socdeen, nasiib darrose wuu u gooyey kamana filayn inuu sidaas u gelayo, horaa loo yidhi ‘waxaadan filayn iyo falaadhiba way kaa naxshaan!’ Si aad iyo aad ah bay uga naxday inuu Kayse u gooyo, siday u sugaysayna waxay la kulantay Cali-Dhuux, markii Cali-Dhuux ka tegayna waxay iskeed u aaday Cawayska.

Markii ay gudaha gashayna waxay bilowday inay ku dhex wareegto dhamaan dadka fadhiya iyo kuwa ciyaaraya, waxayna aragtay Kayse oo la ciyaaraya gabadh kale, iyana waxaa la hadlay wiil horay u yaqiin inay Kayse la socon jirtay kuna yidhi, “Abaayo weligaa intaan ku arkayey caawaa kuu kow ah adigoo keligaa soconaya, aaway mataankaa?” Iyana way agtaagnayd balse maba maqlayn, mana ogayn inuu iyada la hadlayo iyo in kale, waayo waxay ku dhaygagsanayd Kayse oo aanay ka filayn inuu ka rugdoorsanayo. Waxay is aragtay iyadoo dhextaagan aqalkeedii mana ogayn gooray ka soo baxday Cawayskii basna maba soo raacin!

“Ilayn ina rag isku halayn maleh. Ma Kayse? Ma Kayse baa sidaa ii galay? Ma anigoo Maariya Maykala ayuu iga doortay cago u boodhlay aan lib-istiig marsan aqoon? Alla sidee isu dilaa? Dhii.Dhii.Tii (DDT) ma cabaa? Tolow farmashiyadu ma iga gadayaan? Haa iyaga lacagta uun baa u dana, ama waxaan dhahayaa sariirtii ayaa iga yeelatay boodo kadibna waan cabayaa… Mise Cali-Dhuux baan la qabsadaa oo waan iska ilaawaa sida uu isba ii ilaaway Kayse? Maya, rag dambe waa iga aabahay!”

Siday waxaas iyo wax la mida ugu fekeraysay baa waagii dhag ku yidhi iyadoon laba indhood isa saarin.

Qaybta 4aad

Cali-Dhuuxna wuxuu gurigii tegay isagoon dheg la qabto lahayn oo leh, “Aan arko Mulki… Maxaan ku farayaa Mulki? Waxaan isbaranay Maariya Maykal oo kaba reer magaalsan, maba rabo arageeda Mulki, waxaase laga yaabaa inay iga rugdoorsatay, maxaa yeelay horaa loogu maahmaahay ‘kas naageed oo kadaloob rag kaaga dambeeyey kaad ku ogaydba maaha.’ Maxaanse kuba falayaa haday mid kale iga dooratay, awalba waxay ahayd mid aan aqoon sida afka loo gududsado, midaan cusub baa ka af guduudan sidii huryo oo kale.” Waxaa sidaas naftiisa ku samrinaayey Cali-Dhuux.

Markii waqtiga Muqdisho labadii duhurnimo caga-cagaynaayey ayuu Cali-Dhuux daartay Raadyow Muqdisho si uu u dhegaysto ogaysiiska, wuxuu maqlana waxaa ugu horaysay heestii ugu dambaysay Barnaamijka Bandhiga Raadyowga oo ahayd mid ay qaadaysay Faadumo Qaasin. Waxaana markii ay dhamaatay soo galay Ogaysiiskii, waxaana lagu bilaabay, “Waxaa xalay shil baabuur oo ka dhacay Waddada Jamhuuriyadda ku geeriyooday hal qof oo aan la aqoon oo ah gabadh. Tilmaamaha gabadhuna waa sidatan: waxay leedahay fanax yar, midabkeeduna waa madow dhiig furan, da’deedana waxaa lagu qiyaasay 20-22 sano. Gabadhaas maydkeedii waxaa la dhigay Qaboojiyaha Cusbitaalka Guud ee Digfeer, ciddii garataana ha la soo xidhiidheen Ciidanka Nabadgelyada Wadooyinka.”

Wuxuu kadib Cali-Dhuux is yidhi, “Amay Mulki tahay?” iyo “Ma anigaa aqaan meel reerkoodu degan yahay? Reerkooduba raadiye waa leeyihiin oo waa maqlayaan haday iyadii tahay. Ma anigaa Mulki wax ugu dari kara? Xataa magaca aabaheed ma aqaan! Anba waxaan ku bartay boosta. Maya way taqaanay sida jidka loo maro ee iyadii maaha.”

Markii la gaadhay waqtigii balantu ahayd ayuu Cali-Dhuux isu diyaariyey inuu balantii isaga iyo Maariya ka dhexaysay oofiyo. Wuxuu meeshii ballantu ahayd yimid iyadoo aanay weli gaadhin shantii galabnimo, ama kow iyo tobankii hadba sidaad u taqaanid. Siduu u sugayey gabadhii ayey saacadii gaadhay siddeeddii fiidnimo. Wuu isaga noqday isagoon xataa isku dayin inuu barto gabdho kale. Wuxuu gurigoodii tegay isagoo leh, “Maxaa i habaaray midaan la balamaaba way ii goynaysaa!”

Xaaji Cismaan wuxuu dhalay sadex wiil iyo saddex gabdhood. Dhamaan waxay wada jiraan dalka Maraykanka marka laga reebo Cali-Dhuux iyo Intisaar oo sanadkan bilowday fasalka 1aad ee dugsiga sare. Mulaaxo waa hooyada dhashay dhamaan caruurta Xaaji Cismaan marka laga reebo Ismaaciil oo hada waxbarasho dibadeed ku maqan.

Mulaaxo waxay ku tidhi wiilkeeda iyadoo waaninaysa, “Hooyo wiilkaygiiyow caruurtaydu ma yeelan jirin saaqid waxaana u malaynayaa inaad adigu kow ka noqonaysid. Alla hooyo waxaan habeen iyo maalinba ku farxaa aragaaga, maxaa yeelay adigaa igala jooga wax wiil ah oo aan dhalay. Alla maandhow ha bilaabin saaqidnimo ee dadaal oo wax barro si aad uga daba tagtid walaaladaa, hadii kale waxaad ogaataa inaan waxba lagugu falayn. Hooyo inta aad yartahay baad jaanis haysataaye wax baro. Ogow in ay jiraan wiilal aan aabahood lacag lahayn oo wax barta, adiguna nasiib wanaag lacag maad waayin.”

Qaybta 5aad

Cali-Dhuux dadaal ayuu isku dayey si uusan u qasaarin waanadii iyo wax u sheegiddii aabihii iyo hooyadii, waxaana la soo gaadhay geba-gebadii sannad-dugsiyeedka, wuxuuna Cali-Dhuux u fadhiistay imtixaankii kama dambaysta ahaa, wuxuuna ku rajo weynaa inuu ku gudbi doono.

Intii la sugaayey soo dhejinta natiijooyada imtixaanka waxaa Xaaji Cismaan wiilkiisa ugu bishaarayn jiray inuu aadi doono Maraykanka, wuxuuna uga sheekayn jiray sheekooyin ku saabsan dadka dibadaha u aada xoogsiga iyo kuwa u aada waxbarashada, mucjisooyinka la yaabka leh ee ay kala kulmaan illayn waa dalal shisheeye oo aanay dhaqan iyo dhalasho midna la lahayne. Sheekadan soo socotana waxay ka mid ahayd sheekooyinkii uu uga sheekayn jiray wiilkiisa, wuxuuna ku bilaabay sidatan:

Cabdimuncim waa nin u dhashay dalalka dunida sadexaad dal ka mid ah, waxaana dalkiisii u dirsaday koorso ciidameed oo uu ku aado dal dunida hore u martay ka mid ah. Markuu ku jiray mudo sanad ah jaamacadaa ciidameed oo 78 km u jirta magaalada Frankfurt oo ka mid ah magaalooyinka dalka Jarmalka Fedraaliga ayuu Cabdimuncim u baahday inuu aado Wiesbaden oo 20 km u jirta Frankfurt, wuxuuna fasax ka qaatay macalin ka mid ah macalimiintiisii si uu muddo hal maalin ah ugu soo booqdo Wiesbaden wuxuuna ka codsaday macalinkiisii inuu ku daro qof jidka yaqaan ama inuu isagu safarka u raaco.

Macalinkiina intuu u kala sharaxay jidkii una sheegay inuu ku sii nasto hoteelka uu arki doono markuu 60 km socdo, hoteelkaa waxaa gadaya kombyuutarro. Macalinkii oo sharaxaadiisii sii wata ayaa ku yidhi, “Markaad hoteelkaa gashid waxaad la kulmaysaa mashiinno, mashiinkaa ku rid lacagtaad wadato, kana cab waxaad doonayso.” Halkaas ayey macalinkii iyo Cabdimuncim isku macasalaameeyeen.

Cabdimuncim wuxuu sitay qatar doolar ah oo uu rabay inuu sahay ka dhigto intuu safarka yahay. Markuu afar saacadood oo xidhiidh ah socday ayuu ku soo baxay hoteelkii la yidhi ku sii naso. Kadib wuxuu ka soo baxay baabuurkii si uu ugu nasto waxna uga cabo hoteelka. Jeebkiisii wuxuu ka soo saaray 5 doolar oo uu ku riday mashiin aan loogu talo gelin in lagu rido wax ka yar 10 doolar, mashinkiina wuu is xidhay. Wuxuu is lahaa mishiinku wuxuu kuu soo celinayaa baaqi iyo warqad shegaysa inuu cabi karo wuxuu dalbaday. Wuxuu sugaba markuu daalay kana quustay in jawaab loo soo celiyo ayuu bilaabay inuu akhristo nowtiisyo badan oo ku dheganaa mishiinka, wuxuu yaqiinsaday inaan mishiinka loogu talo galin in lagu rido wax ka yar 10 doolar.

Meel uu ka furo ayuu raadiyey mishiinka si uu ugala soo baxo lacagtiisii, wuxuu eeg-eegaba wuxuu arkay meel dadka maamula hoteelka ay ka furaan. Kadibna wuxuu meeshii geliyey furihii gaadhigiisa. Maxaase ka raacay! Waaba la ogaa wixii raacay oo isla markiiba ay kombyutaradu u sheegeen in koox budhcad ahi soo weerareen hoteelka waxaa kaloo daarmay guluub weyn oo sida kan ota-otada cagaaran. Waxaa hoteelkii lagu soo kiciyey diyaarado ay saaran yihiin kamaandows ah, Cabdimuncimna wuxuu awood u yeelan waayey inuu damiyo sawaxanka iyo bulxanka yeedhaya ee ka yeedhaya hoteelka iyo inuu kala soo baxo furihiisii si uu uga baxsado meesha la yaabka leh ee maqaadiirtu keentay inta aan loogu imaan. Wuxuuna soo xasuustay maahmaah Soomaaliyeed oo dhahaysa, ‘bidaari sibiq bay kugu gashaa,’ oo uu ula jeeday meesha uu sida fudud u soo galay oo uu garan waayey sida uu uga bixi lahaa!

Cali-Dhuux ayaa sheekadii soo dhexgalay oo ku yidhi, “Aabe waa ku sidee, ma ninkaa Soomaali ahaa, sidee kusoo xusuusan karaa maahmaah Soomaaliyeed?”

“War waad fududahaye sow ma ogid in ay jiraan jaamacado dibadeed oo lagu barto dhaqanka iyo hiddaha Soomaaliyeed? Marka isagu jaamacadaa ka barayaa ama meel kale ka barayaa laakiin isagu sidaas ayuu ku maahmaahay, isagaana afkiisa nooga sheegay in dhacdadani qabsatay, dalkuu u dhashayna waan aqaan laakiin waa dal hebel ku odhan maayo,” Xaaji Cismaan ayaa yidhi, kadibna sheekadii ayuu halkeedii ka sii waday.

Qaybta 6aad

Markii ay ciidamadii qabteen Cabdimuncim oo kobtiisii taagan waxaa ugu horayntiiba la guda galay in la baadho si loo hubsado inuu sakhraan yahay iyo in kale, waxaana la ogaaday in caafimaadkiisu taam yahay kadibna waxaa la weydiiyey sababta uu u geliyey furaha meesha. Cabdimuncimna waxaa kaloo la weydiiyey meesha uu ka tirsan yahay wuxuuna sheegay in uu jaamacadda milateriga ee ku taal agagaarka Frankfurt wax ka barto.

Wax allaale iyo wixii kharaj ku baxay, ha ahaato shidaalkii diyaaradaha iyo gurmadkii ciidamada iyo qasaarihii gaadhay hoteelkaba waxaa lagu dalacay jaamacaddii uu wax ka baran jiray, iyadoo sabab looga dhigayo maxaad usoo raaci weydeen?

Cabdimuncimna waxaa gacanta midigta ah looga sameeyey calaamad aan ka go’in oo u eg xarafka ta’-da oo aan filayo in macnaheedu ahaa afka qalaad thief, afkeenana noqonaysa tuug. Haddii uu khalad kale galana waxaa laga eryayaa jaamacadda uu wax ka barto, waxaana loo soo caydhinayaa dalkiisii waayo horaa loo yidhi lama huraan waa cawska jiilaal. Ogowna in sidaas iyo si ka darani kugu dhacayso, maxaa yeelay way adag tahay sidaad ula qabsatid dabeecadaha shisheeyaha. Hana isku dhedhejin, waayo isku diin iyo isku dhaqan midna ma tihiin. Weligaa ilaali sharafta iyo anshaxa dalkaaga iyo diintaadu kaa mudan yihiin. Ogowna in aad huwantahay haybadda calankaaga iyo ciiddaada.

