Saddexda Asal iyo Daliilahooda – Shaykh Muxammad bin Cabdulwahaab
بسم الله الرحمن الرحيم
Ogow Alle hakuu naxariistee in ay korkeenna ku waajibayso in aan baranno afar arrimood:
- Cilmiga, oo ah barashada Alle, barashada Nabigiisa, iyo barashada diinta Islaamka iyo adiladeeda.
- Cilmigaas aan barannay in aan ku camal falno.
- Iyo in aad dadka ugu yeerto.
- Iyo in lagu sabro dhibka kaa soo gaaraya.
waxaa daliil u ah hadalka Alle:
[سورة العصر]
oo uu macnihiisu yahay: {waxaan ku bilaabayaa magaca Alle, Allihii naxariista guud iyo gaar ahba naxariista, Casarka ayaan ku dhaartay, dadkii qasaaro ayay ku jiraan, kuwii Alle rumeeyay mooyee, oo haddana camal wanaagsan sameeyay, xaqana isku dardaarmay, sabarkana isku dardaarmay}.
Imaam Shaafici wuxuu yiri: haddii uusan Alle ku soo dejin lahayn khalqigiisa xujo aan suuraddan ahayn way ku fillaan lahayd. Bukhaari wuxuu yiri: (kan wuxuu u baab yahay in Cilmigu ka horreeyo hadalka iyo samaynta camalka), waxaana daliil u ah hadalka Alle:
[سورة محمد]
oo uu macnahiisu yahay: {ogow in Alle xaq lagu caabudo uusan jirin Alle maahee, dambi dhaafna waydiiso}. Wuxuu Alle ku billaabay aayadda cilmiga, hadalka iyo camalka kahor.
Ogow Alle ha kuu naxariistee in nin kasta iyo haweeney kasta oo muslin ah ay waajib ku tahay in ay saddex arrimood bartaan, kuna camal-falaan saddexdaas arrimood waa:
- Alle in uu na abuuray, oo uu na arsuqay, uussana Alle sidaas nooga tagin ee wuxuu noo soo diray Rasuul, qofkii aan raacin Rasuulkaas naarta ayuu galayaa, waxaana taas daliil u ah hadalka Alle:
[سورة المزمل]
oo uu macnahiisu yahay: {waxaan idiin soo dirnay Rasuul idinku marqaati furaayo sidii aan ugu soo dirnay Fircoon Rasuul, Fircoon wuu caasiyay Rasuulkii, waana qabannay Fircoon qabasho adag oo aad u daran}.
- Alle raalli kama aha in qof kale lala caabudo, ha noqdo qofkaas lala caabudayo malak dhaw ama nabi la soo diray, waxaana daliil u ah hadalka Alle:-
[سورة الجن]
oo uu macnahiisu yahay: {Masaajidda Alle ayaa iska leh ee Alle la jirkiisa wax kale ha ku caabudina}.
- Qofkii rasuulka raaca, Allana kali yeela uma bannaana in uu xiriiriyo qof Alle iyo rasuulkiisa gooyay oo la dagaalamay, haddii uu rabo qofkaas ha ahaado qofka kuugu dhaw qaraabo ahaan. Waxaana daliil u ah hadalka Alle:
[سورة المجادلة]
oo uu macnahiisu yahay: {ma helaysid dad rumeeyay Alle iyo maalinta qiyaamaha haddana jecel Qof Alle iyo rasuulkiisa gooyay, haba ahaadaan kuwaas Alle iyo rasuulkiisa gooyay aabbayaalkooda ama carruurtooda ama walaalahooda ama qaraabadooda, kuwaas aan jeclaanaynin dadka Alle gooyay wuxuu Alle ku qorey qalbiyaalkooda Iimaan, Allana wuxuu ku xoojiyay xujo, nuur iyo hanuun oo iimaanka xaggiisa ka timid, Alle wuxuu galiyaa kuwaas jannooyin ay hoostooda dareeraayaan wabiyaal, ayaga oo ku waaraya jannooyinkaas, kuwaas Alle waa ka raalli noqday, ayagana way ka raalli noqdeen Rabbigood, kuwaasi waa xisbiga Alle, Xisbiga Alle asaga ayuun baa liibaanaaya}.