Waxaa kaloo ka mid ahaa dhacdooyinkii uu uga sheekayn jiray wiilkiisa dhacdadan soo socota:

Aabe waad taqaan Muqtaar Dhega-Wayne, waa ninka degan guriga baraakada ah ee rinjiga guduudan leh. Wuxuu ka mid ahaa raggii ugu horeeyey ee Berri Carab u dhoofay, isla markiiba wuxuu helay shirkad lacag fiican ku qaadatay.

Markii uu in muddo ah u shaqaynayey shirkadaas ayuu door biday in uu dalxiis ku aado dalalka warshadaha horay ugu maray. Illayn horaa loogu maahmaahay rag xumaantii buu ka sheekeeyaa, naagana samaantood’e Muqtaar laftiisaa nooga sheekeeyey aniga iyo Xaaji Mariid, wuxuuna noogu sheegay sidatan:

Waxaan ka qaatay shirkaddii fasax bil ah, waxaanna ka degay garoon caalami ah oo ku yaal magaalada New York. Markii aan madaarkii ka soo baxay waxaan ka kiraystay tagsi oo aan ka codsaday in uu igeeyo hoteel first class ah, tagsiilihiina intuu magaaladii oo dhan igu soo wareejiyey ayuu ikeenay mid aan kaba fogayn madaarkii uu iga qaaday, wuxuuna iga qaatay lacag fowqal caqli ah.

Muqtaar wuxuu yidhi, waxaan ku hadlaa afafka Ingiriiska iyo Carabiga laakiin midna ma qori karo, mana akhriyi karo. Markii tagsiilihii igeeyey hoteelka ayuu diiday ninkii hoteelka iska lahaa inuu iga ijaaro isagoo leh hoteelkaygu waa ka mamnuuc in ay seexdaan dadka madow.

Waxaan ka codsaday in uu igaga ijaaro qiimaha uu ka qaado laba qof oo cadcad wuuna iga yeelay, waxaana lay dejiyey qol ku yaal dabaqa 96aad ee hoteelka, waxaanna garan waayey meesha suuligu ku yaal, waxaanna ka xishooday in aan weydiiyo dadka ka shaqeeya hoteelka.

Hoteelkaa lagaa saarayaa baan is idhi hadaad wax garan waydid maxaa yeelay awal baa baryo laygaga ijaaray. Wax allaale iyo aan sameeyo baan garan waayey.

Wuxuu yidhi, markii aan habeenkii oo dhan isku celinayey kaadidii, ayaan ku kaajay saxan lagu weji dhaqdo oo qolkayga irridiisa ku samaysan. Waxaan ka baqay in qolka shaqaaluhu food soo gelin waayaan, waxaana garan waayey si aan urta u baabi’iyo iyo si aan suuligii ku helo midna.

Qaybta 7aad

Magaaladii ayaan u soo dhaadhacay si aan uga soo gato baarafuun (biif-baal) aan ku buufiyo qolka aan deganahay.

Markii aan soo gatay baarafuunkii baan weydiiyey nin madow ah oo aan la kulmay waxa lagu garto meesha musqushu tahay. Ninkii madoobaana wuxuu xaashi iigu qoray xarfihii aan ku garan lahaa. Nasiib darrose intii aanan hoteelkii gaadhin bay shaqaalihii soo galeen qolkaygii.

Waxayna ogaadeen in aan arrintaa sameeyey, kadib wuxuu isla markiiba ninkii hoteelka lahaa igu qoray wargeys maalinle ah oo maalin walba ka soo baxa magaalada New York. Soo geliddii aan soo galayba waxaa laygu yidhi, “Qaado boorsadaada iyo baaqigan oo ah mid kuu hadhay,” waxaana lay sheegay in aan ku qoranahay joornaalka.

Hoteelkii waxaan ka soo baxay anigoo [kabna] lulaya kabna laalaadinaya. Wuxuu yidhi, waxaan soo xasuustay maalin aan wada hadlaynay anigiyo xaaskayga Xaliimo oo i lahayd, “Muqtaarow adigoo Berri Carab u dhoofa oo hadhow markaad soo noqoto noo dhisa guri is dulsaaran, waxaa nooga fiican adigoo dhulkaaga hooyo nooga xammaala wiilashaadana ka fogaan, waayo markaan sidaas ku leeyahay waxaad adba ogtahay in reerka dariskeena ah ninkii lahaa siduu u tegay aan wax war ah iyo waraaq midna laga hayn, in uu nool yahay iyo in kalena Ilaahay baa og.”

Anna aan ugu jawaabay, “Naa ha igu noqon dumar ee anigu ma ilaawayo dabadayda wiil ee aan ugu jecelahay waxa ifka saaran oo dhan, haddii aan dhintana wax wedka iga celin kara ma jiraan halkan iyo xagaas midna, saacaddayda ka horna ma dhimanayo, waana idiin soo dirayaa biilkiina.” Isla markiiba wuxuu soo noqday oo yimid Sacuudi Arabiya markii uu toddobaad joogay ayaa la soo tarxiilay, wuxuuna hada yimid isagoon shilin wadan horayna ugu soo dirin xaaska.

Dhacdadan soo socota waxay ka mid tahay dhacdooyinkii xidhiidhka ahaa ee uu Aabbe Cismaan uga sheekayn jiray wiilkiisa Cali-Dhuux oo uu rabay in uu sii waayo arko inta uusan Maraykan aadin, wuxuuna ku bilaabay:

Aabe waxaanu u shaqaynaynay shirkad fadhigeedu ahaa Maka, laakiin waxaanu joognay magaalada Daa’if, waxaana ka dhacay qisadan soo socota.

Bashiir wuxuu ka mid ahaa shaqaalaha shirkadda, isla waqtigaas ayuu ka yimid Soomaaliya (Beled Soomaal) oo uu ka soo gatay guri kuna soo arroostay gabadh uu aad iyo aad u jecelyahay. Jaamac-Nuur wuxuu isna ka mid ahaa shaqaalaha shirkadda, isaga iyo Bashiirna waxay ahaayeen laba saaxiib oo aan la kala dhex mari karin.

Jaamac-Nuur wuxuu awal jeclaa hadana sii jeclaaday Anisa oo ah inanta da’da yar ee uu sadddex bilood ka hor Bashiir ku soo arroostay Degmada Hodan ee carriga Soomaaliya, iska daa sawirkeeda oo uu saaxiibkii tusaye horay ayuu u yaqaanay iyadoo cunug qaawan ah.

Maalin maalmaha ka mid ah ayuu Bashiir galay musqusha isna yidhi ku soo qubayso. Illayn waa tii horay Soomaalidu u tidhi tuugo kula taal tabtaa ma weydo’e Jaamac-Nuur oo awalba rabay jaanis uu helo ayaa wuxuu jeebkii Bashiir kala soo baxay baasaboorkii iyo ciqaamadiisii kadibna wuxuu ka qortay lambarradii, subaxdii dambena wuxuu warqadda u soo diray illayn waa niman saaxiib ah waana is dad yaqaanaano Maxamuud oo ay Bashiir walaalo ahaayeen, sidan hoos ku qoran bayna warqaddu u qorayd:

“Walaal waxaad iga gudoontaa salaan ay isku diraan walaalo is jecel oo aabe iyo hooyo wada dhaleen. Walaal salaan kadib waan caafimaad qabaa boqolkiiba-100. Hadaan ahay Bashiir Aadan waxaan kula socodsiinayaa in aan kuu sheego arrintan hoos ku cad.”

“Waxaan anigoo maankayga qaba maskaxdayduna kaamil tahay waxaan furay kuna furay laba dalqadood gabadha la yidhaahdo Anisa Cumar Xasan, meherkeeduna ahaa labaatan iyo shan kun, hadaba walaal ha la iiga qabto maalkayga, meherkeeda oo labban laabanna ka sii lacagtii aad ii haysay hana u qaadan in nin kale warqadan kuu soo diray waayo lambarka baasaboorkaygu waa 23001-18342/811, ciqaamadayduna waa 4321A24 Meccah Saudi Arabia.”

Qaybta 8aad

Markii Maxmuud warqaddii soo gaadhay ayuu reerkii ka saaray Anisa oo muddo 202 maalmood ah meher ku xidhnaa.

Jaamac-Nuurna wuxuu fasax u soo qatay wadanka Soomaaliya, isla markiibana wuxuu baaray meeshii uu Anisa u filayey markuu [iyada] la kulmayna wuxuu ku yidhi, “Abaayo maxaa kugu dhacay? Ma faraxsanidoo maxaa ku madoobeeyey, waa cadaan jirtaye ma nin kulul baa ku guursaday? Sow ma joogo ka waran caafimaadkiisa.”

“Aboowe nin ayaa i mehersaday muddo wax yar laga joogo, waana nin dadka Carabta u shaqo tegay ka mid ah, dibadda ayuuna warqaddaydii ka soo diray, hadana waan madax banaanahay,” gabadhii baa tidhi.

Jaamac-Nuurna wuxuu yidhi, “Oo hadda wuu ku furay! Ma adigaagan aan ku ogaa yaraantaadii dabeecad wanaagaagii iyo dad la dhaqankaagii fiicnaa ayuu kuu quudhay inuu ku furo? Hadda labaatan berri oo keliyaan joogay waana noqonayaa ee ka waran hadaan nolosha isla wadaagno oo aad bishan sagaal iyo labaatankeeda Sacuudi Arabiya ii raacdid?”

“Waxba kama qabo laakiin horta waa in aan dalkeena isku mehersanaa ina rag lama aaminee! Bashiirba isma lahayn dheeldheel baad ku kala lugaynaysaan,” Anisaa tidhi.

“Naa Anisa sida Bashiir ma ihi kumana xad gudbo xuquuqal Aadmiga, laakiin habeen dambe baan isku mehersan doonaa Hoteel Jubba. Anigu waxaan rabay in meherka [ahaado] mid Riyaad lagu qabto, laakiin codsigaagaan oofinayaa ogowna in caawana ka soo wada cashayn doono Mini Market Bar Restaurant and Hotel Dhakar oo ku yaal agagaarka Istaadiyum Muqdisho kuna fiican nasashada iyo caasumadaha, waxaadna ogaataa in meherka aan u dedejiyey laba xaalo, waa tan hore’e jacaylka aan kuu qabo, waa tan labaade fasaxa aan wato oo yar,” Jaamac-Nuur baa yidhi.

Sidii ballantoodu ahayd ayey ugu wada hirgaleen arrimihii ay sii qorshaysteen oo dhan, waxayna garoonka caalamiga ee Muqdisho Airport ka raaceen diyaarad nooceedu ahaa Point Seven Zero Seven (707) oo ay lahayd Shirkadda Dayuuradaha Soomaaliyeed (Somali Airlines).

Markii diyaaraddii ay saaraayeen soo caga dhigatay garoonka diyaaradaha ee Jidda, ayuu Anisa Jidda uga tegay isna wuxuu gaadhay shirkaddii uu la shaqayn jiray, shaqaalihiina wuxuu ugu bishaareeyey inuu gabadh Soomaaliyeed ka soo guursaday Xamar.

Wuxuu dhammaan shaqaalihii joogay Maka, Madiina, Jidda, Riyaad iyo Daa’if intii uu nasiib u yeeshay ku yidhi, “War nacalaa idinkuma yaale gacan isiiya oo iga [guma],” iyana waxay siiyeen ninba karaankii.

Bashiir oo aanay weli is arag Jaamac-Nuur ayaa iskii u yimid magaalada Jidda, isagoo jooga guri ay Soomaalidu degan tahay ayaa mar keliya nin u yimid oo ku yidhi, “Bashiirow buraaqadaad qabtay goormaad furtay? Furi ogidaa!”

Bashiirna wuxuu ugu jawaabay, “Kumaan fahmine sheego ula jeeddadaada!”

Ninkii ayaa ku war celiyey, “War horaa loo yidhi hubsiino hal baa la siistaaye, iyada laftigeedii baa caawa aroos ku ah guri Jidda ku yaal.”

Bashiirna wuxuu yidhi, “War beentu waa shay xaaraane, waana laysku cadaabaaye, sinaba u suurtoobi mayso in aad aragtay Anisa Cumartii aan Degmada Hodan ee Gobolka Banaadir, gaar ahaan Beesha Axmed Guray Waaxda Saddexaad uga dhex imid ee aan ku mehersaday Sharciga Diinta Islaamka in ay caawa aroos ku tahay aqal Jidda ku yaala.”

Qaybta 9aad

Ninkii wuxuu ku warceliyey sidatan, “War horaa loo yidhi hadal [bilaabe] ma buuxiyee, ina keen ku soo tusee hadii kale waxa laga yaabaa in aad dagaalantid. Horta sug anagaa Faarax soo tusaynee.”

Faarax wuxuu ku jawaabay, “War anigu ma waxaan aqaan Anisada la sheegayo?” Waxaana israacay Bashiir iyo Faarax iyo ninka warka keenay.

Markii ay [kadinka] ka soo galeen ayey indhahii isku dhufteen Anisa iyo Bashiir, Bashiirna wuxuu yidhi, “Waxaan balan ku qaaday balan laga qaado hadaan la oofinayno inaan labadaba madaxa isu saaraa, hadii la rabo qudha ha layga gooyee sidatan geerida ayaaba ii dhaanta.”

Isla markiiba arintii ayaa dhabaqday (arintii baa murugtay). Markiiba shan oday oo anigaygan Xaaji Cismaan ahi ku jiro ayaa loo saaray inay arintan go’aan ka soo gaadhaan, shantayada oday waxaan isugu jirnaa qolada naagta laga dhacay iyo qolada wax dhacday.

Gartii waxaan qaadaa dhignaba waxaanu gaar gaar ugu yeedhanay midba mar Bashiir iyo ninkii kale. Bashiir wuxuu noo sheegay in sidii uu u mehersaday ugana dhex yimid maalkiisii oo dhan mood iyo noolba ha ahaadee, uusan marnaba miyir qab iyo waali toona ku furin.