Ogow Alle ha kugu hanuuniyo daacadiisee “cibaadadiisa” Diinta Xaniifiyada nabi Ibraahiim waa in aad Alle kaligii caabuddo, adigoo diinta u kali yeelaya oo aan wax kale la wadaajinaynin, sidaas ayaana Alle faray dadka oo dhan una abuuray sida uu Alle yir:
[سورة الذاريات]
oo uu macnaheedu yahay: {uma aannan abuurin Jinniga iyo Insaanka inay i caabudaan mooyee}, macnaha i caabudaan waa i kali yeelaan. Waxa ugu wayn ee uu Alle faray waa Towxiidka, waana in Alle loo kali yeelo cibaadadiisa, waxa ugu wayn ee uu Alle reebayna waa Shirkiga waana in aad Alle “cibaadadiisa” wax la wadaajiso, waxaana daliil u ah hadalka Alle:
[سورة النساء]
oo uu macnahiisu yahay: {Alle caabuda waxna hala wadaajinnina}.
Haddii lagugu yiraahdo maxay tahay saddaxda asal ee waajibka ku ah in uu Insaanku barto? Waxaa tiraahdaa: waa in uu barto Rabigiisa, Diintiisa, iyo Nabigiisa Maxamed r.
Haddii lagugu yiraahddo ka aad caabuddaa waa kuma? Waxaad tiraahdaa waa Rabbigayga rabbigaasoo aniga igu barbaariyay, kuna barbaariyay dadka oo dhan nicmadiisa, waana Allihii aan caabudayay, iimana sugnaan Alle aan asaga ahayn, waxaana daliil u ah hadalka Alle:
[سورة الفاتحة]
oo uu macnahiisu yahay {waxaa mahad oo dhan ay u sugnaatay Alle, Allahaasoo makhluuqaadka Rabbigooda ah}, wax kasta oo Alle ka soo hara oo dhan waa caalam, anigana caalamkaas ayaan qeyb ka ahay.
Haddii lagugu yiraahdo: maxaad Rabbigaaga ku garatay? Waxaad tiraahdaa: waxaan ku gartay calaamooyinkiisa iyo makhluuqaadkiisa, calaamadaha tusinayana waxaa ka mid ah: habeenka, maalinta, qorraxda iyo dayaxa, makhluuqaadkiisana waxaa ka mid ah: toddobada cir iyo toddobada dhul iyo waxa ku dhex jira iyo inta u dhaxaysa, waxaana daliil u ah hadalka Alle:
[سورة فصلت]
oo uu macnahiisu yahay: {Calaamadaha Alle waxaa ka mid ah habeenka, maalinta, qorraxda iyo dayaxa, ee ha u sujuudina qoraxda iyo dayaxa ee u sujuuda Allihii ayaga abuuray, haddii aad tihiin kuwo Alle caabudaya} iyo hadalka Alle:
[سورة الأعراف]
oo uu macnahiisu yahay: {Rabbigiinna waa Allihii ku abuuray cirarka iyo dhulka lix maalmood gudahooda, kadibna carshiguu ka sara maray, wuxuu galiyaa habeenkii maalintii, habeenku wuxuu dalbayaa maalintii si degdeg ah, wuxuu kaloo abuuray qorraxdii dayaxii iyo xiddigihii ayadoo amarka Alle lagu fududeeyay, Alle waxaa u sugnaaday oo uu leeyahay abuuritaanka iyo amarka, Alle ayaa waynaaday oo makhluuqaadka oo dhan Rabigooda ahaa}.
Rabbiguna waa kii la caabudayay, waxaana daliil u ah hadalka Alle:
[سورةالبقرة]
oo uu macnahiisu yahay: {dadoow Rabbigiinna caabuda Allihii idin abuuray kuwii idinka horeeyayna abuuray, waxaad mudan tihiin inaad cabsataan. Allihii idinkaga dhigay dhulka gogol, cirkana ka yeelay dabool, kana soo dajiyay cirka biyo, biyahana ku soo dhaliyay miro qaarkood arsuqaad idinka la idin arsuqayo, ha u yeelinina Alle kuwo la siman adinkoo og}, Ibnu Kasiir wuxuu yiri: Abuuraha abuuray waxyaabaha la sheegay ayaa mudan cibaadada.