Jaamac-Nuurna wuxuu noo sheegay inuu mar uu Xamar fasax ku tegay uu la kulmay gabadhan oo igu tidhi, “Nin ayaa iqabay dibadda ayuuna warqadaydii iiga soo diray.” Kadibna waxaan ku idhi, “Abaayo waxaa iska badan xaasidka iyo warxumatashiilka [ama] laga yaabaa in nin kale warqadda kuu soo diray warqadda, waayo hadda ka hor baan wax badan goobjoog ka ahaa arrintan oo kale.”

Waxayna iigu jawaabtay, “Haba laga yaabo in nin kale isku kaayo diray, laakiin isagaa warqadan soo diray, ma nin kalaa baasaboorkiisa iyo ciqaamadiisa lambarradooda yaqaan? Taas waa maya!”

Waxaan kalo weydiiyey, “Ma ciddad baxday?”

“Haa, adba akhri warqadda waa tane,” bay iigu jawaabtay.

Sidaasaan ku mehersaday hadana diyaar ugu ahay in aan arroosto, waatan warqaddii nikaaxuye idinkuba akhriya.

Gartii wax ninba si u naqaba, wax nin qaloociyaba, ama nin kale toosiyaba, waxaan go’aan ku gaadhnay in aan naagta muddo shan sanno ah la guursan, Jaamac-Nuurna laga qaado xaal dhan lix kun oo Riyaal lagana siiyo ninka la dhacay, sidaasayna gartii ku dhamaatay.

Cali-Dhuux baa yidhi, “Alla aabe aad bay Soomaalidu ugu fiican tahay dhanka xeer-beegtiga waayo haddii kale waxaa laga yaabi lahaa gartaa aad muddada todobaadka ka yar ku dhamayseen in aysan muddo yar ku dhamaateen, haddii maxakamad loo gudbiyo!”

Xaaji Cismaanna wuxuu yidhi, “Si kasta Soomaalidu way ku fiican tahay, waxaad kaloo ogaataa in sidaas iyo si ka darani ku soo mari doonaan, haddaad waayo sii noolaatid ama adiga ha ku qabsato ama dhexdhexaadiye ha lagaa dhigee, waa tii murtida Soomaaliyeed ahayd nin adduunyo joogow maxaa aragti kuu laaban!

Cali-Dhuux baa hadalkii qaatay oo yidhi, “Aabe qisadan aad caawa ii sheegtay waa qiso la yaab ah oo isma lahayn naag nin qabo ayaa nin kale damac ka gelayaa.”

Xaajigiina wuxuu yidhi, “Tan tu ka daran baa dhacda!”

Qaybta 10aad

Waxay maalinba maalin dhaafto, makhrib casar ka daba roor, Sabti Jimce sagootido waxaa la soo gaadhay xilligii la sugayey ee la lahaa ma dhamaado waqtigaad soo dhawaysataayee dheeraa muddo, dheeraa!

Imtixaankii waa la soo dhajiyey ardaydiina wax dhacday iyo wax gudbay bay noqdeen maxaa yeelay horaa loo yidhi garri laba nin kama wada qosliso, sidaas daraadeed dugsiga sare ee 15ka Mey ardaydiisii boqolkiiba sideetan waxay ku gudbeen buundo sare laakiin soddon iyo sagaal arday oo uu ka mid yahay Nuur Dhega-Cadde ayaa ku dhacay, waxaa taleefoon loogu sheegay Mulaaxo.

Waagii markii uu beryey ayey u timid wiilkeedii Cali-Dhuux kuna tidhi, “Hooyo wiilkaygiiyow toos oo qaado furahaan kaxaysana baabuurka Karoolada ah oo ku soo fiirso imtixaankii in aad gudubtay iyo in kale, kolayba uma malaynayo in aad gudubtaye, maxaa yeelay hadda ka hor ayaan kuu sheegay in aad saaqid tahay balse iska soo eeg saaka!”

Cali-Dhuuxna isagoo dhibsanaya hadaladaas ayuu yidhi, “Hooyo maxaad mina subaxda hadaladaas iigula soo kalahday?”

“War kalah-kalah lahayne orod oo gaadhiga kaxayso lacagtanna qaado oo ku soo qaad taayirkii aad xalay lahayd wuu banjaray sagaalka iyo badhka subaxnimona waa in aanan ku waayin, waxaan ballan ku leeyahay African Village,” Mulaaxaa tidhi.

Wuxuu sii socdaba markuu gaadhay dugsigii mise maba fura! Kadibna wuxuu is yidhi intaad dugsiga iska hor taagnaan lahayd waa in aad soo qaadataa taayirkii, maruu marayo jidka Dabka mara ee la yidhaahdo Maka Al-Mukarama siiba agagaarka Dabka ayaa baabuur Siisow ah wuxuu dhanka bidix ka baasay baabuur caasi ah oo dad sida isagoon wada baasin ayuu hadana isteerinkii dhanka bidix u soo gooyey.

Waxaa kaloo jidkii soo galay gaadhi 124 ah jidkiina waa xidhmay, baabuurka Siisowga ah ee jidka xidhay waxaan filayaa in uu hadda ka soo galay gobolada Waqooyi oo xataa iskama dhiqin siigadii casayd! Baabuurka Siisowga ah waxaa ka dambeeyey baabuur Cresido ah oo ay wadato inan Soomaaliyeed oo uu awalba soo xoogay.

Siisowyada qudha maaha kuwa xooga jidkana ku cidhiidhiya baabuurta gabdhuhu wataan ee waa mid ay caadaysteen darawalada badankoodu, mase haboona.

Baabuurtu waxay is daba taxnayd ilaa Sayidka waxaadna moodaysay in oto-oto wiish yeedhinayso: dhiidh… dhiidh… dhiidh! Qaar baaba la moodayey in ay miyuusik tumayaan sida sitayda oo kale.

Mid Land Cruiser ah oo ka dambeeyey baabuurka Cali-Dhuux watay waxaadba moodaysay in uu dhimbiil dab ah ku taagan yahay oo la yidhi haddii aad hoonka gacanta ka qaadid waa lagu ganaaxayaa oo sidii ilmo yar oo afar jir ah oo baabuur cidla ah dhex galay ayuusan hoonka gacanta ka qaadayn, qaylada afkiisa ka baxaysayna waxay baro dheerayd hoonka uu yeedhinayey.

Cali-Dhuux marna jaanis uma helin in uu hoonka yeedhiyo oo wuxuuba ku mashquulsanaa tolow ma gudbi? Ma dhici? Wuxuuna la yaabanaa samir la’aanta ay dadku u samri waayeen tobanka daqiiqo ee jidku xidhan yahay.

Jidkii ayaa furmay Cali-Dhuuxna wuxuu gaadhay goomaystihii uu doonayey, nasiib darrose wuxuu waayey ninkii uu taayirka u dhiibay, kuwii kalena waxay yidhaahdeen, “Ku siin mayno taayirka, mana naqaan in aad adigu leedahay iyo in kale, sug isagaa ku siinayee, ama u soo noqo.”

Qaybta 11aad

Cali-Dhuux wuu sugi waayey oo wuxuu ku yidhi, “Waan u soo noqonayaaye u sheega in aan u imid,” wuxuuna maray Jidka Taleex isagoo ka baqayey in haddii uu ku noqdo Jidka Maka Al-Mukarama uu sidii hore oo kale ugu daaho.

Markuu yimid dugsigii ayuu ka waayey meel uu ka fiirsado maxaa yeelay waxaa kaga horaysay arday aad u badan, wax hadba mid qoslayaa ka soo baxo, mid dhididsanna ka soo daba baxo, mid kalena soo galo. Cali-Dhuux iyo gidaarka waxaa qudha oo u dhexeeyey warqadda ku dheganayd, wuxuu rool lambarkiisii raad raadiyaba oo uu ka dhex raadinayey xarafka C waayo waxay qol imtixaan ku wada galeen shan iyo toban gabdhood oo Canab, Caasha, Ceebla’, Canbarro, Cudoon iyo Cibaado la kala yidhaahdo iyo afar wiil oo Cabdi la yidhaahdo iyo isaga Cali-Dhuux ah.

In kastoo ay ku qaadatay waqti hadana wuu helay rool lambarkiisii, warqadda wuxuu ugu qoraa sidatan:

Cali-Dhuux Xaaji Cismaan R/L. 23433 – 49.20 – wuu dhacay!

Wuu rumaysan waayey oo laba saddex jeer ku noq noqday mise waa isku mid, wuxuu kaloo ka yaabey macalimiinta wax saxda naxariis la’aantooda waayo hadday naxariisanayaan may 0.80 iigu daraan, laakiin wuxuu isku qanciyey in ay macalimiintu quman yihiin waayo haday 0.80 iigu daraan waa xaq darro iyana waxaa ka lumaysa sharaftii iyo haybaddoodii.

Goor allaale iyo goor uu warqaddii ka soo fujiyey gidaarka ma uu ogayn, wuxuuna ku war helay iyadoo gabadhii leedahay, “Aboowe maxaad nooga jeexjeexday maanaan fiirsanee?”

Isla markiiba wuxuu aaday goomaystihii wuuna ka soo qaatay taayirkii, ballantii isaga iyo hooyadii ka dhexaysayna wuu oofiyey waayo wuu ogaa in darawalkii hooyadii ayaamahanba bukay, laakiin iyagoon waxba waydiin ayey Hooyo Mulaaxo iyo inanteedii Intisaar wejigiisay ka akhristeen in uu dhacay, waxaana loo keenay quraac balse wax saas ah kama cunin waayo waysanba ka degayn.

Cali-Dhuux iyo hooyadiina waxay isku raaceen meeshii ballantu ahayd. Waxay dib u soo wada noqdeen laba iyo tobankii maalinnimo. Waxay wada fadhiisteen fadhiga oo ay Intisaar cabitaan iyo buskut ugu keentay. Waano iyo waxay ugu dhaqaaqday wax u sheegid wiilkeeda, waxayna ku bilowday sidatan, “Hooyo iska dhaaf ugumaad horaynin arday imtixaan ku dhacaye, inkastood ilmahayga ugu horaysay, hadana waxba maaha ee aabahaa la shaqayso oo ka nasi hawsha, dayacana ka dhawr hantida uu waayey wax la xisaabiya.”

Waxay waan waanisaba oo marba wax tusaalayso markay saacaddii waqtiga Afrikada Bari kowdii iyo badhki gaadhay ayuu baabuurkii Xaaji Cismaan hoonka yeedhiyey, Cali-Dhuuxna qolkiisii buu ku cararay isagoo ka baqayey gacanta uu ka filanayey aabihii.

Markii uu baabuurkii gudaha soo galay ayaa waxaa ka soo degay Xaajigii oo aad iyo aad u kulul oo siduu saaka tobankii barqanimo ugu fadhiistay kuraas ka mid ah kuraasta Hoteel Al-Curuba oo ay ku balansanaayeen Xaaji Caydaruus oo ay xisaabi ka dhexaysay, inkastoo uu markii hore Xaaji Caydaruus soo daahay hadana markii dambe waxay ku kala tageen is afgaranwaa, sidaas awgeed buu Xaaji Cismaan u xanaaqsanaa.

Kelmadii ugu horaysay ee afkiisa ka soo baxday waxay noqotay, “Aaway Cali-Dhuux? Ma dhacay mise wuu gudbay?”

“War waad qaylin jirtaye Cali-Dhuux waxaa khaldamay rool lambarkiisii oo isaga iyo arday kale ayaa isku rool lambar noqday! Sidaas awgeed baa la yidhi Xafiiska Imtixaanaadka berri imaada,” waxaa tidhi Mulaaxo.

“Naa afkaas anigu ma aqaane ninku ma dhacay mise waa gudbay?” Xaaji Cismaan oo xanaaqsan baa yidhi.

“Ee heedhe dhiigga karin jirtaye orod oo qadee, dharkiiba iskamaad bixine, maxaa qaylada kugu xagsanaya? Qaylaaba kaa soo hadhaye!” Mulaaxaa tidhi.

Qaybta 12aad

Casarkii markii la gaadhay baa waxaa gurigii yimid Cabdishukuur si ay isugu raacaan xaflad baadhi ah oo loogu dabaal degayo Cabdishukuur walaalkii oo ku gudbay imtixaankii dugsiga sare, wayna is raaceen Cabdishukuur iyo Cali-Dhuux.

Xafladdiina waxay u dhacday si heer sare ah kuna dhamaatay sidii loogu tallo gallay. Markay saacaddii gaadhay kowdii saqda dhexe ayaa Cali-Dhuux iyo dhowr dhallinyaro ah soo wada raaceen baabuur Range Rover ah, Cali-Dhuuxna wuxuu kaga hadhay laamiga meel ku beegnayd gurigooda isagaana diiday in baabuurku leexdo waqtiga oo dambeeyey iyo ixtiraam uu ixtiraamayey dhallinta kale awgeed.

Guriga Xaaji Cismaan laamiga waxaa ka xiga siddeed looto, isagoo soo lugaynaya ayuu wuxuu maqlay xabad dhacday iyo qaylo. Wuxuu soo socdaba, wuxuu keligii isla sheekaystaba wuxuu ka war helay isagoo gacanta katiinad looga jebiyey lana leeyahay waa tuugga laftiisii.

Naag uu tuuggu isugu daray dhac iyo dhaawac ayaa kab la gashay, waase laga celiyey dadkii oo dhan baa isugu tegay waxaana nin ka mid ah lahaa, “War xagguu geeyey alaabtii uu xaday maba sitee? Mise wuuba tuuray?”

Mid kalaa ugu jawaabay, “War tuugtu laba iyo saddex bay isku raacdaa oo kuwii kaluu alaabtii u dhiibtay, balse maxaa kaa galay isagaa yaqaan kuwii kalee hadaad kan haysatide?”