Noocyada cibaadada ee uu Alle amray sida Islaamka, Iimaanka iyo Ixsaanka, waxaa ka mid ah: Baryada, Cabsida, Rajaynta, Talosaarashada, Doonista, Cabsida, Khushuuca, Alle ka baqid, Alle u noqosho, Kaalmowaydiisasho, Magangalka, Gargaar waydiisashada, Gowraca, Nadarka iyo Cibaadooyinka kale ee uu Alle amray, dhammaantood Alle ayay u sugnaadeen oo iska leh, waxaana daliil u ah hadalka Alle:
[سورة الجن]
oo uu macnahiisu yahay: {masaajidyada Alle ayaa iska leh ee ha la caabudina Alle qof kale}. Qofkii u leexiya cibaadooyiinkaas qof aan Alle ahayn waa Mushrik gaal ah, waxaana daliil u ah hadalka Alle:
[سورة المؤمنون ]
oo uu macnihiisu yahay {qofkii la barya Alle macbuud kale oo uuna xujo u haysanin, qofkaas xisaabtiisa rabbigiisa xagiisa ayay ahaatay, gaaladuna ma liibaanto} xadiiska waxaa ku jiray:
(الدعاء مخ العبادة)
(ducadu waa dhuuxa cibaadada), waxaa daliil u ah hadalka Alle:
[سورة غافر]
oo uu macnahiisu yahay: {rabbiggiinna wuxuu yiri aniga i barya aan idinka ajiibee, kuwa ducadeyda iska waynaysiiya waxay gali doonaan naarta jahanamo iyagoo dullaysan}, cabsida waxaa daliil u ah hadalka Alle:
[آل عمران]
oo uu macnihiisu yahay {haka cabsannina ee aniga iga cabsada haddii aad tihiin muuminiin}, Rajada waxaa daliil u ah hadalka Alle:
[سورة الكهف]
Oo uu macnahiisu yahay: {Qofkii rajaynaya inuu Allihiis la kulmo ha sameeyo camal fiican, yuusana la wadaajin cibaadada Alle qof kale}. Talosaarashada waxaa daliil u ah hadalka Alle:
[سورة المائدة]
oo uu macnihiisu yahay: {Alle talosaarta haddii aad tihiin muuminiin}, iyo hadalka Alle :
[سورة الطلاق 3]
oo uu micnihiisu yahay: {Qofkii Alle talosaarta asaga unbaa ku filan}. Doonista, Cabsida iyo khushuuca waxaa daliil u ah hadalka Alle:
[سورةالأنبياء]
oo uu micnihiisu yahay : {waxay ahaayeen kuwo u degdega khayraadka oo na barya iyagoo rajaynaya cabsanayana waxayna ahaayeen kuwo noo khushuuca}. Alle ka cabsashada waxaa daliil u ah hadalka Alle:
[سورة البقرة 150]
oo uu micnihiisu yahay: {haka cabsannina ee aniga iga cabsada}.
Alle u noqoshada waxaa daliil u ah hadalka Alle:
[سورة الزمر 54]
oo uu manihiisu yahay: {Allihiinna u noqda una hoggaansama}.
Kaalmo waydiisashada waxaa daliil u ah hadalka Alle:
[سورة الفاتحة]
oo uu macnihiisu yahay: {Allow adiga kali ah ayaan ku caabudaynaa adiga kaligaa ayaan kaalmo waydiisanaynaa}, xadiiska waxaa ku jiray :
(إذا استعنت فاستعن بالله )
(haddii aad kaalmo waydiisanaysid Alle kaalmo waydiiso).
Magangalka waxaa daliil u ah hadalka Alle:
[ سورة الناس]
oo uu micnihiisu yahay {waxaad tiraahdaa waxaan magangalayaa rabbiga dadka, ee boqorka dadka ah}. Gargaarwaydiisashada waxaa daliil u ah hadalka Alle uu yiri:
[سورة الأنفال 9]
oo uu macnihiisu yahay: {xusuusta markaad gargaar waydiisanayseen Alle ee uu idinka ajiibay}.
Gowricidda waxaa daliil u ah hadalka Alle:
[سورةالأنعام]
oo uu macnihiisu yahay: {waxaad tiraahdaa salaaddayada, gowracayga, noolayntayda iyo dhimashadeyda Alle ayaa iska leh, caalamka rabbigiisa ahaa, wax la wadaagana ma jiro, sidaasaana la i faray anigaana ugu horreeya muslimiinta}, sunnada xaggeedana waxaa daliil u ah :
( لعن الله من ذبح لغير الله )
{Alle ha lacnado qofka Alle waxaan ahayn wax u gowraca}.