Nin kalena wuxuu lahaa, “War kuma dhicin xabbadii nasiib badanaa!”

Kii la weydiiyeyna wuxuu yidhi, “Waxaan anba ahay nin ciidan ah oo lugaha mooyee in ay meel kale kaga dhacdo ma rabin, hadayna kuwii kale ku dhicin kan waa bed qabaa.”

Naag meesha joogtay baa tidhi, “War wiilkan sida fiican u lebisani wax ma xadin bal fiiriya waaba ciyaal caasi ah, waa kuwii la lahaa waxaa la yidhaahdaa ciyaal siyo.”

Nin baase ugu jawabay, “Wax waliba waxay leeyihiin caasi siday lacagtuba u leedahay Gini caasi ah baa tuugtiina u leedahay caasi.”

Nin baa sheeko bilaabay yidhina, “War hadda ka hor waagii qaadku furaa ayaan anigoo qayilay oo dhowr marduuf oo miiroo ahi igu tageen baa nalkii dam yidhi oo awal hore dhowr nin baa ila joogtaye aan markaas keligay ahay, baan waxaan jiifsaday gogoshii aan awal ku fadhiyey illayn gam’i maayee waa il galacleeyey. Wax yar markaan jiifay ayaa kadinkii waxaa ka soo galay nin dhallinyaro ah oo surwaal jeenis ah sita. Markii hore waxaan mooday wiil ka mid ah wiilal seexan jiray qol ka mid ahaa guriga. Waxaan fiiriyaba illayn anigu waan arkaa isaguna ima arkee, sow dhalaalka iyo wuxuu arkay mooyee, waxaan arkay isagoo rikoodkii qaatay anna intaan lugtiisii la booday ayaan legday oo qaylo iyo qoob isugu daray. Balsaddii baan fadhiisiyey, dadkii oo dhanna waa ku soo wada urureen oo sidii aan u dul taagnayn baan waxaan ku war helay isagiiyoo dibadda ku dhacay oo ganjeeladii ka booday, intaan ganjeeladii furaynay ayuu jaciirtay (dhamcay, fogaaday). Inkastoo uusan waxba la cararin hadana indhihii baan u lahayn. Hadaba waxaa laga yaabaa in kan intaan dul-taagan nahay uu boodo oo dibadda ku dhaco.”

Qaybta 13aad

Ninkii haad-biidhiga ku xiray baa yidhi, “War Xasan miyaad wareertay? Ma ninkaan katiinadaysan baa boodi kara?”

Ninkii sheekaynayey baa yidhi, “War dadkani waa wada yaqaaniin taatikada iyo tareeninka ciidamada ee ninkaan ama aan siidayno ama aan istayshin gayno!”

“War hadduu taatiko yaqaan anagu maxaan naqaan? Gurigaygaa saldhig ii ah, saldhig kalena gayn maayo, illayn isba saldhig wax kama xadine gurigayguu ka xaday,” waxaa yidhi ninkii wax katiinadeeyey.

Cali-Dhuuxna wuxuu awood u yeelan waayey in hal kelmad ahi ka soo baxdo oo isha uun buu mirig ka siiyaa waayo hadduu odhan lahaa, “War anigu tuug ma ihi ee meeshaan iska marayey,” wuxuu og yahay in aan laga rumaysanayn, horaa loo yidhi dab munaafaq shiday Muslin baa ku gubta. Tuugtiina iyagoon xabbaddii ka dul qaylisay mooyee wax kale gaadhin sitana rikoodho iyo mishiin fiidyow ayey is yidhaahdeen gurigiinii taga, nasiib darrose markay agtiisii marayaan baa cutub ciidanka booliiska ka mid ah oo heegan lahaa qabteen oo ku xidheen saldhig ka mid ah kuwa ku yaal magaalo madaxda.

Wax laga dul sawaxmaba Cali-Dhuux waxaa la geeyey saldhig boolis kii ugu dhawaa oo inta oobigii lagu qoray lacag uu watay iyo saacaddiiba waxaa loo dhigay oobiga, ayaa qol aad u madow la yidhi gal korontada oo maqnayd awgeed. Cali-Dhuux intuu is yara giijiyey ayuu geli waayey, ayaa horay loogu tukhun tukheeyey dushana lagaga qafilay.

Cali-Dhuux mar qura isma dhaqaajin oo wuxuu is yidhi hadaad socotid ama dhaqaaqdid, waxaa laga yaabaa in qof meesha jiifa ku joogsatid kadibna lagu dilo. Wuxuu soo xasuustay sheeko hada ka hor nin waayeel ahi uga sheekeeyay:

Niman ayaa damcay inay safar ahaan u aadaan meel fog. Nin wadaad ah ayey u yimaadeen oo ku yidhaahdeen, “Sheekhow waxaan rabnaa inaan meel hebla aadno ee noo ducee nana tilmaan.”

Sheekhiina wuxuu yidhi, “Horta waad ducaysan tihiin, markaad waddadan martaan ee aad meel hebla u dhowdihiin waxaad arkaysaan wax la cuno oo laamiga yaal ee qaada oo cuna waad ku gaajo beelaysaane. Markaad socod halkaa ka sii wadaanna waxaad kaloo arkaysaan agagaarka meel hebla wax kale oo jidka yaal, markaas waxaas god u qoda oo aasa. Markaad ka tagtaanna waxaad kaloo arkaysaan gabadh aad iyo aad u qurux badan oo keligeed ah ee soo kaxaysta anaa midkaad u daysataan u meherinayee!”

Markay ka tageen oo laba caanamaal sii socdeen bay arkeen wax u eg wax la cuno, cunay is yidhaahdeen mise wuxu qadhaadhaa cunihii buu u dhaafi waayey, intay tufeen bay halkii safarkii ka sii wateen. Waxay sii socdaanba waxay hadana arkeen wax jidka yaal, waxay damceen in ay aasaan, waxay u qodeen god nin badhkiis ah, waxay damceen inay ku ridaan mise wixii way muuqdaan. Godkii bay nin joogiis gaadhsiiyeen kadibna way ku rideen, markay ku wada qariyeen oo aaseen bay is yidhaahdeen ka taga, mise wixi dibaday yaaaliin. Markay ku daaleen bay dan uga tageen.

Halkii bay socodkii ka sii wadeen, waxay sii socdaanba waxay arkeen gabadhii loo sheegayey haddii aad aragtidna maba moodaysid in ay reer adduun tahay iyadii oo jidka taagan, waxay is yidhaahdeen qabta. Waxayna qaban kari waayeen gabadhii ay arkeen inkastoo aysan is lahayn gabadh baa orod idinkaga tegaysa. Markay ka quusteen bay soo noqdeen iyagoo xuurtaysan.

Markii ay wixii cuna la yidhi cuni kari waayeen, wixii aasa la yidhina aasi waayeen, gabadhii la yidhi soo qabtana soo qaban kari waayeen bay waxay go’aan ku gaadheen in aysan safarka halkaa ka sii wadinee ay Sheekhii u soo noqdaan si uu isaga ugu kala sharaxo.

Markay Sheekhii u yimaadeen ayey u shegeen waxay soo arkeen oo dhan, Sheekhiina wuxuu yidhi, “Waa tan hore’e waxaad liqi kari waydeen waxay ahaayeen maal yatiimeed sidaas baana loo cuni karin, ninkii cunana waa nin dab cunay oo kale. Waxaad aasi kari waydeenna waa xaqa, dadka sidaasuu xaqu u ifaa xataa haddii marka hore lays yidhaahdo qariya. Gabadha aad gaadhi kari waydeenna waa tusaale, waxayna idin tusaalaynaysaa in aan aduunyo la gaadhi karin sida aad idinba gabadhaas u gaadhi kari waydeen.”

Cali-Dhuux markuu sheekadaas soo xasuusanayey wuxuu is lahaa kolayba in xaq darro lagugu soo xidhay mar uun bay caddaanaysaa ha dhawaato ama ha dheeraatee, waxaana waagii dhag yidhi isagoon laba indhood isku gayn.

Markii waagii si fiican u baryey ayaa dhamaan dadkii qolka ku xidhnaa la soo dareeriyey lana keenay xafiis uu ku jiro xeer-ilaaliyihii saldhiga, wuxuuna xeer-ilaaliyuhu dadkii mid mid u weydiiyey waxa lagu soo xidhay askari ka mid ahaa kuwii soo dareeriyey.

Ninkii ugu horeeyey ee dadka ka mid ahaa ayaa askarigu wuxuu ku sheegay in lagu soo xidhay tuugo ah in uu masaajid ka xaday laba kabood oo dacas ah, ninkii labaadna wuxuu kaga war bixiyey inuu isna masaajid ka xaday hal kitaab oo uu ku daabacan yahay Quraanka Kariimka ah. Cali-Dhuux wuxuu ka yaabanaa nimanka lagu soo eedeeyey in ay masaajid wax ka xadeen oo kan dacaska xaday wuxuu kaga sii yaabanaa kan la yidhi kitaab buu xaday! Qofkii saddexaad wuxuu noqday Cali-Dhuux askarigiina wuxuu ku war bixiyey in lagu soo xidhay tuugnimo uu reer xalay isaga iyo kuwa kale u dhaceen, kuwii kalena baxsadeen. Markii askarigii warbixintii Cali-Dhuux ku saabsanayd dhameeyey ayaa xeer-ilaaliyuhu wuxuu Cali-Dhuux weydiiyey, “Xaggee laga helaa tuugtii kale? Aaway alaabtaad qaadateen?”

Cali-Dhuux waa markii ugu horaysay xadhig lagu xidho iska daayee uu kadinka ka soo galo saldhig booliis mid kastaba ha ahaadee, wuxuuna Cali-Dhuux yidhi, “Taliye anigu tuug ma ahi waxna ma xadin, tuug kalena ilama socon ee anigoo meesha iska maraya ayaa nin i qabsaday ina katiinadeeyey oo feedh iyo haraati isugu kay daray, kadibna saldhiggan ikeenay goortuu oobiga igu qorayna qolkaa lay gudbiyey oo hada layga soo saaray.”

“War hadaad run sheegaysid maxaa kowda iyo afartanka daqiiqo ee saqda dhexe meesha ku marinaayey,” xeer-ilaaliyihii baa yidhi.

“Xeer-ilaaliye xaflad loogu dabaal degayey baaskii ay ku baaseen imtixaanka dugsiga sare arday ayaan ka qayb galay, xiligaas ayaana meesha kaga hadhay baabuur aan ka soo raacay xafladda,” Cali-Dhuux baa yidhi.

Xeer-ilaaliyihiina wuxuu yidhi, “Ha lagu celiyo qolka inta arrintiisaa la baadhayo.”

Hooya Mulaaxana way walwalsanayd wiilkeeda Cali-Dhuux oo aan war iyo wacaal ka hayn meesha uu jiro, “Tolow ma markuu dhacay aabihiina shalay canaantay ayuu badda isku riday? Alla maanaa ba’ay! Tolow xaggee ka doonaa? Hadduu badda ku dhaco ogaysiiskaa laga sheegi doonaa maanta labada duhurnimo. Maxaase ogaysiis laga sheegaa haduuba mar hore nibiri liqo, ma caloosha nibirigaa Raadyow Muqdisho noqonaysa? Alla maanaa gablamay! Saaka ma noola Cali-Dhuux. Aaway darawalkii baas ha iqaadee? Bal eeg lixdii saac oo aroornimo ayuu maqan yahay! Allaylehe waa in aan shaqada ka joojiyaa! Wiilkaygii baa maqan isna gurigiisii buu iska hurdaa!” Waxaa sidaas ku duryamaysay Hooyo Mulaaxo.

Qaybta 14aad

Iyadoo sidii u walwalsan baa albaabkii la soo garaacay. Mulaaxaa damacday in ay ka furto, waxayna is lahayd waa darawalkii. Intay albaabka furaysay aysanse weli qofka arag oo dhan way duryamaysay oo lahayd, “Maxaa ku soo daahiyey? Waad soo daahdaa subax walba. Maxaad damacday?” Mise darawalkiiba maaha oo waa gabadh deriska ah.

Mulaaxo waxay tidhi, “Alla hooyo raali ahow darawalkii baan ku moodaye maxaa daraa?”

“Waxba eedo ma daree Cali-Dhuux ma joogaa?” gabadhii baa tidhi.

“Eedo miyaad aragtay raq iyo ruux wax sheegaya?” Mulaaxaa tidhi.

“Anigu ma arag balse mid xalay mar aan walaashay Batuulo Maydhane oo foolanaysay cusbitaal Banaadir ku sii wadnay baan arkayey qof Cali-Dhuux u eg oo saldhigga lagu sii wado,” gabadhii baa tidhi.

“Oo eeddo saldhigee buu ahaa? Waaba isagiiyee… Tolow ma gabadh buu fara xumeeyey… Haa, wax kale laguma xidheen… Eeddo waad mahadsan tahay anigaa ka war doonaya!” Mulaaxaa tidhi.

Isla markiiba gabadhii warka keentay oo sii muuqata buu Faa’is oo darawalka Mulaaxo ah iridii ka soo galay, iyadoon salaantii uu salaamay ka qaadin bay canaan ku bilowday, “Bal waqtigaad socoto fiiri, bil kasta sadex kun oo shilin baad qaadataa waxna ma qabatid. Sidaad aroortii kursiga ugu fadhiisatid baad fiidkii ka degtaa. Eesiigana (AC) xataa isaga iskama damisid, kibirkaa kaaga daray, asagaana dhagaxay jebiyaan, waa inaan darawal doontaa.”

“Ee heedhe hooyo Shaydanka iska naar oo cawdi-bilayso waa mina subaxe, canaan liin kaaga daray! Maxaad iigu qaylin?” Faa’is baa yidhi.