Nadarkana waxaa daliil u ah hadalka Alle:
[سورة الإنسان]
oo macnaheedu yahay: {waxay oofiyaan nadarka waxayna ka cabsadaan maalin ay shartiisu faafayso}.
ASALKA LABAAD
Barashada diinta Islaamka oo daliillo lagu barto. Islaamka micnihiisuna waa in Alle la iskugu dhiibo kaliyayntiisa looguna hoggaansamo warkayeelid, lagana beri noqdo shirkiga iyo dadkiisa, waana saddex Darajood: Islaamka, Iimaanka iyo Ixsaanka, martabad kastana waxay leedahay tiirar.
Darajada Koowaad: Islaamka
Tiirarka Islaamka waa shan:
- Inaad rumeyso ku xaq lagu caabudo inuusan jirin Alle mooyee, Maxamedna r uu rasuulka Alle yahay.
- Salaadda inaad oogto ood tukato.
- Zakadiina aad bixiso.
- Bisha ramadaanna aad soonto.
- Xajkiina aad aaddo.
In aad qirto ku xaq lagu caabudo inuusan jirin Alle mooyee iyo inuu Maxamed r Rasuulka Alle yahay, rumaynta Alle la rumeeyo waxaa daliil u ah hadalka Alle:
[سورة آل عمران]
oo uu macnihiisu yahay: {Alle wuxuu qirayaa in ku xaq lagu caabudo uusan jirin Alle mooyee Malaa’ikta iyo dadka Cilmiga lehna way qirayaan, Alle asagoo cadaalad ku taagan, ku xaq lagu caabudo majiro Alle maahee, waana adkaade falsan} Aayadda macnaheedu waa wax xaq lagu caabudo majiro Alle mooyee.
“لا إله”: waxay reebaysaa oo ay diidaysaa wax kasta oo dhan oo Alle sokadiisa la caabudo.
“إلا الله”: waxay cibaadada u sugaysaa Alle oo kali ah, cibaadadiisa qof la wadaago ma jiro sida uusan u jirin qof la wadaago mulkigiisa, tafsiirka caddaynayana waa hadalka Alle:
[سورة الزخرف]
oo uu macnihiisu yahay: {wakhti xusa uu nabi Ibraahiim ku yiri Aabbihiis iyo dadkiisa aniga bari baan ka ahay waxaad caabudaysaan, Allihii i abuuray mooyee wuuna i hanuuninayaa, wuxuuna ka dhigay kalimadii mid baaqi ku ah faraca Ibraahiim si ay xaqa ugu noqdaan} iyo hadalka Alle:
[سورة آل عمران]
oo uu macnihiisu yahay: {waxaad ku tiraahdaa kuwa kitaabka rumeeyay u imaada kalimad noo siman annaga iyo adinka oo ah in aannan caabudin Alle mooyee, aananna waxba la wadaajin, uusanna ka yeelan qaarkeen qaarka kale kuwo la caabudo Alle sokadiis, haddii ay jeestaan waxaad dhahdaan marqaati ka noqda in aan muslimiin nahay}. Rumaynta Maxamed r inuu Rasuul Alle yahay waxaa daliil u ah hadalka alle:
[سورة التوبة]
oo uu macnihiisu yahay: {waxaa idiin yimid Rasuul idinka mid ah oo uu ku culus yahay waxa idin dhibaya kheyrkana idinkula dadaalaya una turis iyo naxariis badan muuminiinta}, macnaha rumaynta in Maxamed r rasuulkii Alle yahay waa in la yeelo oo la adeeco wuxuu faro, lana rumeeyo wuxuu sheego, lagana fogaado wuxuu reebay, iyo in aan Alle lagu caabudin wixii uu noo sharciyeeyay mooyee wax kale.
Salaadda iyo Zakada iyo macnaha Tooxiidka waxaa daliil u ah hadalka Alle:
[سورة البينة]
oo uu macnihiisu yahay: {lama farin in ay Alle kali ah caabudaan mooyee iyagoo diinta u saafi yeelaya una iilanaya “rumaynta Rususha oo dhan”, salaaddana oogaan zakadana bixiyaan sidaas waa diinta toosan}.
Soonkiina waxaa u daliil ah hadalka Alle:
[سورة البقرة]
oo uu macnihiisu yahay: {kuwa Alle rumeeyow waxaa korkiinna lagu waajib yeelay soonka sida loogu waajib yeelay kuwii idinka horreeyay, waxaad mudan tihiin inaad cabsataan}.
Xajkana waxaa daliil u ah hadalka Alle :
[سورة آل عمران]
oo uu macnihiisu yahay: {Alle wuxuu dadka ku leeyahay inay Xajka aadaan qofkii awooda, qofkii diida Alle makhluuqaadka oo dhan wuu ka deeqtoon yahay}.
Darajada labaad: Iimaanka:
waa dhowr iyo todobaatan qeybood, midda ugu sarreysa waa kalimada towxiidka “ku xaq lagu caabudo ma jiro Alle mooyee”, midda ugu hooseysana waa jidka oo dhibka laga qaado, xishoodkana waa qeyb ka mid ah Iimaanka.
Tiirarka Iimaanka.
Tiirarka Iimaankuna waa lix: waa inaad Alle rumeyso, iyo Malaa’iktiisa, kutubtiisa, rusushiisa, maalinta Qiyaamaha iyo qadarka khayrkiisa iyo shartiisa, waxaana daliil u ah hadalka Alle:
[سورة البقرة 177]
oo uu macnihiisu yahay: {Samafalku ma ah in aad wajiyadiinna u jeedisaan dhinac qorrax ka soo baxa iyo qorrax u dhaca, laakiin samafalku waa qofkii rumeeya Alle iyo maalinta Qiyaamaha iyo Malaa’ikta iyo kitaabka iyo nabiyada}, Qadarka waxaa daliil u ah hadalka Alle:
[سورة القمر]
oo uu macnihiisu yahay: {wax kasta waxaan ku abuurnay qadar}.
Darajada Saddexaad: Ixsaanka.
Ixsaanku waa hal rukni, waana in aad Alle u caabuddo sidi adigoo arkaya, haddii aadan arkaynin asaga ayaa ku arkaya, waxaana daliil u ah hadalka Alle:
[سورة النحل]
oo uu macnihiisu yahay: {Alle wuxuu la jiraa kuwa ka cabsada iyo kuwa ixsaanka sameeya} iyo hadalka Alle:
[سورة الشعراء]
oo uu macnihiisu yahay: {talo saaro Allihii adkaada ee naxariista badan, Allihii ku arkaaya markii aad salaadda u istaagayso “oo aad kaligaa tukanayso” “arkaayana” gadgadoonkaaga aad dadka la tukanayso, Alle waa Alle maqal badan oo cilmi badan}, iyo hadalka Alle:
[سورة يونس 61]
oo uu macnihiisu yahay: {arrin muhiim ah kuma jirtid, qur’aankana quraan kama akhrisid, camalna ma samaysaan illaa waxaan nahay kuwo idin og markii aad si niyad ah u gudagalaysaan} sunnada xaggeedana waxaa daliil u ah xadiiska Jibriil ee aadka loo yaqaan
عن عمر بن الخطاب t قال: ( بينما نحن جلوس عند النبيّ r إذ طلع علينا رجل شديد بياض الثياب شديد سواد الشعر، لا يرى عليه أثر السفر ولا يعرفه منا أحد، فجلس إلى النبيّ r فأسند ركبتيه إلى ركبتيه، ووضع كفّيه على فخذيه وقال: يا محمّد أخبرني عن الإسلام، فقال: أن تشهد أن لا إله إلا الله وأن محمّداً رسول الله، وتقيم الصلاة وتؤتي الزكاة وتصوم رمضان وتحجّ البيت إن استطعت إليه سبيلاً، قال: صدقت. فعجبنا له يسأله ويصدّقه. قال: أخبرني عن الإيمان، قال: أن تؤمن بالله وملائكته وكتبه ورسله واليوم الآخر وبالقدر خيره وشرّه، قال: أخبرني عن الإحسان. قال: أن تعبد الله كأنك تراه، فإن لم تكن تراه فإنه يراك. قال: أخبرني عن الساعة، قال: ما المسؤول عنها بأعلم من السائل. قال: أخبرني عن أماراتها. قال: أن تلد الأمة ربّتها، وأن ترى الحفاة العراة العالة رِعاءَ الشَّاءِ يتطاولون في البنيان. قال: فمضى. فلبثنا ملياً فقال: يا عمر أتدرون من السائل؟ قلنا: الله ورسوله أعلم. قال: هذا جبريل أتاكم يعلمكم أمر دينكم )