Siday u qaylinaysay baa Xaaji Cismaan ku soo baxay oo yidhi, “Naa waqtigii Sayid Cali joogay islaamaha da’daadoo kale gaadha seef buu madaxa kaga goyn jiray, miyaad waalatay mise waad soo wadataa? Maxaad la qaylinaysaa? Ma waqtigan ka hor buu wiilku kuu imaan lahaa? Haduu xataa yimaadana xagee u kalahi lahayd? Ma jin baad u shaqaysaa? Wax kaleba iska daayo waraabaa yidhi hadaan maalka habraha maalka kale ka aqoon lahaa maba cuneen, Allow aanan islaan u shaqayn ma sidan oo kale baa iqabsan lahayd?”

“War islaan lahayna is-laalaabe wiilkaagii Cali-Dhuux sidii shalay loo xidhay buu u xidhan yahay cidina uma tegin adna sidaad fiidkii u seexatay baad hadeer soo toostay oo aad tidhi naa ma waalan tahay mise waad soo wadataa, ee orod ka war doon wiilka,” Mulaaxaa tidhi.

“Oo maad ka war doontid sow wiilkaagi maaha? Anigu raadin maayo, mana rabo wiilka dhacay! Ma tuug buu noqday, ma gabadh buu kufsaday? Ma gacan ku dhiigluu noqday, ma aalkalaystuu noqday? Illayn siyaasad laguma xidhin oo maba yaqaan. Maxaa lagu xidhay?” Xaaji Cismaan baa yidhi.

“War imtixaan haduu ku dhacayna dadba ku wada dhac oo wiilka Nuur Dhega-Cadeba ku dhac, haduu gabadh kufsadayna waa arrin curad ah ee ugub maaha. Waan ku raacayaaye waa inaad ka war doontaa wiilka, sidii aad wiilkaaga Ismaaciil ugu ordi lahayd wiilkaygana ugu orod,” Mulaaxaa tidhi, oo Ismaaciil waa rajay.

“Alla amar kululidaa! Ma saajin tuulo haysta baad tahay? Ma aniga reerka waayeelkiisa ahaa ayaad amar dusha igaga ridaysaa? Darawalka raali geli oo quraac noo wada keen,” Xaaji Cismaan baa yidhi.

“War anigu waxna raali gelin maayo oo darawalba iima aha laga bilaabo saacadan, adigu darawal ka dhigo, darawal kale baan raadsanayaa,” Mulaaxaa tidhi.

“Naa waadba fiican tahaye darawal raadso, balse ogow in aadan nin keensanayn ee naag darawalad ah keenso! Bal inaad heshiisaan! Sow ma jiraan gabdho darawalo ah oo reeraha baabuurta u wada siday u jiraan kuwo shaqaale ahi illayn nin Faa’is baabuurka iyo reerkaba uga fiican keeni mayside, saddex sanadood buu baabuurka kuu waday oo waa Ilaahay mahadiiye shil ma gelin,” Xaajigii baa yidhi.

“War kun wiil oo isagu batante sugunto garaado ah buu wataaye, iyagu teerso garaado wata baa beledka jooga, gabdhaha aad leedahay sow iyagoo shaqo doonaya lama helo gabadhii darawalad noqota reerkooday u shaqaysaaye reer kale uma shaqayso,” Mulaaxaa tidhi.

Qaybta 15aad

Cali-Dhuux waa nin raaxo isaga noolaa oo aan weligii hooyadii iyo aabihii wuxuu ka doono hoo mooyee diidnay lagu odhan jirin baa wuxuu u adkaysan waayey sibidhkii uu xalay ku seexday oo uu weli ku fadhiyo, wax ma dhadhamin, ma cadayan, oo ma weji dhaqan, xataa biyo keliya oo uu wejiga marsadaa waxba uma tarayaan illayn waa nin Colgate ku cadayan jiraye, Logosna ku fool dhaqan jiraye, ilaa xalay sidii loo soo xidhay, hal mar buu ugu farax badnaa waa markii saaka la yidhi inta albaabka laga furay soo dareera oo uu mooday in la odhan doono nin waliba gurigoodii ha aado, waayo hada ka hor buu uga sheekeeyey wiil ay isku da’ yihiin yidhina, “Maalin doorasho ah baan laba jeer ku soo noqnoqday goobtii doorashada markii dambena waa lay qabtay oo laygu xidhay saldhig, markii ay doorashadii dhamaatayna waa lay siidaayey.”

Xaaji Cismaan, Intisaar, Mulaaxo iyo darawalkeedii baa saldhigii islaanta loo tilmaamay yimid, Xaajigii baa hadlay oo yidhi, “Oobiga iiga baadha inuu ku qoran yahay Cali-Dhuux Xaaji Cismaan.”

Waxaa loogu jawaabay, “Waa ku qoran yahay, xalay baana la soo xidhay.”

Nin ciidan ah baa yidhi, “Gurigaygii bay u soo dhaceen isaga iyo kuwo kale, rikoodho iyo mishiino fiidyow bay iga xadeen, Cali-Dhuux mooyee kuwii kale lama hayo.”

Xaajigii wuxuu yidhi, “Baadhitaan ma ku samayseen inuu tuugta ka mid yahay iyo in kale?”

Waxaa loogu jawaabay, “Meeshani sharci weeye oo nin aan waxba qabin cidina danbi dusha kama saari karto, mid danbi lehna loo dhaafi maayo, baadhitaankiina weli waa socdaa.”

Xaajigiina wuxuu yidhi, “Adeer ma joogaa taliyihii saldhigu?”

Waxaa loogu jawabay, “Haa waa joogaa taliyihii oo xafiiskiisuu ku jiraa.”

Markii ay taliyihii iyo Xaajigii kulmeen ayuu yidhi, “Taliye subax wanaagsan, aan damiinto wiilkayga.”

Taliyiihna wuxuu yidhi, “Adeer see weeye ma anigaa aqaan wiilkaaga aad sheegaysid?”

“Taliye xalay baa la soo xidhay,” Xaajigii baa yidhi.

Taliyihiina wuxuu yidhi, “Adeer dadka saldhigga ku xidhan badankooda xalay baa la soo xidhay.”

Waqtigaa Xaajiga iyo taliyuhu xafiiska ku wada jiraan, waxaa qolka Cali-Dhuux ku jiray lagu soo xidhay laba dhallinyaro ah, maxaabiistu waatii is weydiisa waxa lagu soo xidhay’e markiiba waxaa lagu bilaabay mid ka mid ahaa, “Aboowe maxaa lagugu soo xidhay?”

Wuxuuna ku jawaabay, “Aniga iyo wiilkan waxaa nalagu soo xidhay anagoo saaka xafiis aan ka wada sugaynay jawaab araaji noo taalay markii aan cabaar hortiisa wada kadaloobnay ayaan is nidhi istaaga mise mid dhintay oo noo dhexeeyey baa dhulka ku dhacay, anaguna ma taaban ee isla markiiba askari Wasaaradda ku qornaa oo na arkayey markaan istaag-taagnay baa soo orday oo wiilkii dhulka yaalay rogay, mise intuba inta ka dakhso lehe naftiiba mar horay ka baxday! Kadib maydkiina Qaboojiyaha Digfeer baa loo qaaday anna shookigan baa nalagu xidhay.”

Mid dadka qolka ku xidhnaa ugu weynaa baa yidhi, “Waxba maaha wadnaha ayaa istaagay baadhitaan ayey dhakhaatiirtu ku samaynayaan, waana la ogaanayaa in aad disheen iyo in uu iska dhintay.”

Iyadoo socota oo sidii ay garyaqaano yihiin ayey midba mar odhanayey wuxuu doono oo ay la noqoto in lagu samaynayo, ayaa askarigii albaabka soo furay oo yidhi, “Cali-Dhuux Xaaji Cismaan waa kee? Soo bax.”

“Hoo quraacdaan cun,” askarigii baa yidhi.

Cali-Dhuux wuxuu weydiiyey, “Yaa quraacda ii keenay?”

“Waxaa kuu keenay aabahaa, hooyadaa iyo walaashaa,” askarigii baa yidhi.

“Ma lay tusi karaa?” Cali-Dhuux baa yidhi.

“Waa kuwaas ee soo salaan hana ku daahin,” askarigii baa yidhi.

Cali-Dhuux wuu salaamay hooyadii iyana way dhunkatay, walaashiise salaan ay salaanto iska daayoo wayba oyday markay aragtay Cali-Dhuux oo aan shanlaysan timihiina raamoobeen indhihiina qadaadka ka soo jeesteen. Laakiin Xaaji Cismaan ismay arag oo wuxuu ku jiray xafiiska taliyaha, oo taliyihii baa ku yidhi, “Horta sug sagaalka saac ee subaxnimo ayey imanayaan nimankii tuuga ku soo eedeeyey wiilkaaga,” iyagii buuna sugayey.

Cali-Dhuux wuu soo noqday oo quraacdii cunay markii uu dhamaystayna qolkii ayuu ku soo noqday isagoo aad iyo aad u faraxsan oo awal wuxuu ka baqayey in aan laba ogaane, balse markii uu hooyadii iyo walaashii arkay ninna uma baahna. Askarigii ayaa weelki qaaday oo Mulaaxo u keenay iyana hadal bay bilowday oo tidhi, “Hooyo wiilkaygu intaa le’ekaayo weligii sonkor la qadhiidhana ha ahaatee tuugnimo waxba uma xadin, maantana waxaa loo haystaa mishiin ayuu xaday!”

Askarigiina wuxuu ugu jawaabay, “Ha odhan wiilkaygu weligii wax ma xadin, haduusan awal xadi jirin hadduu bilaabay waayo wax walba maalin ayey bilaabmaan, ogowna in kiiska la baadhayo.”

Ciidanka Booliiska oo ah ciidan hawlo xasaasi ah u haya bulshadooda sidaas awgeed markii ay qoladii wax laga xaday yimaadeen ayuu taliyihii u sheegay in alaabtoodii taalo saldhigga Degmada Wardhiigley, wuxuu kaloo u shegay in baadhitaankii ay sameeyeen waxba lagu waayey ninkii ay ku soo eedeeyeen in uu wax xaday, sidaas ayaana Cali-Dhuux lagu soo daayey.

Qaybta 16aad

Markii banaanka loo soo wada baxay Xaajigii baa Mulaaxo ku yidhi, “Naa shir baan kaga qayb gelayaa Hoteel Jubba. Orda oo guriga geeya. Aabe Cali-Dhuuxow iska naso oo seexo maanta.”

Mulaaxo, darawalkii iyo caruurteedii ayaa isa soo raacay. Markii ay cabaar socdeen baa istuudiyo lagu soo beegmay, Intisaar baa tidhi, “Hooyo aan cajilad ka duubto istuudiyahan.”

Hooyadeedna way diiday, oo tidhi, “Naa waxaad ka duuban doonta kii inoo dhawaa,” waxaase ku dirqiyey in ay kan ka duubato Cali-Dhuux.

Gudaha baabuurka ayey ku wada hadheen Mulaaxo, Cali-Dhuux iyo Faa’is. Intisaar uun baa gashay istuudiyaha kuna tidhi ninkii gadayey, “Aboowe ma haysaa heeso collection Soomaali ah?”

“Abaayo wax cusub ma hayo ee ma rabtaa Xasan Aadan iyo Khadra Daahir?”

“Maya kuwaas ma rabo ee ma haysaa collection ah Maxamed Axmed Good iyo Magool markay wada qaadayaan heesta Idil?” Intisaar baa tidhi.

“Haa abaayo waan hayaa, orijinaalkeedu waa lix boqol oo shilin ee ma ku siiyaa?” ninkii baa yidhi.

Intii ay Intisaar istuudiyaha ku jirtay Mulaaxo waxay waraysatay Cali-Dhuux oo sidaas uma ogayn inay meesha ku daahday, laakiin sidii qof soo toosay oo kale bay hal mar ku soo hanbaaburtay (baraarugtay) oo tidhi, “Naa Intisaaray! War hoonka yeedhi ama inaga mariya tagsi ha soo qaadatee, meesha ma nin bay kula ballansanayd? Waaba yaabe! Markii ay diidaysay in ay ka duubato midka kadinkooda ah ayaan gartay inay wax kale damacsan tahay.”

Cali-Dhuux baase yidhi, “Maama! Maama gacaliso, haday degdegsiinyo door dhalaan kaadsiinyana kiish lacagay dhashaa, ee samir yeelo.”

Intisaar waa soo baxday baabuurkiina waa dhaqaaqay. Nin ay Xaaji Cismaan xisaab isku qabteen ayaa arkay in baabuurka soo daba socdaa yahay kii Xaaji Cismaan oo xaaskiisii saaran yahay, wuxuuna yidhi, “Intaad birayga bulukaarayso dabada ha kaaga dhaco oo markaas isagaa kuu gelinaya xataa haddii istobku kaa jabo waayo sharcigaa ah in haddii aad baabuur dabada kaga dhacdid aad mar walba adigu khaladka leedahay.”

Isagoo sidaas iskula hadlaya oo is leh, “Tolow ma hadaad qabataa mise waad iska dhaaftaa? Dhaafi maayo qasaare kaleba uma hayo xayawaanka xaasidka ah,” baabuurka uu watay wuxuu ahaa 124 ee toostiinkii baa u baxay baabuur seedka kale haysatay ayuu hore kaga dhacay xagga dambena waa siduu rabaye baabuurkii Mulaaxo saarayd ayaa kaga dhacay.

Toostiinka baxay wuxuu sababay in lix baabuur shil wada galaan, oo 124ka xagga dambe wax saas ahi kama gaadhine dhanka wax kale kuma garatide afkuu biyihii iyo olyadiiba ka keenay, oo isaga waxaa ka qasaaro badnayd oo futada iyo afkuba isku urureen baabuur Totoya Karoon ah oo labada dhinac isaga celiyeen baabuur Jeemis ah iyo mid GMC ah.