oo uu macnihiisu yahay: (wakhti aan fadhinno Nabiga r agtiisa ayaa waxaa nagu soo baxay nin ay caddaanta dharkiisu daran tahay, madowga timihiisuna uu aad u daran yahay, oo aan safarka raadkiisu ka muuqan, uusanna aqoonnin qof annaga naga mid ah, Nabiga r ayuu u soo fadhiistay wuxuuna cuskiyay labdadiisa jilbood rasuulka jilbihiisa, wuxuuna saaray labadiisa calaacalood rasuulka labadiisa cajir, wuxuu yiri: Maxamadow iiga warran Islaamka wuxuu yiri Nabigu r: waa in aad qirto inuusan jirin ku xaq lagu caabudo Alle maahee, Maxamedna r uu rasuulka Alle yahay, salaadda aad tukato “toosiso” Zakada aad bixiso, bisha ramadaanna aad soonto, xajka aad aaddo haddii aad awooddo, wuxuu yiri: run baad sheegtay, waan la yaabnay waxbuu waydiinayaa haddana wuu rumeynayaa, wuxuu waydiiyay iiga warran Iimaanka, Nabiga r wuxuu yiri: waa in aad Alle rumeysaa, sidoo kale Malaa’iktiisa, kutubtiisa, rusushiisa, maalinta qiyaamaha, iyo qadarka kheyrkiisa iyo shartiisa, wuxuu yiri iiga warran Ixsaanka Nabiga r wuxuu yiri: in aad Alle u caabuddo sidi adigoo arkaya, haddii aadan arkaynin asaga ayaa ku arkaya, wuxuu yiri iiga warran saacadda, Nabiga r wuxuu yiri: qofka wax la waydiinayo saacadda kama oga qofka waydiinaya, wuxuu yiri iiga warran waxyaabaha lagu garto, Nabiga r wuxuu yiri: waa inay dhasho addoontu sayidkeeda iyo in aad aragto kuwii cagaha caddaa ee qaawanaa ee saboolka ahaa ee ari raaca ahaa oo saraha dhaardheer iskugu faanaya, Cumar wuxuu yiri ninkii wuu tagay, markii aan wax yar joognay ayaa
Nabiga r wuxuu yiri: Cumarow ma taqaannaan midkii wax waydiinayay? Waxaan dhahnay Alle iyo Rasuulkiisa ayaa yaqaan, Nabiga wuxuu yiri: wuxuu ahaa Jibriil oo idinkugu yimid in uu diintiinna idin baro).
ASALKA SADDEXAAD
Waa barashada Nabigeenna Maxamed ah r , magaciisana waa Maxamed bin Cabdullaahi bin Cabdimudhalib bin Haashim, Haashimna ka ahaa Qureysh, Qureyshna Carab, Carabna ka ahaa owlaaddii Ismaaciil bin Ibraahiim Khaliil nabadgelyo iyo naxariis asaga iyo nabigeenna korkooda ha ahaato, da’diisana waxay ahayd lixdan iyo saddex sano, oo ay afartan sano ahayd nabinnimada ka hor, saddex iyo labaatan sanana uu ahaa Nabi iyo Rasuul, waxaa nabi looga dhigay suuradda Iqra’, waxaana rasuul looga dhigay suuradda Muddathir, magaaladiisu waa Makka. Waxa uu Alle u soo diray inuu shirkiga ka digo Towxiidkana ugu yeero, waxaa daliil u ah hadalka Alle:
[سورة المدثر]
oo uu macnihiisu yahay: {midkaan isdadaboolayow, istaag oo dig, rabbigaana waynee, dharkaagana daahiri, xumaantana ka fogow, hana ku mannaysan adigoo badsanaya, Allahaaga dartiisana u sabar}. Macnaha “قم فأنذر” wuxuu ka digayaa shirkiga wuxuu u yeerayaa towxiidka , “وربك فكبر” kuwaynee towxiidka “وثيابك فطهر”, ka daahiri camalyaalkaaga shirkiga, “والرجز فاهجر”, Rijsigu waa sanamyada, ka fogaanshadeeduna waa in laga tago sanamyada, ahalkooda, lagana bari noqdo ayada iyo ahalkeedaba. Wuxuu nabiga r intaas dadka ugu yeerayay toban sano, toban sano kadibna waxaa loo qaaday cirka, waxaana lagu soo waajibiyay salaadaha shanta ah, wuxuu Makka ku tukaday saddex sano, kadib waxaa la amray inuu u haajiro Madiina, Hijraduna waa tagid laga tago waddan gaalo lana aado waddan Muslim ah, hijraduna waajib ayay ku tahay ummaddan in ay ka tagaan waddan gaalo aadaanna waddan muslim, waana jirtaa ilaa qiyaamuhu ka dhaco, waxaa daliil u ah hadalka Alle:
[سورة النساء 97-99]
oo uu macnihiisu yahay: {kuway oofsatay malaa’ikta ayagoo naftooda dulmiyay, waxay dhahaan maxaad ahaydeen waxay dhahaan waxaan ahayn kuwo lagu daciifsaday dhulka, waxay malaa’iktu ku dhahaan ma wuusan ahaan dhulka Alle mid waasac ah oo aad dhexdiisa ku haajirtaan, kuwaas hoygooda waa jahannama, waxaa xumaaday aayahooda, intaan ka ahayn kuwii la daciifsaday ee ragga iyo dumarka iyo caruurta ah, ee aan awoodin xiilad kuna toosi karin jidka, kuwaas wuxuu u dhaw yahay Alle inuu iska cafiyo xaggooda, Allana waa saamaxe dambiga dhaafa} iyo hadalka Alle:
[سورة العنكبوت]
oo uu macnihiisu yahay: {addoomadayda i rumeeyayoow dhulkayga waa waasic ee aniga uun igu caabuda}. Baqawi wuxuu yiri Alle ha u naxariistee, aayaddaan waxay ku soo dagtay muslimiintii Makka joogay oo aan haajirin, Alle wuxuu ugu yeeray magaca iimaanka, hijrada waxaa daliil u ah xagga sunnada xadiiska nabiga r:
( لا تنقطع الهجرة حتى تنقطع التوبة، ولا تنقطع التوبة حتى تطلع الشمس من مغربها)
“hijradu ma go’eyso ilaa toobakeenku go’o, toobadkeenkuna ma go’o ilaa ay qorraxdu ka soo baxdo qorrax u dhaca”, markii uu nabiga r ku nagaaday madiina waxaa la amray sharciyada islaamka wixii ka dhimmanaa sida Zakada, Soonka, Xajka, Aadaanka, Jihaadka, Isfaridda wanaagga iyo iska reebidda xumaanta iyo wixii kale ee sharciyada islaamka, toban sano ayayna ku qaadatay arrimahaas. Nabiga r wuu dhintay, diintiisuna waa mid baaqi ah oo hartay, diinkiisuna waa kan: ma jiro kheyr uusan ummadda tusin, mana jirto shar uusan ummadda uga digin, kheyrkii uu ummadda tusay waa: towxiid iyo wax kasta uu Alle jecel yahay raallina ka yahay, shartii uu ka digayna waa: shirkiga iyo wax kasta uu Alle karhayo reebaayana.
Alle wuxuu u soo diray Nabiga r dadkoo dhan, wuxuuna ku waajibiyay daacadiisa jinniga iyo insiga inay isaga adeecaan, waxaana daliil u ah hadalka Alle:
[سورة الأعراف 158]
oo uu macnihiisu yahay {waxaad tiraahdaa dadoow waxaan ahay rasuul Alle oo loo soo diray adinka dhammaantiin}, diintii ayuu Alle ku kaamil yeelay, waxaana daliil u ah hadalka Alle:
[سورة المائدة 3]
oo uu macnihiisu yahay: {maanta ayaan diintiinna idiin dhammaystiray, nicmadaydana korkiinna ku taam yeelay, waxaanna idinkaga raalli noqday Islaamka diin ahaan}, waxaa daliil u ah dhimashada Nabiga r hadalka Alle:
[سورة الزمر]
oo uu macnihiisu yahay: {adigu waad dhimanaysaa, ayaguna way dhimanayaan, kadibna adinka maalinta qiyaamaha Alle hortiisa ayaad ku doodi doontaan}.