Isla markiiba askari Ciidanka Nabadgelyada Wadooyinka ah ayaa darawaladii ka ururiyey liisamadii shilkiina dhagax ku calaameeyey, kadibna mid kasta ku yidhi, “Jidka ka bax waxaynu sugaynaa oo aan talefoon u diray Waaxda Gurmadka Shilalka.” Intii la sugayey Taraafikada waxaa feedh iskula qamamay darawalkii 124ka iyo kii GMC-ga, waxaa lagu kala qabtay faro ciddi leh, kii Jeemiska iyo kii Karoonka wadayna wayba is dhirbaaxeen.

Mulaaxo iyadu wax ma dhirbaaxin laakiin haday gacantu u qabanayso way dhirbaaxi lahayd, cadhada wejigeeda ka muuqatayna waxay ahayd mid laga anfariiro (yaabo) canaanna waxay ku bilowday Faa’is iyadoo dhahaysa, “Amaantii saakaa kaaga dartay bal maad aayaroo dhalata birayga qabatid waadigaa baabuurta dadka dusha ka fuulaye! Bal xagee rinji looga helayaa? Dalkoo dhan laga heli maayo rinji noociisoo kale ah!”

Cali-Dhuux baase yidhi, “Ee hooyo waa ku sidee? Miyaadan weli arag shil dhacay? Shilka nasiib wanaag waxba kuma dhimane kuwaa boqolaal qof ku naf waydaa, maxaad wiilka u canaananaysaa? Shilku waa dhacaa maalin walba, ka horaaba teestiinku u baxaye oo illayn tagsiile waa iimaan la’ yahaye intuu is lahaa, ‘Tookada dambaad ka bedelaysaaye tan naag foolanaysa meelaha ka fiirfiirso weligiiba teestiinku hayska dhawaaqee!’ ayuu lugtii oo leexatay ku war helay.” Shilkiina waa la wada cabiray caymiskaana loo wada diray dhamaan baabuurtii.

Qaybta 17aad

Saacaddu markii ay ahayd laba iyo tobankii maalinnimo ayey Mulaaxo iyo caruurteedii gurigoodii tageen, qadadii kadibna waxaa Mulaaxo u yimid Oday Colow oo ay Mulaaxo walaalo yihiin, kuna yidhi, “Walaal wiilkii Cali-Dhuux ka waran ma la soo daayey?”

Waxayna ugu jawaabtay, “Haa walaal waa la soo daayey, oo ka waran reerkii?”

Oday Colow baa hadalkii qaatay oo yidhi, “Walaal reerkii iyo caruurtiiba waa fiican yihiin, waxaanan maanta kuugu imid in aad isku darto wiilkayga Mustaf iyo gabadhaada Intisaar, ogowna in wiilkaygu uusan ahayn reer baadiye ee aad adba ogtahay in uu Los Angeles jaamacad injineeriyo ah ka dhigto, hadana uu fasax ku joogo, oo xataa haday inantu rabto inay hadeer Maraykan aado ay hadaba raaci karto kharajkoodana anagaa qabna, haddii ay rabto in ay sii joogtana intaan isu meherino bay sii joogaysaa.”

“War inanta waxaa ka weyn laba kale oo Maraykan jira oo aan midna la qabin, anigu ma xukumo ee ninka dhalay weydiiso,” Mulaaxaa tidhi.

Mulaaxo oo hadalkii sii wadata ayaa tidhi, “Marnaba suura geli mayso in gabdhihii waaweynaa oo aan la guursan midda yar la meheriyo, waayo kuwa waaweyn ayaa loogu heesayaa ‘Gabadh gabadh ka yari dhaaftiyo geel yariba uugaar!’”

“Naa waad waalan tahaye ma gabdhaha dibadaha jira ee aadan ka war hayn in la qabo iyo in kale, ayaad leedahay waxaan la sugayaa inantan yar ee aan weli [iridii] hooyadeed ka bixin?” Oday Colow ayaa yidhi.

“War haduusan Mustaf qabin nin kale ma qabo waayo isagaa Maraykan la joogay,” Mulaaxaa tidhi. Wax la kaftamaba illayn horaa loo yidhi reer magaalku kaftankay hadalka ku idlaystaane, waxaa lagu kala tegay in mar dambe laysugu soo noqdo oo arrintan la gorfeeyo.

Intisaar waxay muddo saaxiib ahaayeen Cukeer oo ay aad iyo aad isu jecelyihiin, Hooyo Mulaaxana way la socotay in ay wax wada akhristaan illayn waa laba qof oo isku fasal ahoo habeen kasta inta badan waa isku imaan jireen, laakiin lama socon in jacayl gaamuray ka dhexeeyo.

Habeen habeenada ka mid ah ayaa iyagoo is shukaansanaya Cukeer iyo mataantiisii Intisaar, illayn burkaba bahal kama filayaane waxay doonaanba way isku odhanayeene, waxaa kadinka isugu nabtay Xakiimo Fiidow oo reerka shaqaale u ahayd, hadaladii ay maqashayna waxaa ka mid ahaa Cukeer oo dhahaya, “Yaakhii hooyadaa jidhoos waaye!”

Intisaarna waxay ugu jawaabtay, “Yaakhii walaahi aboowe jidhoos waa tahaye maxay kuugu taal dhooroosna ku raaxaysanayeen!”

Xakiima Fiidow weligeed ma tagin Cawayska Caliyaale oo ay gabdhaha la eyniga ahi tagi jireen, nin shukaansi ugu yimaadana maba jirin, waxayna la yaabtay sheeko xumadooda, illayn waa gabadh shukaansi afka oo ay ka maqasha mooyee aragba. Waxay nafteeda kula hadashay, “Tolow shukaansiga la sheegaa ma waxan oo kalaa? Ma hooyooyinkood iyo aabayaashood ayey ka wadi wayday? Cusbitaalow wax lagaama dheefo waa kuwaa dadkii cusbitaalka lagu dhalay! Cusbitaalow wallee kuguma foosho, oo hadaan ku foosho wiilka aan ku umulaa aniguuba i til-tilmaamayaaye!” Haddana waxay tidhi, “Anigaaba qoysanayee yaa ii xiiri? Nin i guursadaba ma hayee xaan fooshaa! Nin waan helayaaye amaan ma dhalaysad noqdaa! Taas Ilaahay baa ku shaqo leh ee waa in aan Khamiista Cawayska ka qayb galaa.”

Habeenkii oo dhan ma seexan oo waxay mar walba soo xasuusanaysay sheekadii dhex martay Cukeer iyo Intisaar, waxay kaloo soo xasuusatay ayaan hore oo ay reer deriska ah dab u doonatay ayaa waxaa bersada reerka turub ku ciyaarayey afar nin, iyadoo taagan ayaa mid yidhi, “Yey Xakiimo lugta taag.”

Mid kalaa yidhi, “Taagi maayo.”

Midkii sadexaad ayaa yidhi, “Xaad ku diiday?”

Midkii afraad ayaa yidhi, “Xoog miyaa?”

Sidaas awgeed ayey Xakiimo is moodey in iyada loola jeedo, marna wayba faraxday oo is tidhi, “Cawadaada nimankani magacaagay yaqaaniin!” Waxayse ka yaabtay markay hadaladaas nimanku dhahayeen midna iyada ma soo fiirinayn oo waxay ku mashquulsanaayeen waxay ciyaarayeen.

Qaybta 18aad

Habeen kale oo habeenada ka mid ah ayuu Cukeer u yimid mataantiisii uu wax walba ka jeclaa, akhristaha sharafta lahaw waa tee mataantiisu? Waxaan ku rajo weynahay in aad si fudud ku garan kartaan oo waa Intisaar, kuna yidhi, “Ina keen soo wada cashaynee oo baar allaale kaad dalbatid baan ka soo wada cashaynaynaa.”

Markii ay baarkii ay ku heshiiyeen tageen, kuna wada fadhiisteen kuraas dhir hoosteed taalay, kabalyeerigii baa u yimid. Cukeer baa ku yidhi, “Maxaa yaal?”

“Ma afkaan idiin ka sheegaa mise buugay ku qoran yihiin ayaan idiin keenaa?” kabalyeerigii ayaa yidhi.

“Maya afka nooga sheeg waxba buug ha noo keenine,” Cukeer ayaa yidhi.

“Waxaa hadda diyaar ah birimo bariis, baasto saldaato, baasta makarooni, asalaatooni iyo wadani; sugunto hilib adhi, buskeeti, aroosto, malay, hilib digaag, iyo [tayl],” kabalyeerigii ayaa yidhi.

“Aboowe ii keen aniga waslad hilib adhi ah iyo [] bariis ah, iyana weydii ee u keen waxay dalbato,” Cukeer ayaa yidhi.

“Aboowe waxba ma cuni karo ee amateedkaa iga xidhan ee hal dhaylo oo isku dubahaadhan iyo doobiyo baasto saldaato ama doobiyada iigu bedel baasto makarooni iyo… Ama intaa ii keen horta wixii kale dib ayaan ka dalban doonaaye,” Intisaar ayaa tidhi.

Markii la keenay waxay dalbeen oo dhan ayey Intisaar ku tidhi kabalyeerigii oo ag maraya, “Cabitaan miyaadan noo keenayn?”

“Maya anigu dhinacaas ma qaabilsani balse waxaan idiinku soo yeedhayaa wiilka cabitaanka ku shaqo leh,” kabalyeerigii ayaa yidhi.

Wiilkii cabitaanka ku shaqada lahaa ayaa yimid oo ku yidhi, “Cabitaanku waa Faanta, Kooke, Isbarayt, Mandariil, Raqay, Maangoo, Oranji milan, Kafee iyo Shaah, maxaan idiin keenaa?”

“Anigaa u xilsaaran inaan cabitaanka dalbo ee noo keen laba Kooke ah iyo laba Tashandhoonyo ah, sow sidaas maaha?” ayey ku tidhi Cukeer iyadoo dhoolacadaynaysa.

“Waa sidaas,” ayuu ugu jawaabay, kabalyeerigiina wuu keenay dhamaan cabitaankii ay dalbadeen. Intay cashada cunayeen oo dhan waxay ku kaftamayeen kaftan xiiso leh oo midba mar soo tuuranayey.

Qaybta 19aad

Markii ay waxay cuni kareen iyo waxay cabi kareen dhamaysteen ayaa Cukeer ku yidhi kabalyeerigii, “Noo keen.” Xisaabtii ayaa loo keenay waxayna noqotay 2910/-. Cukeer ayaa is yidhi lacagta ka soo saar jeebka dambe, markii uu gacantii geliyey mise maxaad ii dhiibatay? Surwaalkuba maaha kii uu ku ogaa shanta kun oo uu galabta walaalkii Muxsin oo inta muddo laba sanno laga joogo isagoo ah xisaabiye maamul lacageed oo shirkaddood uu ku talax tegay ama ku tagri falay lacagtii uu masuulka ka ahaa oo uu siduu doono ka yeelay isagoo is leh ciddi kuma arkaysee aqalo jeexo, kadibna Guddiga Xisaabi xil-maleh ayaa u xabageeyey Xafiiskii, jeelkana u taxaabay wixii uu lunsadayna waa laga qaaday. Galabta markii uu Cukeer walaalkii Muxsin weydiisanayey in uu siiyo lacag, Muxsin wuxuu ku hadlayey hadalo badan oo is daba joog ahaa oo ay ka mid ahaayeen, “Maal qabdhaye qaab daruu u dhumay [] qandhaday ayaa qidmo laygu saaray!” oo uu ula jeedo maal qabtaye xaggee aaday? Aaway?

Cukeerna surwaalkan uu gashan yahay ayuu mooday inuu lacagta ku ritay, laakiin surwaal uu gurigii uga yimid ayuu ku riday, wax uu sameeyo ayuu garan waayey, dhidid madaxa duqsiga le’eg ayaa kor iyo kal ka soo wada booday oogadiisa oo dhanna qooyey, in uu ku dhufto (waasho) ayuu ku sigtay fiiris qudhaana ka soo hadhay, marna wuxuu fiiriyaa kabalyeeriga marna gabadha.

Intisaar way fahamtay inuusan lacagtii wadan oo waxay is tidhi, “Markii uu baska soo raacayey ayaa tuug kala baxday.”

Balse kabalyeerigu wuxuu is yidhi, “Lacagtuu gabadha ka qarsanayaa oo gacanta uu jeebka kula jiro ayuu ku tirinayaa sodon xaashiyood oo min boqol ah.” Wax Cukeer gacantii jeebka kula jiraba kabalyeerigii wuxuu sugi waayey kuna badnaatay waqtiga uu soo saarayo wuxuuna is yidhi, “Marba intay ka khaldanto ayuu ku noqonayaa,” waxaase ka yaabiyey dhididka uu Cukeer dhididay.

Kabalyeerigii baa hadlay oo yidhi, “War bakhaylsanidaa ma waxaad iiga masuugaysaa sagaashanka shilin ee ii soo hadhi lahaa, iyagana kaama rabo oo waan kuusoo celinayaa oo keen lacagta.”

Cukeer wuxuu markii hore damcay in uu feedho, hadana way la ahaan wayday oo wuxuu yidhi, “Saaxiib sidaad mooday maaha lacagtii baanan wadan gurigana kusoo ilaaway, sidaas awgeed tagsi ayaan qaadanayaa oo toban daqiiqo ha lay sugo.”

“War tagsi tagsi lahayne iska bixi. Intii aad wax islaameed ka dheregtay ayaad leedahay lacag ma haysto! Ama hakaa bixiso midaan dhaylo cunka badan oo boorsada wayn wadata, miyaan lacagi ku jirin mise fasaleetiyo ayey ku urursatay?” kabalyeerigii ayaa yidhi.