Dadka markay dhintaan waa la soo bixinayaa, waxaa daliil u ah hadalka Alle:
[سورة طه]
oo uu macnihiisu yahay: {ayada “dhulka” ayaan idinka abuurnay, ayada ayaana la idinku celinayaa “aasayaa markaad dhimataan” ayada ayaan idinka soo bixinaynaa “soo saarista maalinta qiyaamaha” mar kale}, iyo hadalka Alle:
[سورة نوح]
oo uu macnihiisu yahay {Alle dhulka xaggiisa ayuu idinka soo saaray haddana idinku celin doonaa “dhulka” idinkana soo saari doonaa}, isa soo bixinta kadib camalyaalkii ayaa la xisaabin doonaa lana iska abaalmarin doonaa, waxaa daliil u ah hadalka Alle:
[سورة النجم]
oo uu macnihiisu yahay: { Alle waxaa u sugnaaday wax kasta oo cirarka iyo dhulalka dhexdooda ku jira si uu uga abaalmariyo kuwii xumaanta sameeyay camalkooda, uguna abaalmariyo kuwii wanaagga sameeyay wanaag}, qofkii beeniya isa soosaaridda wuu gaaloobay, waxaana daliil u ah hadalka Alle:
[سورة التغابن]
oo uu macnihiisu yahay {waxay sheegteen kuwii gaaloobay in aan la soo bixin doonin, waxaa tiraahdaa sidaas maaha ee Alle ayaan ku dhaartay waa la idin soo bixin doonaa, kadibna la idiin sheegi doonaa waxaad samayseen, kaasina Alle waa u fudud yahay}, Alle wuxuu u soo diray rususha oo dhan inay digaan ooy bishaareeyaan waxaa daliil u ah hadalka Alle:
[سورة النساء 165]
oo macnihiisu yahay: {waxaan soo dirnay rasuullo bishaareynaya digaayana si aysan dadka xujo ugu yeelan Alle korkiisa rususha kadib}, kooda ugu horreeyay waa Nuux u kooda ugu dambeeyayna waa Maxamed r, waana kii lagu soo qatimay nabiyada, waxaa daliil u ah in uu Nuux yahay nabigii ugu horreeyay hadalka Alle:
[سورة النساء 163]
oo uu macnihiisu yahay: {annaga ayaa kuu waxyoonnay sida aan ugu waxyoonnay Nuux iyo nabiyaddii ka dambeeyay}.
Ummad kasta Alle wuxuu u soo diray rasuul laga billaabo Nuux ilaa laga gaaro Maxamed waxayna amrayeen cibaadada Alle oo kali ah, waxayna ka reebayeen cibaadada Alle wixii ka soo hara “dhaaquut”, waxaana daliil u ah hadalka Alle:
[سورة النحل 36]
oo macnihiisu yahay: {waxaa xaqiiqo ah in aan u soo dirnay Ummad kasta rasuul inay caabudaan Alle kana dheeraadaan Dhaaquutka}, Alle wuxuu ku waajibiyay dhammaan addoomada inay ku kufriyaan Dhaaquut Allana rumeeyaan.
Ibnu qayim Alle ha u naxariisto wuxuu yiri: Macnaha Dhaaquutka waa wixii addoonka xadka kaga gudbo oo ah wax la caabudo ama la raaco ama la adeeco, Dhaaquutyaalkana way badan yihiin madaxdooduna waa shan:
- Ibliis Alle ha lacnadee
- iyo Qofkii la caabudo raallina ka noqda
- iyo Qofkii ugu yeeray dadka inay asaga caabudaan
- iyo Qofkii sheegtay inuu og yahay cilmi qaybka
- iyo Qofkii wax ku xukuma xukunka Alle waxaan ahayn.
Waxaana daliil u ah hadalka Alle:
[سورة البقرة]
oo uu macnihiisu yahay: {diinka la iskuma qasbo, hanuunkii wuxuu ka cadaaday baadida, qofkii ku gaalooba dhaaquutka, Allana rumeeya, waxaa xaqiiqo ah in uu qabsaday xarig “islaamka” adag oo aan go’aynin, Allana waa kii maqal badan oo cilmi badan}, kanna waa macnaha kalimada towxiidka “لا إله إلا الله” Xadiisna waxaa ku jiray:
(رأس الأمر الإسلام وعموده الصلاة وذروة سنامه الجهاد في سبيل الله)
oo macnihiisu yahay “amarka madaxiisu waa Islaamka, tiirkiisana waa Salaadda, meesha ugu sarreysana waa Jihaadka jidka Alle} Alle ayaa ogaal badan.
Waxaa intaas ku dhammaaday tarjumidda kitaabka Usuulu ath-Thalaathah.
وصلى الله على نبينا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين
Waxaa tarjumay:
Cabdifataax Axmed Yare
Waxaa ka sugnaaday Rasuulka inuu yiri: “Ducada iyada ayaa cibaadada ah.”