“War waad edeb daran tahaye ma shaqo kalaad wayday maxaad ii tiltilmaamaysaa?” oo intaa kuma hadhine koob biyo qaboobi ku jiraan dusha kaga saydhay kabalyeerigii oo intay afkeedii furay cay u taana-taanaysay, Intisaar waxay caytantaba dhamaan shaqaalihii iyo dadkii cashaynayey waxay ku soo urureen miiskii ay ka qaylo dhaaminaysay.

Dadkii oo dhami waxay damin kari waayeen buuqii iyo sawaxankii gabadha. Badroonigii baa yimid oo arrintii waraystay, Cukeerna siday u dhacday ayuu u sheegay qisadii oo tifaf-tiran min bilow ilaa min dhamaad. Intisaar boorsadeeda waxaa ku jirtay toban kun oo maanta Xaaji Cismaan ku yidhi, “Aabe laba diric ku soo gado haday kuu goyso.” Markii hore waxay damacday in ay iyadu bixiso balse markii arrintii murugaty ayey garan waydey si ay u tidhaahdo, “Hoo lacagta.”

Badroonigii ayaa yidhi, “War Cali iyo Aadanow soo raaca oo tagsigay sheegayaan la fuula lacagtana ka soo qaada, gabadhana halkan ha lagu ilaaliyo.”

Markii intaa afkiisa ka soo baxday ayaa nin dadkii cashaynayey ka mid ahaa hadalkana ka xumaaday, awalna wuxuu badrooniga ka filayey inuu odhan doono iska orda ama keena ama la maqnaada, ayaa isla markiiba sadex kun jeebkiisa ka soo saaray oo yidhi, “War saddex kun ka badan miyaad ku leedahay? Hoo waatane, carruurta ha xagxagane!”

Qaybta 20aad

Isla markiiba (durbadiiba) kadinkay ka wada baxeen iyagoon dheg la qabto lahayn, oo haddii jidhkooda sakiin lagu saro dhiig ka imaanayn. Intisaar labadooda indhood way ka jeceshahay Cukeer hadii ay awood u leedahay ama isagu ka yeelayo waxay odhan lahayd gurigayaga seexo.

Cukeer laftigiisu wax walba ka jecel Intisaar, maalin walba fasalka dhexdiisay waraaqo isku dhaafsan jireen. Heestan soo socotana waxay ka mid tahay heesihii Cukeer u diri jiray xabiibtiisa Intisaar:

Dheemantiyo luulay
Dhaayaha u roonay
Johorad dhalaashoo
Indhaha fuur ku dheehday
Dhibic roob da’aysaay
Waagii oo dhag yidhiyey
Dhool gu’yoo hilaacoo
Dhulkii wada iftiinshay
Inanyahay dhabtii
Hurdo kala dhaqaaqnee
Ii soo dhawoowoo
Dhinaca igu qabo.

Sidaas iyo si la mid ah ayey iyana heesaha iyo waraaqaha ugu diri jirtay xabiibkeeda Cukeer, ardayda dugsigana waxay ku xaman jireen way is qabaan waayo iyagoo isku maran ayey dugsiga imaan jireen, iyagoo sidii isugu dheganna way ka wada bixi jireen, waxayna ku heshiiyeen in marka imtixaanka kama dambaysta ah galaan ay isla aqal geli doonaan, inta ka horaysana midba dhiniciisa ka ilaaliyo jacaylka.

Xaaji Cismaan waxaa gabadhiisa Intisaar ah weydiistay Xaaji Been-Buufiye oo ku yidhi, “Xaaji Cismaanow isii gabadhaada Intisaar ah oo waxaan u rabaa wiilkayga ee bishan Abuu Dabay ka imaan doona oo weliba ii meheri, waad ogtahay inaan hada ka hor markii aad i tidhi gabadha aad adeerka u tahay ee caymiska u shaqaysa isii oo ii meheri waxaan u rabaa wiilkayga Maraykan jira sidii wacnayd ee aan arrintaa u fuliyey.”

Xaaji Cismaan inkastoo aannu raali ka ahayn inuu Intisaar bixiyo waayo wuxuu la rabay in aysan nin guursan ilaa ay jaamacad dhamayso, cabaar ayuu aamusay markii dambena wuxuu yidhi, “Meel aan ka hadlo ma joogo ee waan ku siiyey, balse marka wiilku yimaado aan is baro kadibna iyagu ha ku heshiiyeen waqtigay is mehersanayaan, hooyadeedna aan kala soo tashado.”

“Xaaji anba hooyadeed iyo walalkeed midna lama soo tashan oo waanigii kuu meheriyey ee ama diiday dheh ama gabadha i sii,” Xaaji Been-Buufiyaa yidhi.

“Anigu gabadhii waan ku siiyey ee adiguna ha fududaan,” Xaaji Cismaan ayaa yidhi.

“Waan kaa gudoomay,” ayuu Xaaji Been-Buufiye ku jawaabay.

Qaybta 21aad

Xaaji Cismaan wuxuu go’aan ku gaadhay inuusan waxba u sheegin xaaskiisa si aysan buuq ugu kicin oo kolay wuu ogyahay in ay odhanayso, “Intisaar waa laga weyn yahay oo sidee u bixisay? Maad Muna ama Filka-Roon mid un bixisid?”

Cali-Dhuux wuxuu noqday mid laga quustay oo lagu qasaaray! Waano iyo wax u sheegid way kala quusteen labadii dhashay, wuxuuna u go’doomay inuu habeen iyo maalin midnaba la arki waayo, dhowr jeer bay ka bixisay Mulaaxo lacag uu dad been iyo turufo kaga qaaday si uu cawayska ugu galo.

Xaaji Cismaan markuu wuxuu sameeyo garan waayey si uu Cali-Dhuux u galana aqoon waayey, oo xataa uu Cali-Dhuux ku yidhi, “Aabo lacag ayaan ku siinayaa ee wadankaad doontid u dhoof, mar haddaad diiday inaad wax baratid iyo in aad iila shaqaysatid,” ee uu intaas oo dhan diiday ayuu dayriyey, dayradii la dayriyey ayuu weli ku baaqi yahay (ku maqan yahay).

Xaaji Been-Buufiye waa Xaaji maal badan Ilaahay ugu deeqay, waa ganacsade weyn oo ka mid ah ganacsatada waaweyn ee caanka ku ah gudaha iyo dibaddaba. Markii hore ee uu Xaaji Cismaan weydiisanayey Intisaar wuxuu u rabay wiilkiisa, hadase isaga laftiisii baa gabadhii jeclaaday.

Waqtiyadii uu intan ka yaraa wuu ka yaabi jiray dadka yidhaahda, “Hebel jacayl buu u dhintay!” ama “Waa hayaa!” Hadda cuntadii wuu ka go’ay, hurdadiisa oo awalba yarayd ayuu hadda indhaha isa saari kari waayey, ee awal xisaab ayuu ku riyoon jiraye waqtiyadan danbe isagoo Intisaar la hurda ayuu ku riyoodaa, illayn akhrisataha sharafta lahaw waa yaabka yaabkiise toddobaatan jir wax caashaqay ma seexdo!

Wuxuu saddex malyan oo shilin ku shubay koonta korontadii (xisaabta socota) Xaaji Cismaan, wuxuuna Xaaji Been-Buufiye uga jeeday lacagtaas uu ku shubay koonto korantada gabaati uu ugu diyaargaroobayo inuu kula xidido Xaaji Cismaan uuna siiyo Intisaar oo ah gabadha loo dig iyo dam leeyahay.

Xaaji Cismaan weligiis koonto korontadiisa (xisaabtiisa socota) isaga mooyee qof kale waxna kuma shubo waxna kama qaado, xataa Cali-Dhuux ku dhahoo marka laga reebo Ismaaciil oo ah wiilka rajayga ah intuusan dibadda waxbarashada ugu dirin ee xataa haduu qof wax siinayo wuxuu siin jiray kaash, ama isagaaba laanta imaan jiray ee wuxuu rabo intuu ka qaato cadaan ahaan u siin jiray qofka la socda ama uu la rabo.

Markii ay muddo saddex maalmood ah kasoo wareegtay maalintii Xaaji Been-Buufiye ku shubay lacagta xisaabta Xaaji Cismaan, ayuu Xaaji Cismaan u baahday inuu wax ka qaato lacagtii bankiga u taalay, kadib wuxuu ogaaday in lacag aanu ogayn cid ugu shubtay koonto korontadiisa loogu shubay.

Maamulihii laanta ayuu Xaaji Cismaan u tegay weydiiyeyna inuu u sheego qofka ugu shubay lacagta koonta korontadiisa, maamulihiina wuxuu u sheegay in nin Xaaji Been-Buufiye la yidhaahdo xisaabna ku leh laantan inuu saddex malyan xisaabtiisa ka soo wareejiyey kadib taada ku shubay.

Markii uu yaqiinsaday inuu Xaaji Been-Buufiye arrintan sameeyey uuna u sameeyey inuu kula xidido gabadhiisa Intisaar, ee uusan weli Xaaji Cismaan u sheegin inanta iyo hooyadeed midna ayuu wuxuu ku fakaray inuu lacagta saddexda malyan ah ku celiyo xisaabta Xaaji Been-Buufiye, maxaa yeelay wuxuu sidaas ugu fekerayey in arrintani meel fog tagi doonto ama weji kale yeelan doonto, waayo horaa loo yidhi fari tog dheer bay kula xushaa. Wuxuu is yidhi, “Haddii aad ku celin lahayd maamulahaan kaa yeelayn, haduuse kaa yeelo sow ceeb maaha ama Xaaji Been-Buufiyaa odhan doona wuu qawaday oo berri ayuu afar malyan xisaabtayda ku soo shubayaa,” waxaa sidaas naftiisa ku maararoobinayey Xaaji Cismaan.

Mulaaxo iyo Oday Colow waxay mar labaad oo ay kulmeen isla soo qaadeen arrintii ku saabsanayd in laysku meheriyo Mustaf Colow iyo Intisaar Xaaji, waxay arrintii gorfeeyaanba waxay Mulaaxo diidaba Oday Colowna ku dirqiyo waxaa arintii lagu soo gebagebeeyey in Oday Colow Xaaji Cismaan u tago oo weydiisto gabadha. Taasna Oday Colow ma raali gelin ee wuu diiday wuxuuna yidhi, “Walaal gabadh waliba waa hooyadeed Xaajigana adigaa ka dhamayn kara ee ka soo dhamee, waana inaad arintan adigu isku duba ridaa oo carruurta meherkooda lagu qabtaa hoteel allaalo hoteelkay dalbadaan, waana in cajilado fiidyow laga duubaa si ay hadhow carruurtoodu u daawato meherkii hooyadood iyo aabahood.”

Mulaaxana waxay tidhi, “Waa yahay anigaa arrintaa soo dhamaynaya showrna (shir) aniga iyo Xaajigaa ka wada lahaan doona haddii Ilaahay idmo, waxaan ku rajo weynahay haddii Ilaahay laga helo in ay dhakhso isula aqal galaan.”

Sidaas ayaa iyagoo wada dhoola cadaynaya lagu kala tegay. Markay wada sheekaysanayeen Mulaaxo iyo Oday Colow ayaa Intisaar oo qolkeedii ku jirtay waxay maqashay in magaceeda la hadal hayo, kadibna waxay isku dayday inay intay sii dhaafto qolka fadhiga oo ay fadhiyaan iyo qolka hurdada oo isku furan ay ka hurdada gasho oo sidii qof tawaleedka ku shanlaysanaysa iska dhigtay, balse Hooyo Mulaaxaa ku garatay oo ku tidhi, “Naa soo bax oo cabitaan nooga soo gad dukaanka.”

Qaybta 22aad

Markii ay ka soo wareegtay muddo toddobaad ah maalintii uu Xaaji Been-Buufiye lacagta ku shubay xisaabta Xaaji Cismaan, hadana iyagoon weli is arag labadii Xaaji ayuu subax uu cidla’ yahay guriga Xaaji Cismaan buu Xaaji Been-Buufiye yimid isagoo laba Land Cruiser oo uu mid wato, midka kalena darawal wado oo waa siduu rabaye, markuu hubsaday in guriga Xakiimo oo shaqaale ahi mooyee cid kale joogin ayuu labadii gaadhi kii cusbaa gudaha soo geliyey [oo ku] xidh-xidhay.

Xakiimana wuxuu u dhiibay furaha gaadhiga kuna yidhi, “Adeer furaha sii Xaaji Cismaan una sheeg in gaadhiga uu guriga keenay Xaaji Been-Buufiye oo yad ahaan kuu siiyey, Intisaarna igu salaan.” Sidii aan horeba idinku soo sheegay, markii hore Xaaji Been-Buufiye wuxuu gabadha u rabay wiilkiisa Kayse ee Abuu Dabay ka imaan lahaa, hadase isagaaba jacayl dartii u buka, maalkiisa oo dhan haduu Xaaji Cismaan yidhaahdo igu soo wareeji oo gabadhii wataa wuu yeeli lahaa, wiilkiisa fasaxa ku imaan lahaana intuu telefoon u diray ayuu ku yidhi fasaxaaga ku qaado Abuu Dabay, xiligaa Soomaaliya waa bilihii ugu kululaa wiilkiina sidii ayuu yeelay, Xaajiguna wuxuu sidaas u yeelay inaysan arrintu fashilmin. Sow wareer dhici maayo haddii gabadhii wiilka la siiyey, wiilka aabihii ku qabsado!

Xaaji Been-Buufiye wuxuu maalka faraha badan ugu quudhay reerka gabadha dhalay in hadhow markay arrintu soo shaac baxdo loo yidhaahdo, “Xaajiga ha loo meheriyo, naag ninkii dhali karaa dhiqi karee, waayo wiilka isagaa ka weyn kana maal badan.”

Xakiimo waxay Xaaji Cismaan markuu yimid u sheegtay wixii loo faray laakiin Intisaar waxba uma sheegin, waayo waxay ka baqday in haday u sheegto xanaaqdo, kadibna hooyadeed u sheegto oo markaa shaqada laga eryo, shibteedayna u baxday.

Markii Xaaji Cismaan qadeeyey ayey Mulaaxo ku tidhi, “War waa maxay ninka Buufiyada lagu sheegayo oo gaadhiga guriga keenay lana yidhi wuxuu yidhi waa yad gaadhigu, war ma Muna oo Maraykan jirta oo aadan ka war hayn in la qabo iyo in kale ayaad rabtaa in oday aabaheed le’eg siisid? War ma adiguu kuugu ballan qaaday inuu ku siinayo gabadh uu dhalay? Sidee Muna u siin kartaa?”

Xaaji Cismaanna wuxuu ugu jawaabay, “Naa waa ku sidee, ma masayrtay? Miyaadan ogayn in afar naagood aan guursan karo? Sidee ku ogaatay in Muna ama gabadh kale ninku rabo? Tartiib is deji, soddoh baad tahaye xishood. Aniga iyo Xaajiguna saaxiib ayaan nahay waana seexanayaaye iga daa qaylada!”

Qaybta 23aad

Mulaaxana marnaba kuma fekerayn gabadha Intisaar ah ayaa loo socdaa, maxaa yeelay yaraanta ay ka yartahay ka sokow iyadaaba is lahayd, “Tolow ma caawaad u sheegtaa mise habeen danbe Xaajiga in laysku meheriyo Mustaf iyo Intisaar!”

Intisaarna waxaa iyada qorshaha ugu jirtay in ay iyada iyo Cukeer is mehersadaan maadaama hooyadeed iyo aabaheedba la ogyihiin inay saaxiib yihiin, Cukeerna wiil fiican yahay. Waxay ku fekeraysay, “Tolow ma aabaad u sheegtaa mise hooyo? Maya ee yaanan hooyo u sheegin ee aan aabo u sheegto jacaylkayga, isagaa aad ii jecele.”

Xaaji Cismaan hurdo uu seexdo maba joogtee, laba indhood isuma keenin sidii Mulaaxo uga tagtay oo tidhi, “Tacsi baan aadayaa,” wuxuuna ku fekerayey sidii uu Mulaaxo ugu sheegi lahaa inuu gabadha Intisaar ah bixiyey weliba isagu is meheriyey.

Xaaji Cismaan wuxuu ka baqayey inay ka qaadan waydo Mulaaxo, “Maya ee waa inaan marka hore yarta af-maldaheedyo kula hadlaa kuna kala ogaadaa ra’yigay ka qabto hadaan nin siiyo.”

Waxay maskaxdiisu hadba go’aan soo saarto, hadana mid kii hore ka duwan soo tuurto sidii rikoodh Nashnaal ah oo cajiladii ka dhamaatay oo isagu is damiyey ama iska soo tuuray, wuxuu laba caloolyaba, markay qoraxdii baalka dhigatay baa Intisaar oo is tidhi, “Ka faa’iidayso jaaniska mar hadii hooyo maqan tahay, aan aabe la hadlo una sheegto inuu isku kaayo meheriyo anigiyo Cukeer,” ayuu aabaheed arkay iyadoo kadinka la soo gelaysa gurigii uu hurday.

Isla markiiba intuu farxay qoslayna yiri, “Maxaa daran aabe? Soo gudub oo halkan fadhiiso. Ka waran waxbarashadaada iyo macalimiintaada sow ma fiicna?”

“Aabe wax darani ma jiraan Ilaahay haynaga hayee, waxbarashadayda iyo macalimiintayduna way fiican yihiin,” Intisaar ayaa tidhi.

Markii cabaar dood xiisa lihi dhex martay ayuu Xaajigu yidhi, “Aabe waadiga fasalka saddexaad ahe ma taqaan waxa af-maldaheed la yidhaahdo?”

“Aabe anigu ma aqaan wax af-maldaheed la yidhaahdo ee ii sheeg,” Intisaar ayaa tidhi.

Xaajigii baa hadalkii qaatay oo yidhi, “Af maldaheed waxaa la yidhaahdaa isku jir bah lagaado iyo bah shareero. Bah shareero waxay ka kooban tahay lixda qaybood ee kala ah: shareero, ekeeye, qofayn, maakuubid, sarbeeb iyo kinaayo. Bah lagaado ee ka kooban shan qaybood oo kala ah: jeesjees-wiirsi, buunbuunin, [yamxeerin], xusid iyo silan-sugan. Hadaba aabo waan jeclaan lahaa inaan kuu wada sharaxee waqtigani waa Maqrib mana wayso qabo, waxaan kuu sharaxayaa sarbeeb iyo makuubid, ee waysada ii keen oo intaan tukanayo falaasta kafee iigu soo shub.”

Qaybta 24aad

Markii uu salaaddii ka soo jeestay ayuu casharkii u bilaabay Intisaar oo goorahanba ag fadhiday, “Sarbeeb waa sheeko ama sifayn macna labaad leh oo ka danbeeya macnaha cad, macnaha dushu wuxuu leeyahay xiiso gaar ah, balse macnaha qarsoon baa ka xiiso roon. Tusaale: Gamaankiina badan Faytinow gobolba waa cayne, qaar baa ka goor iyo ka goor godolka daynayne. – Saahid Qamaan. Ama markii Faytin ugu jawaab celinayey: Nin gamaan yaqaan maqasha waa gaasa bixiyaaye.”

Intisaar ayaa hadalkii soo dhex gashay oo aabaheed ku tidhi, “Aabe foom wankaygii ayaa gabaygaas la ii dhigay af-maldaheedyana wax kalaan moodayey ee ma moodayn in wixii laba sanno ka hor la ii dhigay aad igu celinaysid, hana moodin inaan khaldanahay waayo horaa loo yidhi war la qabaa xiiso ma leh!”

“Aabe aad iyo aad baad u kulushahay oo waxaa kaa fiican Muna iyo Filka-Roon, in aad anigoo aabahaa ah ii maahmaahdid weliba tidhaahdid waan saxnahay maaha, waase adduunyo! Hadiise laba sanno ka hor laguu dhigay maba xumee aan ku dhegaystee ii sharax!” Xaji Cismaan ayaa yidhi.

“Aabe waa mide iga raali noqo, waa midda labaade macnaha gabaygu waa in ninka Faytin la yidhaahdo fardo badan lahaan jiray, midkii ugu socodka xumaa uu siiyey ninka Saahid la yidhaahdo oo faras waydiistay, balse aabe casharkii halkii iiga sii wad waan ku dhegaysanayaaye,” Intisaar baa tidhi.

“Aabe waadba fiican tahay hadaad khaladkaagii qiratay, sarbeeb waa kuu sharaxay macnaha aad u fahamtayna maaha kan qarsooni, ee waxaad ii sheegtay macnihii dusha, kan qarsoonina waa gabdho waxa gamaanka lagu metelayo, taasi waa taa, tan kalena waa sidatan soo socota: Maakuubid waa qayb ka mid ah qofayn, oo ka hadasha xayawaanka, waxa aan noolayn ama qof maqan, ulana hadasha sidii wax jooga, tusaale ‘Tukayahow adaan kaa calmaday haadda coofka lehe,’ ‘Hadaan arlada u kaco kuma ilaaweeye adigaaba ilma-adeeradaa geela waygu ag maalaane, hadaan aabahaa ahay maxaad ii anfici wayday?’ ‘Aduun gaabtay ubad wada hablo ah oori kululaatay, waa waxaan sidaa ula engegey urugadoodiiye.’”

Waxay gurigii ku wada sheekaystaanba, inkastoo aanay Intisaar ka raali ahayn in uu waqtiga kaga lumiyo wax aanay fahmayn, wuxuu inantiisii Intisaar u sheegay nasiib wanaag inuu nin maal qabeen ah ku meheriyey. Waxay markii hore is adkaysaba oo niyada iska tidhaahdo, “Aabahaa miyuu ilaaway Cukeer? Mise wuusan ila rabin?” Markii dambe waxay tidhi, “Hadal waalid lama diidee aabe waxba kama qabo.”

Mulaaxana isla habeenkii ayuu u sheegay, in kastoo ay markii hore is giriirixisay hadana way ogolaatay markii ay maqashay waa maal qabeen, ee uu Xaajigu ugu maahmaahay gabadh kun baa koolisa kow baana guursada.

Xaaji Been-Buufiye wuxuu Xaaji Cismaan mar ay kulmeen [u sheegay] in wiilkii uu gabadha u rabay uu Abuu Dabay ku aqal galay fasaxiisiina uu ku qaadan doono Abuu Dabay.

Xaaji Cismaanna wuxuu yidhi, “Ama adigu guurso ama wiil kaleba u guuri, ee anigu waa sidii aan kuu siiyey gabadha ee yaan xaal ku raacin.”

Waxaa laysku afgartay in Xaaji Been-Buufiye isagu gabadha mehersado, muxuuse xaal ku raacaa illayn awalba wuxuu la’aa siduu u odhan lahaa, “Aniga inanta ha lay meheriyo.”

Qaybta 25aad

Waxay labadii Xaaji ku kala tageen in maalinta Sabtida habeenka Axaddu soo galayso Intisaar iyo Xaaji Been-Buufiye laysugu meheriyo guri Xaajigu leeyahay oo agagaarka Liido ku yaal. Intisaar hooyadeed waxay diyaar u ahayd inay qayb libaax ka qaadato meherka inanteeda. Intisaar laftigeedu waxay hooyadeed iyo aabaheed u sheegtay inaysan waxba ka qabin in caawa la meheriyo, uurka kama jirin ee waxay qaadi wayday (diidi wayday) hadalkii waalidkeed. Hawshii meherka oo si fiican loo soo agaasimay ayaa siddeeddii fiidnimo gurigii loogu tallo galay in lagu meheriyo la keenay Intisaar. Markii aayadihii Quraanka Kariimka ah la dhameeyey, hadalkiina la bilaabay oo araarasho kale lagu jiro jawiga meeshuna yahay mid aad kuu farxad gelinaya dhan kastood ka eegtid, dadka ka soo qayb galayna ay kumaan kun kor u dhaafeen, ayey mar keliya Intisaar oo madasha fadhiday ku aragtay riyo maalmeed (day dream) Cukeer oo inta loo meheriyey la aqal galay, wax ogaa ma jirin in ay riyoonayso.

Waxaa hal mar laga war helay Intisaar oo kadinka orod kaga sii baxaysa qaylinaysana, wax qayladeedii laga gartana waxaa ka mid ahaa, “Alla ma Cukeer? Alla ma Cukeer ayaan maal ka doortay? Alla maya! Maya ee isagaaba wiil soo koraya ahe ma coomaadaa layga gatay? Ma labaatan jir baa toddobaatan jir lay dhaafiyey?”

Dhamaan dadkii way daba ordeen haba ugu horayso Mulaaxee! Sidii loo daba ordayey iyana u sii ordaysay, ayaa islaan wayn oo meesha joogtay dhashayna Xaajiga wax loo meherinayo hadalkii qaadatay oo tidhi, “Naa iska aamusa tan wax baaba u dhimane! Ilaah baa naga badbaadiyaye waayo haday meherkeediiba sugi wayday ma fool bay sugi lahayd? Tani waa ma sugto… Waa ma sugto meher maleh!”

***

Qaybtii 1aad halkaas ayey ku dhamaatay, la socda Qaybta 2aad oo dhowaan soo bixi doonta.

DHAMAAD.

Mahadnaq

Waxaan mahad weyn u celinayaa Ciise Obsiiye Xuseen, Maxamed Sahal Aadan, Cabdicasiis Cali Jaamac, Maxamed Faarax Cali, Maxamuud Maxamed Xasan, gacan weyna igu siiyey la’aantoodna aanu suura gal ii noqdeen soo bixida buuggu.

Waxaan kaloo mahad taa la mid ah u celinayaa Axmed Caynaanshe Cawed-Shire, Aadan Salaad Xasan, Cabdirashiid Maxamed Faarax, Sahra Xasan Xirsi, Sahra Ibrahin Cali iyo Xaawa Saleebaan Maxamed oo mar walba iila diyaar ahaa dhiiri gelin joogto ah.

Waxaa mahad gaar ah u celinayaa Kayse Xirsi Faarax Abyan oo sawirka jeldiga ii sameeyey.

Waxaan kaloo u mahad naqayaa dhamaan dadkii sida tooska ah iyo sida dadbanba ii taageeray.

M. C. Cawed-Shire.

Ma La Socotaa?

Intisaar ma heshay Cukaar?
Dhiiggii ma ku karay Xaaji Cismaan?
Ma jacayl buu u dhintay Xaaji Been-Buufiye?
Cali-Dhuux xaggee ku dambeeyey?

Dhammaan su’aalahaas jawaabahooda iyo kuwo ka sii xiiso badanba waxaad ka akhrisan doontaan Qaybta 2aad ee Masugto Meher Maleh markay idin soo gaadho. Filasho wacan.

3 0000 000 201 065

Waqtiyadii uu intan ka yaraa wuxuu ka yaabi jiray dadka yidhaahda “Hebel jacayl buu u dhintay!” ama “Hadda ayuu hayaa!” Hadda cuntadii wuu ka go’ay, hurdadiisa oo awalba yarayd ayuu hadda indhihii isa saari waayey, oo awal xisaab ayuu ku riyoon jiraye, hadda ama waqtiyadan dambe isagoo Intisaar la hurda ayuu ku riyoodaa! Illayn akhristaha sharafta mudanow, waa yaabka yaabkiise toddobaatan jir wax caashaqay ma seexdo!